Hagskýrslur - Hagtöluárbækur - 01.01.1967, Síða 323

305
anir á þróun kaupgjalds 1945 - 1958, gefnar út fjölritaSar árið 1958 á vegum
samvinnunefndar launaþegasamtakanna og AlþýSusambands Islands.
Skýringar : Fyrir 1906 mun tímakaupiS hafa veriS 18-25 aurar á klst. yfir vetr-
armánuSina ( okt. - apríl ), en 25 - 30 aurar aS sumarlagi.
Frá upphafi og fram til 1942 gilti einn og sami kauptaxti fyrir alla verka-
mannavinnu í Reykjavík.en sfSan hafa tiltekin störf veriS greidd eftir ýmsum sér-
töxtum, sem eru hærri en lágmarkstaxtinn, sem sýndur er í töflunni. Hefur sá
hópur, sem fær kaup greitt eftir þeim töxtum, fariS stækkandi aS tiltölu ár frá
ári. Til yfirlits yfir sértaxta, sem eru í gildi í árslok 1965 vísast í töflu 251.
AS því er varSar breytingar á sértöxtum 1942 - 1966 vísast í ofan skráSar heim-
ildir,sérstaklega í töflur um þá í ritinu „ Nokkrar athuganir á þróun kaupgjalds
1945-1958 *.
Kaup verkamanna í almennri vinnu utan Reykjavíkur hefur oft veriS annaS
en þar. Ibyrjun síSari heimsstyrjaldarinnar 1939, þegar kaupiS var kr. 1,45
í Reykjavík, var þaS kr. 1,50 á Akureyri, kr. 1,45 í HafnarfirSi, kr. 1,10-
1,35 í öSrum kaupstöSum og yfirleitt kr. 0,90 - 1.10 í kauptúnum. AriS 1955 er
þetta kaup yfirleitt orSiS hiS sama alls staSar á landinu, en á síSustu árum hefur
aftur orSiS lftils háttar munur milli staSa. Sjá nánar Vinnuna og „ Nokkrar
athuganir á þróun kaupgjalds 1945-1958 ” .
Fram aS samningunum í maí 1930 hafSi vinnutími veriS frá kl. 6 f.h. til
kl. 6 e.h. meS einu matarhléi ( 1 klst. ) og tveimur kaffihléum ( 1/2 klst.hvort ),
sem ekki var greitt fyrir. Nú varS vinnutíminn frá 7 f.h. til 6 e.h. og kaffihlé
greidd. Eftir sem áSur var því greitt fyrir 10 stundir, en unnar 9 í staS 10 áSur.
Næsta breyting á vinnudeginum varS í ágúst 1942, er 8 stunda vinnudagur komst
á, eSa frá kl. 8 f.h. til 5 e.h. meS einu matarhléi ( 1 klst. ). Voru þá kaffihléin
stytt um 10 mínútur hvort. MeS samningum Dagsbrúnar 10. júlf 1965 var vinnu-
vikan stytt úr 48 klst. í 44 klst., án þess aS vikukaup fyrir dagvinnu lækkaSi
frá því, sem áSur var. Jafnframt var um þaS samiS, aS verkamenn, sem
veriS hefiSu 6 mánuSi eSa lengur hjá sama atvinnurekanda, skyldu fá fast
vikukaup.
I ágúst 1942 var tekiS aS greiSa eftirvinnu meS 50% álagi og nætur- og
helgidagavinna meS 100% álagi á dagvinnutaxta. Fyrir þá samninga var um aS
ræSa fasta kaupuppbót fyrir yfirvinnu, en ekki slíkt hundraSshlutaálag. Frá
júní 1962 til júní 1964 var eftirvmnuálag 60%, en lækkaSi þá niSur í 50%. Stytt-
ist þá einnig eftirvinnutíminn um 15 mínútur ( varS 2 stundir unnar og 2 1/4 st.
greidd, í staS 2 1/4 st. unnin og 2 1/2 st. greidd - miSaS viS hámark eftirvinnu
á dag ). Samtímis ( 1964 ) lækkaSi álag á nætur- og helgidagavinnu þannig, aS
þrátt fyrir hækkun dagvinnutaxta ( er svaraSi til hinna 15 niSurfelldu mínútna í
eftirvinnu ) var upphæS næturvinnutaxta óbreytt. SvaraSi þetta til 90,5% álags,
en frá 10. júlí 1965 er álagiS 91%.
Veikindapeningar voru greiddir meS kaupi á tímabilinu frá 29.aprfl 1955
til 22. sept. 1958 og námu 1% af grunnkaupi aS viSbættri verSlagsuppbót. Þeir
16-20 aurar, sem hér er um aS ræSa, eru innifaldir í dálki 6, til þess aS fram
fáist raunverulega útborgaS kaup meS orlofi. Orlof var ekki reiknaS af veikinda-
peningunum, en er þeir voru felldir inn í grunnkaupiS í september 1958 var aS
sjálfsögSu tekiS aS reikna þaS af þeim lfka. - ÞaS skal tekiS fram, aS veikinda-
peningar voru greiddir jafnt á yfirvinnukaup sem á dagvinnukaup, aS viSbættri
verSlagsuppbót.
HundraSshlutfall orlofs, sem greiSist ofan á grunnkaup meS verSlags-
uppbót, samsvarar greiSslu fyrir þrisvar sinnum lengra sumarleyfi árlega, í
dögum taliS. AkvæSi um orlof voru fyrst í samningi frá 30/10 1941, en kom til
framkvæmda 1/12 1941. AkvæSi um orlof eru í lögum nr. 16 26.febr. 1943.
Lengd orlofs ( eSa hundraSshlutfall orlofsgreiSslu ) hefur þó jafnan veriS samn-
ingsatriSi og lögunum þá veriS breytt jafnoSum til samræmis viS samninga verka-
lýSsfélaga viS vinnuveitendur. Hjá Dagsbrún var orlofsfé fyrir yfirvinnu aSeins
20