Iðjuþjálfinn - 01.06.2014, Blaðsíða 7

7
framleiðanda. Af því að hann var með
arma og stoppara átti hann hinsvegar
ekki rétt á að fá þessi dekk. Hann sagði:
„Og sem sagt, þó það hljómi nú alltaf þannig
– eins og einhver mótsögn – að þá var ég of
mikið lamaður til að fá þessi dekk“.
Að komast um - alls staðar
Þegar að manngerðu umhverfi kom
skipti í hugum viðmælenda mestu máli
að komast alls staðar um. Þeim bar
saman um að á árum
áður hafi aðgengi
beinlínis verið afleitt
en að almennt hafi
það smám saman
farið batnandi þó
að betur megi ef
duga skal. Það var
t.d. ekki fyrr en á
tíunda áratugnum
sem byrjað var að fella úr gangstéttum
og gera fláa svo hjólastólar komist
greiðlegar upp og niður af þeim.
Vonandi er það liðin tíð að fólk þurfi að
fara í gegnum vörumóttöku verslana til
að komast inn í þær eins og sum lýstu
að þau hefðu þurft að gera. Því miður
sögðust viðmælendur þó alltaf reka sig
á einhverjar vitleysur og að of algengt
sé að þegar laga eigi aðgengi sé það
ekki gert rétt. Klassískt dæmi um það er
þegar hallinn á skábrautum er hafður of
mikill. Nálega allir viðmælendur nefndu
Kringluna sem dæmi um stað þar sem
aðgengi er harla gott en miðbærinn var
hins vegar iðulega tekinn sem dæmi um
stað þar sem aðgengi er erfitt.
Það er þó takmarkað gagn af
aðgengilegum mannvirkjum ef fólk
kemst ekki á milli þeirra. Hreyfanleiki
er fólki nauðsynlegur til að geta tekið
þátt í samfélagi. Því er ekki að undra
að samgöngur bar mjög oft á góma í
tengslum við aðgengi.
Margir viðmælenda fóru um í
einkabílum og voru bílastæðamál þeim
hugleikin. Þeir bentu á að stæðin væru
í mörgum tilvikum illa hönnuð og væru
of fá. Ef bílastæðin skorti eða þau væru
upptekin urðu viðmælendur einfaldlega
frá að hverfa. Flest höfðu jafnframt
einhverja reynslu af Ferðaþjónustu
fatlaðra og einn tók stundum strætó.
Hann viðurkenndi að það geti verið
brösótt, þar sem hann komist ekki upp
í alla strætisvagna og að vandinn sé m.a.
sá að hann viti ekki fyrirfram hvenær
aðgengilegur vagn komi. Hann taldi
engu að síður mikið frelsi fólgið í því
að hafa möguleikann á að taka strætó
eftir eigin hentugleikum. Aðgengilegar
almenningssamgöngur myndu því auka
ferðafrelsi hans og annarra notenda
hjólastóla um leið.
Helsta gagnrýnin á Ferðaþjónustu
fatlaðra var sú að ferðir þarf að
panta með sólarhringsfyrirvara.
Það fyrirkomulag setur hreyfanleika
fólks skorður og takmarkar verulega
möguleika á að geta gert eitthvað með
skömmum fyrirvara. Þá voru dæmi
um að fólk hefði
áhyggjur af því að
ferðakvótinn væri að
verða búinn eða að
fólk kláraði hreinlega
ferðarnar sínar og
fór þá ekkert síðustu
dagana í mánuðnum.
Aðgengi er forsenda þátttöku
Það er ekki unnt að skilja á milli
aðgengis og samfélagsþátttöku enda
trauðla hægt að taka þátt í einhverju ef
maður kemst ekki einu sinni á staðinn.
Viðmælendur áttu ótal sögur um samspil
þessara tveggja þátta. Að taka þátt í
menningarviðburðum eins og að fara
í bíó eða leikhús, fara á íþróttakappleik
eða í útför getur verið snúið því á
mörgum stöðum er hreinlega ekki gert
ráð fyrir að hjólastóll þurfi að komast
fyrir.
Meira að segja það að fara í kaffi til
vina er ekki vandræðalaust en aðgengi
að íbúðarhúsnæði hefur mikil áhrif á
þátttöku fólks sem notar hjólastól.
Hversdagslegur hlutur eins og að fara
í heimsókn stendur
og fellur með því að
hjólastóllinn komist
leiðar sinnar. Það er ekki
nóg að manneskjan sem
notar hjólastólinn búi
í aðgengilegu húsnæði. Vinir, ættingjar
og aðrir sem viðkomandi kann að eiga í
samskiptum við þurfa líka að gera það.
Sigþrúður segir að aðgengi hafi t.a.m.
haft slæm áhrif á samband hennar við
gamlar vinkonur. Hún segir: „Ég kemst
ekki heim til þeirra. Þær búa við þannig
aðstæður að ég kemst ekki í heimsókn.“
Samfélagsþátttaka stendur þó og
fellur með fleiru en skábrautum og
breidd á útidyrum. Einfaldir hlutir
eins og skortur á salernum hefur mikil
áhrif á samfélagsþátttöku fólks sem
notar hjólastól og komu ítrekað upp í
„Og sem sagt, þó það
hljómi nú alltaf þannig –
eins og einhver mótsögn
– að þá var ég of mikið
lamaður til að fá þessi
dekk“.
rannsókninni.
Flest spáum við lítið í það þegar við
förum út á morgnana hvernig við
ætlum að komast á klósett yfir daginn.
Við gerum ráð fyrir því að við hinar
fjölbreytilegustu aðstæður sé að finna
salerni sem við getum notað að vild.
Aðgengilegum salernum fer vissulega
fjölgandi. Vandinn er bara að það er
aldrei alveg hægt að ganga að þeim vísum.
Sumir bregða á það ráð, jafnvel þótt
þeim finnist það leiðinlegt, að hringja á
undan sér og spyrja um salernisaðstöðu
áður en farið er að heiman.
Fólk er líka duglegt að finna lausnir til
að bjarga málum. Þorbjörg lét sig t.d.
dreyma um að eignast aðgengilegan
húsbíl með innbyggðu ferðasalerni. Ein
ástæðan fyrir því er sú að þá getur hún
valið hvar hún vilji stoppa en þarf ekki
að láta ferðaplönin ráðast af því hvar
aðgengilegt klósett sé að finna.
Hvað ber að gera?
Í raun má segja að málið sé mjög einfalt.
Viðmælendur í rannsókninni vildu að
það væri gert ráð fyrir þeim alls staðar
í samfélaginu. Vegna skorts á aðgengi
á fólk sem notar hjólastól hins vegar
erfitt með að taka þátt í fjölmörgum
hversdagslegum aðstæðum, sem
ófatlaðir telja sjálfsagðar. Til þess að
hjólastóllinn fullnýtist sem það gagnlega
hjálpartæki sem hann á að geta verið
þurfum við að gera ýmsar breytingar á
samfélagi okkar, sumar kostnaðarsamar,
eins og að breyta húsnæði sem þegar
hefur verið byggt, aðrar útgjaldaminni
sem krefjast viðhorfsbreytinga.
Ef ég ætti að nefna eitt
atriði öðr um fremur
til að bæta aðgengi og
sam félagsþátttöku fólks
sem notar hjólastól
myndi ég velja aukið
samráð. Viðmælendur mínir sýndu
svo sannarlega að þeir hafa skilning og
þekkingu á eigin aðstæðum.Við verðum
að hafa fatlað fólk með í ráðum við
útfærslur á aðgengi svo tryggt sé að þær
skili tilætluðum árangri. Við verðum að
hverfa frá þeim hugsunarhætti að það
séu aðeins sérfræðingar og fagfólk sem
viti hvað fötluðu fólki er fyrir bestu
en nýta og treysta þekkingu fólks á
eigin aðstæðum til að gera breytingar,
samfélaginu öllu til góða.
„Þær búa við þannig
aðstæður að ég kemst
ekki í heimsókn“