Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.2014, Blaðsíða 30

Jólablað 23. desember 201430 Menning
Á
starmeistarinn, nýjasta
skáldsaga Oddnýjar Eirar
Ævarsdóttur, er ferðalag inn
að innsta kjarna ástarinnar.
Tvær manneskjur á miðjum
aldri hrífast af hvor annarri, en í stað
þess að hefja hefðbundið samband
leggja þær af stað í rannsóknarleið-
angur. Í sitt hvoru lagi leita þær af
meisturum ástarinnar, þeim sem
kunna að elska og geta kennt þeim
þá list..
„Þetta er mín tilraun til að gera
einfalda og létta ástarsögu, lauflétta,
rómantíska sögu. En það misheppn-
aðist kannski að gera hana einfalda,“
segir Oddný og hlær. Við hittumst í
skarkalanum á Kaffi Haítí við höfn-
ina í Reykjavík, litlu kaffihúsi sem
spilar nokkurt hlutverk í bókinni.
Á þessu föstudagseftirmiðdegi er
kliðurinn óvenju hávær og áreitið
mikið, það er verið að opna mynd-
listarsýningu í rýminu. Smellt er af
ljósmyndum, einhver býður upp á
konfekt og kaffivélin stynur. Ég bið
hana að segja mér ferðasöguna,
panta mér úrvalskaffi en hún fær sér
te og hallar sér aftur, útilokar áreitið,
byrjar að tala.
Ástin er aðalpersónan
„Hvatinn er sjálfsævisögulegur. Ég
hef fjallað um ástina – þó ekki svona
markvisst – og hún hefur verið undir-
tónninn í öðrum verkum mínum.
Mér fannst mikið neyðarástand ríkja
í ástarlífinu, ekki bara mínu heldur
allra í kringum mig og mér fannst ég
verða að rannsaka hvað það er sem
truflar ástina. En kannski hefur þetta
nú verið róstursamt hjá mér alla tíð,“
segir Oddný og hlær.
Oddný er fædd árið 1972 í Reykja-
vík, lærði heimspeki í Háskóla Ís-
lands og stundaði doktorsnám í
faginu í París, áður en hún sneri sér
fyrir fullt og allt að skáldskapnum.
Hún hefur gefið frá sér fjórar skáld-
sögur en einnig unnið að annarri
list, meða annars með bróður sínum,
Ugga. Fyrr í haust hlaut hún bók-
menntaverðlaun Evrópusambands-
ins fyrir þriðju bók sína, Jarðnæði.
Fyrri bækur hennar hafa að
mestu leyti fallið í flokk skáldævi-
sagna en nú losar hún þessi skýru
tengsl við eigin ævi og sekkur sér af
fullum krafti í skáldskapinn. „Það var
svakalega skrýtið að vera allt í einu
með þessum ókunnu persónum
og það urðu oft átök þegar ég ætl-
aði að gera þær að mínum, en þær
leyfðu það ekki. þær voru þær sjálf-
ar. Þannig að þetta var svolítið daður.
Og kannski var ég meiri lesbía af því
að mér fannst auðveldara að daðra
við konuna en manninn. Raunveru-
lega var það munurinn á þessari bók
og hinum, þetta var viðreynsluferli
sem var ekki í hinum bókunum.“
Ástarmeistarinn segir frá sam-
skiptum heilarans Önnu og sál-
fræðingsins Fjölnis sem kynn-
ast þegar hann situr ráðstefnu um
áfallastreituröskun í Grímsey, þar
sem Anna býr og starfar. Þau hrífast
hvort að öðru bæði andlega og lík-
amlega og hvetur hrifningin þau til
sameiginlegrar rannsóknar á ástinni.
Í sitt hvoru lagi leita þau logandi ljósi
af þeim sem hafa lært á ástina og geta
miðlað viskunni. Svo skiptast þau
á upplýsingum í bréfskákarformi.
Þannig verður leitin að ástinni,
blindskák ástarinnar og raunar ástin
sjálf að aðalpersónu verksins. „Það
er furðulega fjarstæðukennd áskor-
un að ætla sér að fjalla um ástina
sjálfa, þannig að frekar en að skrifa
bara ástarsögu, þá sé ástin raunveru-
lega aðalpersónan. Eins og í grískum
harmleik þar sem Glæpskan, Rétt-
vísin er með stóru R-i, eða Ástin með
stóru Á-i er þarna aðalpersóna.“
Markaðshyggjan tekur yfir ástina
Hún segir að þær niðurstöður sem
hún sjálf hafi komist að séu nokkr-
ar. „En það er kannski ein loka-
niðurstaðan – sem er samt langt frá
því að vera niðurstaða – er að þrátt
fyrir allt þá verði maður að treysta
ástinni. Það hljómar kannski bara
eins og ekki neitt neitt – svolítið
tómt – en fyrir mér verður þetta eig-
inlega svona eins og dulfræðilegur
leynikóði sem þýðir alveg ofboðs-
lega mikið, eins og áskorun sem um-
breytir lífi manns gersamlega. Bæði
er að það að treysta einhverju er al-
veg rosalega mikið stökk, og svo það
að treysta ástinni. Það er alveg of-
boðslega róttæk afstaða. Mér finnst
persónurnar mínar báðar komast
að því að það er eiginlega þess virði
að leggja allt í sölurnar til þess að
læra þetta traust, öðlast þetta traust
og einhvern veginn henda sér inn
í þessa óvissu sem að er ástin. Mér
finnst það núna miklu rótttækara
skref heldur en ég hafði sjálf ímynd-
að mér,“ segir Oddný.
Áttu þá við að ástin snúist
ekki um að verða fyrir einhverri
hollywoodískri eldingu, þar sem
spurningin er einfaldlega að hitta
á þann eina rétta og besta fyr-
ir þig, heldur felist í henni einhver
ákvörðun sem hver einstaklingur
þarf að taka með sjálfum sér?
„Já. Mér finnst það vera mjög mót-
andi afl sem hefur áhrif á það hvernig
við upplifum og hugsum um ástina,
kærleikann, frelsið, sáttina, kátínuna
og fyrirgefninguna – og hvernig
við skorum óttann og skömmina á
hólm. Markaðshyggjan í okkar nú-
tíma vill að við trúum því að þetta
sé eitthvað sem við getum bara náð í
eitt skipti fyrir öll eða jafnvel tekið frá
öðrum. Það er líka hamrað á því að
við höfum frjálst val. Auðvitað höf-
um við frjálst val en það er bara búið
að brengla svo valkostina. Við höld-
um að þetta sé einhver tilboðspakki
og nægi að velja rautt eða blátt en
ákvörðunin um að gangast kærleik-
anum á hönd er miklu persónulegri.
Hún opnar okkur dyrnar að stórkost-
legum undraheimi sem er í sífelldu
viðnámi við normið. Við leggjum
upp í rosalega óvissuferð og það þýð-
ir ekkert að stytta sér leið, þá er sið-
leysið skammt undan. Jesú Kristur
bað menn og konur um að fylgja sér.
En ég skil hann sem svo að hann hafi
ekki verið að segja mönnum að gera
eins og hann heldur einmitt að fara
eins og og hann sína eigin leið. Það
krefst hámarks hugrekkis, einurðar
og æðruleysis.“
Bubbi og erótíkin í tungumálinu
Eitt af því sem slær mann við lestur
bókarinnar er erótíkin í tungumál-
inu, jafnvel þótt inntakið sé ekki kyn-
ferðislegt er notkun tungumálsins
oft í sjálfu sér erótísk. Orðanotkunin
kveikir oft óljós hugrenningatengsl
við hið kynferðislega.
„Kannski er ég svolítill pervert að
því leyti að ef ég er þannig stemmd
orka sumir textar sem fjalla alls ekk-
ert um kynlíf mjög erótískt á mig
vegna notkunar á tungumálinu.
Maður talar um það ljóðræna, og
það er persónulegt og fíngert hvað
þér finnst vera ljóðrænt. Það sama
gildir um það erótíska – mér finnst
reyndar svolítið búið að bjaga bæði
þetta ljóðræna og erótíska – og ég
reyndi að skapa annan valkost. Að
láta þetta fíngerða gegnsýra bókina.
Svo var bara sett í túrbógírinn í kyn-
lífslýsingum.“
Þannig að áhrifin koma ekki bara
úr rauðu seríunni? „Nei, þau koma
bara úr alls konar textum. En mér
finnst gamlir franskir og japansk-
ir textar þar sem höfundar þurfa að
nota mikið undir rós skemmtileg-
ir. Rósin kemur mikið við sögu hjá
mér og er líka tákn um að það er ekki
endilega erótískast að öskra klæmn-
ustu orðin.“
Bubbi Morthens leikur greini-
lega stórt tilfinningalegt hlutverk fyr-
ir eina persónu bókarinnar og spilar
nánast rullu einhvers lags ástarmeist-
ara. „Bubbi var þvílíkt hjálplegur. Til
að virkja þessa kynorku í sögunni þá
þurfti ég að fara inn í augnablikið þar
sem hún var að verða til hjá mér. Það
hittist þannig á að þá var ég að hlusta
mjög mikið á Bubba. Á plötunni Blús
fyrir Rikka syngur hann líka dúett
með Megasi, þá er eins og þessi kyn-
þroski kristallist. Það er eins og það
hafi verið ýtt á takka og brjóstin bara
spruttu út í þessum lögum. Ef maður
ætlar að skrifa um kynorkuna verð-
ur maður að muna þetta líkamlega
þegar brjóstin verða til. Það er því
mikið af brjóstum í bókinni og mik-
ið af Bubba. Seinna fór ég að pæla
í því hvort þetta væri bara tilviljun
og komst að því að það er það ekki.
Það er eitthvað við röddina í Bubba,
hann „masterar“ karlmennskuna, er
í rosalega góðum tengslum við sína
karlmennsku, en er líka í svakalega
góðum tengslum við sinn kvenleika
og sína næmi og sitt innsæi. Hann er
rosalegur ástarmeistari.“
Að þefa uppi ástina
Í bókinni er stöðugt verið að takast
á við póla sem takast á en þurfa að
koma saman í samhljómi í ástinni:
hið kvenlega og karllega, líkami
og hugur, kynferðisleg þrá og and-
leg hrifning, tilfinningar og rök.
En myndmál og merkingarheim-
ur hinnar mjög svo röklegu íþróttar,
skáklistarinnar, er alltumlykjandi í
verkinu.
„Fólk sér skákina oft sem hlut-
gervingu fyrir eitthvað sem er bara
rökrænt. En mér finnst það bara rugl,
því hún er leikur. Í leik þarft þú líka
innsæi, þú þarft að gleyma þér og
allt þetta. Þannig að meira að segja
er ekki hægt að stilla upp skákinni
í andstöðu við erótíkina, þó hún sé
ekkert sérstaklega erótísk í sjálfu sér.
En hesturinn, eða riddarinn, er svo-
lítil aðalpersóna hjá mér. Það er ekki
tilviljun af því að ég er að fást við
það dýrslega, ég er að tala um þessa
kvenlegu visku, eða ævafornu visku,
sem er eins og strengur, gamla arkíf-
ið af öllu. Maður þarf einhvern veg-
inn að tengja inn í það, en það er ekki
bara vitrænt, heldur er það líka viska
hestsins sem veit hvenær hann á að
fara heim, og það er líka viska músar-
innar sem veit í júlí hvort það verð-
ur harður vetur og er búin að byggja
litlu holuna sína. Kannski er góður
skákmaður að sumu leyti eins og dýr
með þessa visku, og góður elskhugi
líka. Hann getur ekki bara verið vit-
rænn og hugsað og verið sniðugur
og allt það. Það þýðir ekkert að vera
með of mikla strategíu í ástinni, þú
verður að hlusta og nasa af elskunni
eins og dýr með iðandi nef. Þefa uppi
sjálfan þig og ástina.“ n
Ekki erótískast að
öskra klæmnustu orðin
Oddný Eir ræðir nýjustu skáldsögu sína, erótíska orðanotkun, markaðsvæðingu ástarinnar og ástarmeistarann Bubba Morthens
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is
„Það er eins
og það hafi
verið ýtt á takka og
brjóstin bara spruttu
út í þessum lögum
Róstursamir
tímar á sviði
ástarinnar
Oddný Eir Ævars-
dóttir rannsakar
fjölmargar hliðar
ástarinnar í nýj-
ustu skáldsögu
sinni, Ástar-
meistaranum.
Mynd SiGtRyGGuR ARi
Veitingastaðurinn opinn frá 12-22 alla daga
Happy Hour frá 16-19 alla daga
stella er alltaf á barnum
radisson blu 1919 Hotel, pósthússtræti 2
www.birkiaska.is
Minnistöflur
Bætir skammtímaminnið. Nýtist
fólki sem er undir álagi og fæst
við flókin verkefni. Hentar vel
fyrir eldri borgara, lesblinda og
nemendur í prófum. Dregur úr
streitu, eykur ró og bætir skap.