Iðjuþjálfinn - 01.06.2014, Blaðsíða 29

29
Útrás er tilraunaverkefni á veg­um Hlutverkaseturs sem
hófst með samstarfi iðjuþjálfanna
Sylviane Pétursson og Elínar Ebbu
Ásmundsdóttur. Markmiðið er að
auka atvinnuþátttöku fólks með
geðraskanir og fræða atvinnulífið
um þarfir einstaklinga með skerta
starfsgetu. Einnig að vinna gegn
fordómum og mismunun og vekja
áhuga háskólasamfélagsins á mikilvægi
málaflokksins í tengslum við félagsauð
og hagsæld.
Til að fræðast um verkefnið Útrás
mæltum við okkur mót við þær Elínu
Ebbu Ásmundsdóttur og Sylviane
Pétursson. Hlutverkasetur er staðsett í
Borgartúni 1, á annarri hæð. Þegar við
komum var mikill erill, mismunandi
námskeið voru í gangi, fólk að spjalla
í hverju horni, sumir með kaffibolla
og aðrir vafrandi um netheima. Við
höfðum lent mitt í orkuflæði hressleika
og sköpunar. Þær stöllur buðu okkur
upp á kaffi og leiddu okkur inn í eitt
herbergið til að fá næði við að rekja
úr þeim garnirnar. Í upphafi viðtalsins
tengdu þær mikilvægi Útrásar við nýja
rannsókn sem Félagsvísindastofnun HÍ
og Rannsóknarsetur í fötlunarfræðum
unnu að beiðni ÖBÍ. Þessar niðurstöður
sýndu m.a. að um 40% einstaklinga
með geðsjúkdóma hafa ekkert fyrir
stafni á daginn og 60% þeirra sem hafa
stoðkerfisvandamál.
Við spurðum þær hvernig svona verkefni
verði til. Þær hlógu, horfðu hvor á aðra
og svöruðu: „Verkefni eins og Útrás á
sér langan aðdraganda, þar sem margir
koma að og oft er það tilviljun hvort góð
hugmynd verði að veruleika eða ekki.“
Þær sögðust eiga það sameiginlegt
að gefast ekki upp, væru þrjóskar og
fylgdu hlutunum eftir. Samstarf þeirra
hófst 1981 á geðdeild Landspítalans.
Þær hafa því unnið saman í rúma þrjá
áratugi. Sylviane sá fljótt hvað störf eru
mikilvæg og batahvetjandi fyrir þá sem
kljást við geðsjúkdóma. Hún varð því
fljótt atvinnumiðuð sem iðjuþjálfi. Það
gekk hins vegar erfiðlega fyrir geðsjúka
að hasla sér völl á vinnumarkaðinum,
m.a. vegna fordóma, þekkingarleysis á
þörfum þeirra og engrar eftirfylgdar.
Fjölritun iðjuþjálfunar geðdeildar
Landspítalans varð fljótlega mikilvægur
hlekkur í starfsendurhæfingunni. Þrátt
fyrir að skjólstæðingar stæðu sig vel í
vinnu í Fjölritun, náði það ekki út fyrir
þann vinnustað. Það var ekki nóg að
kunna vel til verka, það voru aðrir þættir
sem hindruðu fólk í atvinnuþátttöku.
Þegar taka á fyrstu skrefin út í lífið
eftir langa innlögn, eða margra ára
fjarveru frá vinnumarkaði, þarf oftar
en ekki góðan stuðning frá fagfólki eða
skyldmennum. Sylviane fór því að veita
skjólstæðingum stuðning heima eða í
vinnu þrátt fyrir að ekki væri gert ráð
fyrir slíku í starfslýsingu hennar.
Í gegnum árin hafa Sylviane
og Ebba tekið þátt í alls kyns
starfsþjálfunarverkefnum í samstarfi
við iðjuþjálfa sem hafa átt samleið
með þeim. Þjálfunin var þó öll innan
sjúkrahússveggjanna. Það var sá rammi
sem iðjuþjálfar urðu að vinna eftir allt
fram á þessa öld. Engar stöður voru í
boði fyrir iðjuþjálfa á vinnumarkaðinum
við að aðstoða fólk á vettvangi. Eina
ráðið var því að skapa umhverfi innan
iðjuþjálfunar sem líktist sem mest
vinnustað. Árið 2005 var Hlutverkasetur
stofnað og skapaðist þá annar farvegur.
Eitt af markmiðum Hlutverkaseturs
var að nýta reynslu og þekkingu
geðsjúkra til verðmætasköpunar á
vinnumarkaðinum. Það að hafa kljáðst
við geðsjúkdóm og náð tökum á lífinu,
þrátt fyrir einkenni, skapaði verðmæta
reynslu á sama hátt og menntun og
almenn starfsreynsla. Að mati Ebbu
ættu geðdeildir t.d. að vera í fararbroddi
í að ráða starfsfólk með þá reynslu á
allar deildir á öllum vöktum. Sjúklingar
eða aðstandendur þeirra gætu leitað
til slíkra starfskrafta þegar þeir vildu
fá stuðning og/eða heyra frá fólki
sem hefði verið í svipuðum sporum.
Að undirbúa jarðveginn fyrir
atvinnulífið
Viðtal við Elínu Ebbu
Ásmundardóttur og
Sylviane Pétursson