Þjóðmál - 01.06.2007, Blaðsíða 97
Þjóðmál SUmAR 2007 95
Bæði.Davíð.og.Sigurður.draga.mjög.í.efa.
það. viðhorf. að. með. stjórnarskrárákvæði.
um. þjóðareign. sé. unnt. að. búa. til. nýja.
tegund.eignarréttar .. Í. slíku. ákvæði.myndi.
annað.hvort.felast.ákvörðun.um.að.tiltekin.
verðmæti. yrðu. eign. ríkisins,. hugsanlega.
háðar. einhverjum. frekari. skilyrðum. en.
aðrar.ríkiseignir,.eða.þá.að.aðeins.yrði.um.
að.ræða.einhvers.konar.staðfestingu.á.þeim.
fullveldisrétti. ríkisins,. sem. þegar. er. fyrir.
hendi,.að.setja.lög.og.reglur.um.meðferð.og.
nýtingu. viðkomandi. verðmæta .. Sigurður.
bendir. raunar. á. að. þessi. fullveldisréttur.
sé.alltaf.háður.ýmsum.takmörkunum,.svo.
sem. vegna. alþjóðlegra. sáttmála. og. mann-
réttindaákvæða. stjórnarskrár,. einkum. um.
atvinnufrelsi.og.vernd.eignarréttar .
Guðrún. Gauksdóttir,. dósent. í. lögfræði.
við.Háskólann.í.Reykjavík,.er.á.sömu.slóð-
um.í.umfjöllun.sinni ..Viðfangsefni.hennar.
er. spurningin.um.það.hvort. aflaheimildir.
geti. . sem. slíkar. talist. eign. í. skilningi. 72 ..
gr ..stjórnarskrárinnar,.sem.tryggir.friðhelgi.
eignarréttarins ..Svarið.við.þeirri.spurningu.
skiptir. verulegu. máli. þegar. horft. er. til.
afleiðinga. þess. að. stjórnarskrárbinda.
þjóðareign.á.auðlindum,.því.það.er.auðvitað.
nýtingarréttur.á.borð.við.aflaheimildir,.sem.
fyrst.og.fremst.hefur.fjárhagslegt.gildi.fyrir.
handhafana ..
Guðrún. bendir. á. að. þeir. sem. telja. að.
aflaheimildir. séu. ekki. eign. í. skilningi. 72 ..
gr ..byggi.á.3 ..málslið.1 ..gr ..laga.um.stjórn.
fiskveiða,.þar.sem.segir.að.úthlutun.veiði-
heimilda. myndi. ekki. varanlegan. eignar-
rétt ..Hún.minnir.hins.vegar.jafnframt.á.að.
allir.þeir.fræðimenn,.sem.um.viðfangsefnið.
hafi. fjallað,. séu. þeirrar. skoðunar. að.
aflaheimildir.njóti.með.einum.eða.öðrum.
hætti. verndar.72 .. gr .. þótt.þá. greini. á.um.
hversu. sterk. sú. vernd. sé .. Sumir. telji. að.
um. sé. að. ræða. atvinnuréttindi,. sem. njóti.
ákveðinnar.eignarréttarverndar.en.þó.með.
meiri. takmörkunum. en. ef. um. eiginleg.
eignarréttindi. væri. að. ræða .. Aðrir. hafi.
vísað. til. þess. að. með. tímanum. hafi. eðli.
aflaheimilda.breyst,.í.upphafi.hafi.mátt.líta.
á. þær. sem. atvinnuréttindi. en. nú. sé. nær-
tækara. að. líta. á. þær. sem. framseljanlegan.
afnotarétt,. sem. njóti. ríkari. verndar. en.
atvinnuréttindin .. Þriðja. sjónarmiðið.
gerir. ráð. fyrir. því. að. aflaheimildirnar. séu.
ótvírætt. eign. í. skilningi. 72 .. gr .. og. njóti.
verndar. sem. slík .. Á. þessu. byggir. Guðrún.
sjálf.og.rökstyður.þá.niðurstöðu.sína.með.
skýringum.á.greininni.með.hliðsjón.af.skrif-
um. íslenskra. fræðimanna,. skýringum.á.1 ..
samningsviðauka. Mannréttindasáttmála.
Evrópu. og. dómafordæmum. Mannrétt-
indadómstólsins.í.Strassborg ..Hún.minnir.
á.að.löggjafinn.geti.vissulega.kveðið.á.um.
efni. og. inntak. slíks. eignarréttar. en. því.
valdi. séu. þó. settar. ákveðnar. skorður ..Við.
skerðingu. eignarréttinda. þurfi. þannig. að.
meta.hvort.skerðing.sé.almenn.eða.sértæk,.
hvort. bótaskylda. sé. til. staðar. og. hvort.
meðalhófsreglu.sé.gætt.við.útfærsluna .
Ragnar.Árnason,.prófessor.í.hagfræði.við.
Háskóla. Íslands,. veltir. fyrir. sér. áhrifum.
stjórnarskrárákvæðis.um.þjóðareign.út. frá.
hagfræðilegum. forsendum .. Hann. túlkar.
tillögu. Auðlindanefndar. svo,. að. í. henni.
felist. að. ríkið. skuli. fara. með. eignarrétt. á.
auðlindum.sjávar.og.nýtingu.þeirra.en.geti.
leigt. útvegsmönnum. nýtingarréttinn. til.
lengri. eða. skemmri. tíma .. Telur. hann. að.
miðað.við.ríkjandi. fyrirkomulag,. svo.ekki.
sé.talað.um.kerfi.fullkomins.séreignarrétt-
ar,.væri.með.þessu.um.viðamikla.þjóðnýt-
ingu.að.ræða ..
Ragnar. færir. fyrir. því. rök. að. séreignar-
réttur.sé.það.fyrirkomulag.eignarréttar.sem.
skili.mestri.arðsemi.og.hagsæld.fyrir.allan.
almenning. og. að. skerðing. séreignarréttar.
eða.takmarkanir.á.honum.séu.efnahagslega.
skaðlegar ..Hann.bendir.á.auknar.takmark-
anir.á.eignarrétti.sjávarauðlinda.myndu.leiða.
til. minni. veðhæfni. fyrirtækja. í. greininni,.