Þjóðmál - 01.06.2008, Blaðsíða 79
Þjóðmál SUmAR 2008 77
við. tískuna. sundur. og. saman. í. háði .. Þeir.
sem. fylgja. Einari. Má. að. málum,. og. vilja.
staðfestingu.á.glannalegum.sleggjudómum.
hans. um. Parísartísku. í. heimspeki. og.
mannvísindum,. geta. kannski. fundið. hana.
á. síðum. Óraplágunnar. því. Žižek. kemst.
á. köflum. nokkuð. nálægt. því. að. líkjast.
skrípamyndinni. sem. Einar. Már. bregður.
upp. af. tískuspekingunum. í. Latínuhverfi.
Parísar .
Žižek. er. þó. ekki. alls. varnað. og. víst. er.
sumt.sem.hann.segir.allrar.athygli.vert,.ekki.
síst. þegar. hann. fjallar. um. kvikmyndir. og.
dægurmenningu.samtímans ..Saman.við.þá.
umræðu.blandar.hann.alls.konar.hugtökum.
úr.heimspeki.og.vísindum ..Stundum.ruglar.
hann. þessum. fræðilegu. hugtökum. saman.
(eins.og.á.bls ..199. í.Óraplágunni þar. sem.
hann.talar.um.flógiston.en.meinar.augljóslega.
aether.eða.ljósvaka).og.á.köflum.fæ.ég.ekki.
betur.séð.en.textinn.sé.aðeins.óskiljanlegur.
vaðall.þar. sem.ægir. saman.orðalagi. í. anda.
Hegels.og.glefsum.úr.franskri.heimspeki.frá.
síðustu.öld ..
*
Vinsældir. Žižeks. stafa. kannski. öðrum.
þræði. af. því. að. fólk. sem. lifir. og. hrærist. í.
heimi.Hollywoodmynda.og.sjónvarpsþátta.
fær. á. tilfinninguna.að.kynni. sín.af.þessari.
froðu. allri. saman. séu. á. einhvern. hátt.
mjög. merkileg. þegar. umfjöllun. um. hana.
er. blandað. saman. við. heimspeki. sem.
er. svo. „djúp“. að. varla. nokkur. maður.
botnar. í.henni ..Nær.önnur.hver. setning. í.
Óraplágunni.er.mér.illskiljanleg.eða.jafnvel.
alveg. óskiljanleg .. Hér. er. dæmi. valið. af.
handahófi.(af.bls ..323):
Að. því. leyti. sem. kvenleiki. er. dulargervi.
stendur.hann.fyrir.reðurinn.sem.hina.hinstu.
ásýnd ..
Hefði. skipt. einhverju. máli. þótt. þarna.
hefði. til. dæmis. staðið. „að. því. leyti. sem.
hinsta. ásýnd. er. kvenleg. stendur. hún. fyrir.
dulargervi.reðursins“.eða.„að.því..leyti.sem.
reðurinn. er. kvenlegur. stendur. hann. fyrir.
dulargervi.hinnar.hinstu.ásýndar“?.Spyr.sá.
sem.ekki.veit ..
Ef.til.vill.hefur.þetta.einhverja.merkingu.
sem.ég. ekki. skil.—.en.ef. til. vill. er. ekkert.
meira.um.texta.Žižeks.að.segja.en.það.sem.
Guðmundur.Finnbogason.skrifaði.um.alla.
texta.af.þessu.tagi.í.Skírni fyrir.hartnær.einni.
öld,. eða. nánar. tiltekið. árið. 1912 .. Grein.
hans.bar.fyrirsögnina.Trúin á moldviðrið ..Í.
henni.fjallar.Guðmundur.um.dálæti.margra.
lærðra. manna. á. óskiljanlegri. heimspeki ..
Hann.segir:
Nú. skyldu. menn. ætla,. að. allir. elskuðu. og.
virtu.ljósið.meira.en.myrkrið.og.allir.dáðust.
meira. að ljósri hugsun. en. óljósri .. […]. en.
þetta.hefir.margoft.verið.á.annan.veg ..Það.er.
gömul.saga,.að.mennirnir.oft.elska.myrkrið.
meira.en.ljósið,.þó.að.fáir.séu.eins.hreinskilnir.
og.galdramaðurinn,.sem.gekk.aftur.og.varð.
að. orði:. „Skemmtilegt. er. myrkrið“ .. Þetta.
atriði. í. fari.mannanna. er. svo. einkennilegt,.
að.það.þarf.skýringar.við,.og.ég.ætla.að.leyfa.
mér.að.fara.um.það.nokkrum.orðum,.hvers.
vegna.menn.svo.oft.meta.myrkrið.meira.en.
ljósið.og.láta.sér.tíðara.um.moldviðrismenn.
og. þvoglara. heldur. en. hina,. sem. auðga.
mannkynið.með.nýjum,.lýsandi.hugsunum ..
(Bls ..60 .)5
Nokkru.seinna.í.greininni.segir.Guðmund-
ur.svo:
Nú. er. það. auðsætt,. að. ekki. eru. skrifaðar.
stórar. bækur. um. menn,. nema. því. aðeins.
að.mikið.sé.um.þá.hugsað,.og.niðurstaðan.
verður.því.sú,.að.mest.er.hugsað.um.þá.sem.
sjálfir.hugsuðu.óljósast ..Með.öðrum.orðum:.
5.Hér.er.stuðst.við.endurútgáfu.á.Trúnni á moldviðrið.
í.ritgerðasafni.Guðmundar,.Huganir,.sem.út.kom.hjá.
Ísafoldarprentsmiðju.í.Reykjavík.árið.1943 ..Blaðsíðutöl.
innan.sviga.vísa.til.þeirrar.útgáfu .