Þjóðmál - 01.06.2008, Blaðsíða 96
94 Þjóðmál SUmAR 2008
Kapítalismi.útskýrður
á.mannamáli
Robert.P ..Murphy:.The Politically Incorrect
Guide to Capitalism,.Regnery.Publishing.Inc .,.
Washington.DC,.2007,.186.bls .
Eftir.Geir.Ágústsson
Sem. frjálshyggjumaður. sem. býr. í. einu.frjálsasta. samfélagi. heims. (Vestur-
Evrópu),. þá. undrast. ég. oft. það. almenna.
skilningsleysi.sem.ríkir.meðal.almennings.á.
ágæti.frelsisins ..Ríkisafskipti,.viðskiptahöft,.
háir.skattar,.ríkisstyrkir,.þéttriðið.félagsleg.
net,. skrauthallir. í. boði. skattgreiðenda,. og.
margt.fleira.er.dæmi.um.það.sem.virkar.eins.
og.sandur.á.tannhjól.hins.frjálsa.markaðar,.
en. er. um. leið. nokkuð. sem. almenningur.
umber. um. leið. og. reikningurinn. fyrir.
kostnaðinum. er. greiddur. í. gegnum.
skattkerfið ..Eitt.er.að.gefa,.að.leggja.til.og.
styrkja. á. eigin. reikning. —. en. það. er. allt.
annað. að. bjóða. innbrotsþjófi. í. kaffi. og.
kleinur.og.líta.á.hann.sem.óhjákvæmilegan.
gest.við.hverja.útborgun .
Af. þessum. ástæðum. varð. ég. ákaflega.
glaður. eftir. lestur. bókarinnar. „Hinn.
pólitískt. órétttrúaði. leiðarvísir. að. kapítal-
isma“. (The Politically Incorrect Guide to
Capitalism) .. Hún. er. stutt,. skýr,. kemur.
sér. beint. að. efninu. og. síðast. en. ekki. síst.
er. sannfærandi!. Pólitískar. goðsagnir.
vinstrimanna. eru. aflífaðar. í. styttra. og.
skýrara.máli.en.ég.hef.sjálfur.séð.dæmi.um.
í.öðrum.bókum.og.greinum ..Þótt. ég. eigi.
erfitt. með. að. setja. mig. í. spor. þeirra. sem.
hylla.ríkisvaldið.þá.get.ég.ekki.varist.þeirri.
hugsun. að. hinn. sannfærandi. texti. muni.
snúa.öllum.þeim.sem.hann.lesa ..
Uppbygging.bókarinnar.er.einföld ..Hún.
skiptist.í.sextán.kafla.sem.fjalla.um.efni.sem.
öll. eiga. það. sameiginlegt. að. vera. brennd.
marki. ranghugsana,.misskilnings.og.rang-
túlkana .. Ábendingar. um. ítarefni. vantar.
ekki. og. heimildalistinn. er. langur. miðað.
við.hvað.bókin.er. stutt ..Öll.grunnhugtök.
hagfræðinnar. og. hugmyndafræði. kapítal-
ismans.eru.skilgreind.og.skýrð.svo.að.engin.
hagfræðiþekking.er.nauðsynleg .
Áhugaverðastir.eru.þeir.kaflar.er.snerta.á.
viðfangsefnum. sem. almenningsálitið. setur.
ranglega.á.stall.hins.sjálfgefna.og.nauðsynlega ..
Sem.dæmi.má.nefna.reglugerðir.um.öryggi.á.
vinnustöðum ..Hér.hefur.ríkisvaldið.gert.sig.
að.hinum.mikla.bjargvætti. verkamannsins.
með. því. að. setja. lög. um. einhvers. konar.
lágmarksöryggisviðbúnað,.loftgæði,.klósett-
aðstöðu.og.svo.framvegis ..Í.bókinni.er.bent.
á. að. kostnaður. vegna. starfsmanns. felst. í.
launagreiðslum. hans. og. kostnaði. vegna.
vinnuaðstöðu.hans ..Ef.launþeginn.velur.að.
vinna.við.hættulegar. aðstæður.en.þiggur. í.
staðinn.hærri.laun,.hvers.vegna.á.ríkisvaldið.
þá. að. ákveða. eitthvað. annað. fyrir. hans.
hönd?.Lög.um.öryggi.á.vinnustaðnum.eru.
til.þess.fallin.að.beina.takmörkuðum.gæðum.
í.átt.að.hugðarefnum.hins.opinbera.og.slíkt.
hefur.áhrif. sandsins.á. tannhjól.hins. frjálsa.
markaðar ..Um.það.sannfærist.lesandinn .
Annað. dæmi. snýr. að. peningaútgáfu ..
Þessi. gamla. uppfinning. hins. frjálsa.
markaðar. hefur. nú. víðast. hvar. verið. gerð.
að. lögvarinni. ríkiseinokunarstarfsemi.
með. tilkomu. seðlabanka. og. afnámi. á.
fyrri. bindingu. peninga. við. einhvern.
góðmálminn,. yfirleitt. gull. eða. silfur ..
Peningahugtakið. er. almennt. misskilið.
af. almenningi. og. jafnvel. hagfræðingum ..
Peningar. eru. ekki. verðmæti. í. sjálfu. sér.
—. þeir. eru. ómerkilegir. pappírsmiðar. eða.
gagnslausir.gullmolar.sem.margir.taka.við.í.
skiptum.fyrir.varning.eða.þjónustu,.í.góðri.
trú.um.að.aðrir.muni.taka.við.þeim.seinna.
í. sama. augnamiði .. Hvers. vegna. hefur.
ríkisvaldið. einhverju. hlutverki. að. gegna.
hérna?.Jú,.með.því.að.gera.peningaútgáfu.