Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.2014, Blaðsíða 10

Jólablað 23. desember 201410 Fréttir
KLASSÍSK ÍSLENSK ÚR
FYRIR HANN OG HANA
R
íkisstjórn Íslands ákvað
í mánuðinum að hækka
skatt á bókum úr 7 í 12 pró­
sent. Fjallað hefur verið
um hvaða áhrif þetta hef­
ur á bókaútgáfu. Renate Punka
er framkvæmdastjóri Janis Roze,
einnar stærstu bókaútgáfu Lett­
lands, og jafnframt forseti Félags
lettneskra útgefanda. Árið 2008
var tekin ákvörðun þar í landi um
að hækka virðisaukaskatt á bækur
upp í 12 prósent, og hefur útgáfu­
starfsemin varla borið sitt barr þar
síðan. Ef marka má Punka verða Ís­
lendingar, eins og Lettar, með ein­
hverja hæstu skattlagningu á bæk­
ur sem fyrirfinnst. „Almennt vilja
Evrópulöndin hafa eins lágan skatt
á prentuðum bókum og hugsast
getur,“ segir hún.
Mikil hækkun í einu lagi
En hvers vegna var ákveðið að
hækka virðisaukaskatt á bækur
í Lettlandi? „Ákvörðunin var
tekin þegar ríkisstjórnin varð ör­
væntingarfull í desember 2008,
landið var nálægt gjaldþroti og
fjármálaráðuneytið ákvað að bæta
upp það sem á vantaði í fjárlögum
með því að hækka virðisaukaskatt
í nokkrum flokkum, þar á meðal á
hótel og bækur,“ segir hún. Niður­
staðan hafi verið sú að bókabrans­
inn hafi horft fram á hækkun úr 5
prósentum og upp í 21 prósent
nánast á einni nóttu. „Í hinum
Eystrasaltslöndunum var hann
hækkaður úr 5 í 9 prósent,“ segir
Punka í samtali við DV.
Byggðu sölutölur á hagnaði
Punka segir að ákvörðunin hafi
byggt á of bjartsýnum útreikn­
ingum fjármálaráðuneytisins og
á rangri greiningu á tölfræðinni.
Sölutölur hafi verið byggðar á
hagnaði bókaverslana án þess að
tekið væri tillit til þess að stór hluti
varnings sem þær seldu væri ann­
að en bækur, yfirleitt á bilinu 35–45
prósent af heildarsölu. „Búist var
við að hækkunin myndi skila um
4,3 milljónum evra í ríkissjóð, en
niðurstaðan var mun lægri, eða 1,8
milljónir evra,“ segir hún.
Og hver var niðurstaðan fyrir
útgefendur?
„Sala í bókabúðum minnkaði um
70 prósent fyrri hluta árs 2009,
og bókabransinn lagði þungt að
stjórnvöldum að endurskoða
ákvörðunina. Það tók átta mánuði
að sannfæra þau um að án skatta­
lækkunar myndi bókaútgáfa í Lett­
landi svo gott sem þurrkast út. Þann
fyrsta ágúst 2009 var skatturinn aft­
ur lækkaður, en var þó enn 5 pró­
sentum hærri en hann hafði verið
fyrir breytingu. Það hefur gengið
erfiðlega að jafna sig eftir áfallið.
Árið 2012 var svo skatturinn hækk­
aður aftur um tvö prósent, sem er
ekki gott fyrir verðlagningu bóka.“
Langvarandi niðursveifla
Punka segir að mun minna úr­
val hafi verið af nýjum titlum,
sérstaklega í þeim flokkum sem
þarfnist mikilla útgjalda, svo sem
listaverkabókum, uppflettirit­
um, barnabókum og fræðibókum.
„Niðursveiflan reyndist langvar­
andi; árið 2008 komu út 2.800 titl­
ar í Lettlandi, árið 2009 voru þeir
2.244 en árið 2010 voru þeir komnir
niður í 2.000. Síðan hefur fjöldi titla
örlítið aukist aftur, en magn prent­
aðra bóka er miklu minna en áður.
Upphafskostnaður er mun hærri
en var og því fyrsta upplag um 25
prósentum minna en það var fyrir
hækkun.“
Hún segir að minni lestur og
lægri höfundarlaun hafi verið áhrif
hækkunarinnar fyrir rithöfunda. Þá
sé málsvæði lettneskunnar lítið og
á jaðri Evrópu. „Lettar séu stöðugt
að reyna að fá stöðuga og útreikn­
anlega stefnu stjórnvalda til að geta
fjármagnað útgáfu verkefna sem
eru ekki söluvænleg en nauðsynleg
tungumáli okkar og þjóðarvitund,
og til að efla lestur meðal þjóðar­
innar í heild.“
Bækur hornsteinn menningar
Punka er þeirrar skoðunar að
virðis aukaskattur á bækur eigi að
vera eins lágur og hugsast getur.
„Jafnvel þó að útgefendur ákveði
að láta skattahækkunina falla á
sig án þess að hækka smásöluverð
þýðir það samt að minna fjármagn
verði til fyrir höfunda og ýmiss
konar þróunarstarf. Bókin er einn
af hornsteinum menningarinn­
ar og tungumálsins svo við verð­
um að sjá til þess að hún sé fáan­
leg, í dreifingu og lesin. Bókin á að
vera almenningsvarningur og ekki
lúxus vara, sem hún gæti auðveld­
lega orðið ef við höldum rangt á
spöðunum.“ n
n Útgefandi í Riga ber saman Ísland og Lettland n Tekjur minni en menn spáðu
Á móti hækkunum Punka er þeirrar skoðunar að virðisaukaskattur á bækur eigi að vera eins lágur og hægt er.
Skatturinn fór illa með
bókaútgáfu í Lettlandi
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com „Bókin á
að vera
almennings-
varningur og ekki
lúxusvara
Hækkanir Til stendur að snarhækka virðisaukaskatt á bækur á Íslandi. Mynd SiGtryGGur Ari
Stúdentar
fá inni
Reykjavíkurborg hefur tilkynnt
að til standi að reisa 750 stúd­
entaíbúðir næstu fimm árin.
Þorri íbúðanna, 650, mun rísa
í nágrenni Háskóla Íslands en
hinar 100 við Ásholt/Brautar­
holt. Viljayfirlýsing þessa efnis
var undirrituð á mánudag af
fulltrúum borgarinnar, Félags­
stofnunar stúdenta og Háskóla
Íslands. Fram kemur að til við­
bótar þessu hafi Félagsstofnun
stúdenta, Háskólinn í Reykjavík
og Byggingafélag námsmanna
uppi áform um að byggja stúd­
entaíbúðir. Ljóst má því vera að
fleiri námsmenn fá inni í stúd­
entaíbúðum á næstu árum.
MS gefur
mjólkurvörur
Mjólkursamsalan veitti á
mánudag bæði Fjölskylduhjálp
Íslands og Mæðrastyrksnefnd
vöruúttekt upp á eina millj­
ón króna. Mæðrastyrksnefnd
Kópavogs fékk 300 þúsund
króna úttekt.
Í tilkynningu frá fyrirtækinu,
sem hefur átt undir högg að
sækja vegna rannsókna á við­
skiptaháttum þess að undan­
förnu, segir að með þessu vilji
fyrirtækið leggja þeim lið sem
þurfa á aðstoð að halda á þess­
um árstíma. Á myndinni af­
hendir Aðalsteinn H. Magnús­
son, sölustjóri MS, Ásgerði Jónu
Flosadóttur mjólkurvörur.
Sjónarspil Ragnar ásamt myndavélinni
sinni og eldsumbrotunum í Holuhrauni.
Mynd Arctic iMAGeS / rAGnAr tH. SiGurðSSOn
„Stórhættulegur fjandi“
ragnar th. Sigurðsson vinnur til verðlauna fyrir myndir af eldgosum
Þ
að er voða gaman, sko.
Hversu miklu máli það skipt­
ir, ég veit það ekki. Þetta kitl­
ar egóið bara ponkulítið en ég
held að þetta skipti ekki máli svona
businesslega séð þegar til lengdar
lætur. En það er gaman að þessu,“
segir ljósmyndarinn Ragnar Th. Sig­
urðsson í samtali við DV. Ljósmynd
Ragnars af eldsumbrotunum í Holu­
hrauni var valin besta mynd ársins
2014 af fréttasíðunni Mashable, sem
á höfuðstöðvar sínar í New York í
Bandaríkjunum. Þá var önnur mynd
Ragnars jafnframt á listanum, sem
er einnig tekin af eldsumbrotunum.
Þetta eru ekki í fyrstu skiptin sem
Ragnar vinnur til verðlauna.
„Svo vakti það líka rosalega mikla
athygli þegar ég flaug drónanum
yfir gosið og við flugum inn í gíg­
inn þannig að myndavélin bráðn­
aði,“ segir Ragnar en fjallað var um
atvikið bæði í íslenskum og erlend­
um fjölmiðlum. „Það vídeó var kosið
drónavídeó ársins einhvers staðar á
netinu,“ segir Ragnar.
Ragnar hefur farið nokkrum
sinnum að eldgosinu í Holuhrauni
og myndað það. Þá var hann fyrir
norðan þegar það byrjaði að gjósa
og segist hann hafa farið strax á stað­
inn. „Þetta er náttúrlega engu líkt.
Stórhættulegur fjandi út af gasi og
drasli og færð og svona. Erfitt með
flottar leiðir. Maður þarf að velja sér
tíma og veður og vindáttir og svona
til þess að gera þetta. Vera dálítið
meðvitaður, hafa gasgrímur og leyfi,“
segir hann. Lengra viðtal við Ragnar
má finna á DV.is. n
erlak@dv.is