Skólavarðan - 01.04.2007, Blaðsíða 26

26
SKÓLAVARÐAN 3.TBL. 7. ÁRG. 2007
tíminn sem við fáum til að sinna þessum
börnum er alltof takmarkaður, hann er
ekki í boði í skólakerfinu.“ Við sem störfum
eða höfum starfað innan skólanna höfum
vitað þetta lengi og það hefur ekki breyst
til batnaðar með skóla án aðgreiningar,
því miður. Miðjan sem bekkjarkennarinn
nær til hefur hugsanlega stækkað miðað
við þegar ég kenndi á áttunda áratugnum
en endarnir mæta afgangi eins og áður.
Aðstoðin við „dýra endann“ er enn óleyst.
Hún hefur í auknum mæli færst á hendur
annarra en fagmanna og er oft og tíðum
í höndum aðila sem litla þekkingu hafa
á sérþörfum til dæmis lestregra. Svona
skynja ég þetta frá foreldrum sem koma
hingað með börnin sín og frá kennurum
sem sækja námskeið og fá ráðgjöf hjá
mér. Þessa ályktun dreg ég sem sagt af
ummælum viðmælenda minna.“
Tekur lengri tíma að læra
að lesa íslensku?
Námskeiðin sem Rannveig heldur fyrir
sérkennara og byrjendakennara í grunn-
skólum komu til út af rannsókn sem hún
hefur verkstýrt hérlendis á 6-9 ára börnum
þar sem kannað er hversu hratt þau verða
læs miðað við samanburðarþjóðirnar
í rannsókninni. Niðurstöður liggja nú
fyrir um sex ára börnin en fylgst var
með framförum þeirra fjórum sinnum
í fyrsta bekk grunnskóla. „Sjónum er
sérstaklega beint að því hvernig ritmálið
er og hvort erfitt sé að læra að lesa það
miðað við ritmál samanburðarþjóðanna,“
segir Rannveig. „Niðurstöður úr þessum
hluta rannsóknarinnar liggja einnig fyrir
hjá Finnum og Dönum. Í ljós kemur að
auðveldara er að læra að lesa á íslensku
en dönsku. Meiri samsvörun er milli
íslenska talmálsins og ritmálsins en í því
danska. Öðru máli gegnir um finnskuna.
Íslensk börn þurfa miklu lengri tíma til
þess að læra að lesa en þau finnsku því
samsvörunin mill tal- og ritmáls í finnsku
er því sem næst algjör og stafirnir mun
færri en í íslensku. Í frumlestrarnámi
íslenskra barna eru tiltekin atriði sem
þarfnast meiri tíma í kennslu en hjá bæði
dönskum og finnskum börnum. Hér á
ég við hornsteinana, stafrófið. Íslenskan
hefur flesta stafi eða 32. Það tekur lengri
tíma að kenna þann fjölda en 23 finnska
stafi. Og ekki nóg með það, margfalt fleiri
stafir í stafrófinu okkar líkjast hver öðrum
í útliti en í öðrum stafrófskerfum. Allir
vita hversu hætt er við að rugla saman því
sem lítur líkt út. Ég gerði litla rannsókn á
villum sem krakkarnir gerðu þegar þeir
sögðu heiti stafanna. Hún staðfesti það
sem ég hef lengi haldið fram, að krakkar
ruglast mjög á útlitslíkum stöfum, svo sem
samhljóðum með „bollu“ og sérhljóðum
þar sem eini munurinn í útliti er komma
yfir öðrum sérhljóðanum í parinu. Þetta
getur annars vegar haft áhrif á þá röð
sem við eigum að kenna stafina í og hins
vegar kennslu fjölbreyttra aðferða við að
leggja á minnið. Íslenska stafakerfið er
engu að síður góður og nákvæmur kóði á
málhljóðin. Í því er t.d. sérhljóðatákn fyrir
hvert sérhljóð. Danir þurfa hinsvegar að
margnota hvern sérhljóða fyrir tvö til þrjú
hljóðafbrigði sem veldur annars konar
vanda En á móti þarf að gera ráð fyrir
að það taki íslenska krakka lengri tíma að
öðlast öryggi í hvaða tákn tilheyri hverju
hljóði. Það þýðir ekki að hugsa sig lengi
um þegar orð eru lesin því þá verður úr
því hikandi, slitróttur og hægur lestur.
Það þarf að tryggja að hver hornsteinn sé
vandlega lagður og festur af nákvæmni.
Þannig verður framhald lestarnámsins
eðlilegt fyrir fleiri. Með því tel ég að megi
draga úr lestrarerfiðleikum á Íslandi.
Sérkennarar - vannýtt auðlind
Undanfarið hefur færst í aukana að for-
eldrar leiti með börn á grunnskólaaldri til
Rannveigar og líka að skólar vísi nemendum
til hennar í greiningu. Rannveig er eini
starfsmaðurinn hjá sínu fyrirtæki og að
hennar sögn eru ekki margir sem hafa
sérmenntað sig á þessu sviði og bjóða
greiningu og ráðgjöf. „Sumir sálfræðingar
sinna þessu líka og víða um landið sjá
sérkennarar í skólunum sjálfir um þetta
en er illu heilli oft ekki ætlaður nægur
tími til starfans. Þetta er ekki hrist fram
úr erminni,“ segir Rannveig. „Greining
er tímafrek, sérstaklega ef vinnuferlið er
ekki í stöðugri þjálfun. Ég ver stundum
tveimur klukkustundum í greininguna
sjálfa og svo taka við skýrsluskrif og
skilafundir. Þetta kostar alls um 22-26
þúsund krónur. Margir skólastjórnendur
eru mjög jákvæðir í garð þessa starfs og
oft tilbúnir til að láta skólann taka alfarið
á sig kostnaðinn eða að hluta til á móti
foreldrum. Það er tiltölulega nýtt að skólar
vísi til mín börnum. Það gerðist snögglega,
kannski er ástæðan sú að sérkennarar
innan skólanna sporna við fótum því það
er þungt fyrir þá að standa einir í þessu í
endalausu tímahraki.“
Rannveig segir að þótt hópnámskeið
séu góður kostur fyrir fullorðna þá þurfi
börn nauðsynlega og ennfremur að eiga
kost á kennslu í misstórum hópum og
jafnvel einstaklingskennslu. „Þar kemur
aftur að tímaskortinum í grunnskólum,
það er erfitt að mæta þörfum allra barna í
sex til átta barna hópi. Sérkennarar kvarta
undan þessu og benda á að oft eru þeir
með hátt í hálfan bekk í sérkennslu. Þeir
benda einnig á að þegar lestrarstuðningur
fer fram innan bekkjar eru oft og tíðum
tveir milliliðir frá sérkennara til barns; um-
sjónarkennarinn og stuðningsfulltrúinn.
Ráðum og tillögum sérkennarans um
nálgun vandans hættir til að þynnast út.
Sérkennarar eru vannýtt auðlind sem geta
lyft Grettistaki ef við veitum þeim góðar
vinnuaðstæður. Þeir eru hins vegar margir
hverjir orðnir vanir Florence Nightingale
hlutverki sínu og eru allt of fáorðir um
sigrana sem þeir stuðla að,“ segir Rannveig
að lokum.
keg
Lestrarsetur Rannveigar Lund: www.lrl.is
Nánar um Jane Baker og Jemicy School Outreach
Center: www.jemicyschool.org
Ef grunnskólanum væri veitt það fé sem nú er varið af
einstaklingum, stéttarfélögum og öðrum til að styrkja þá
einhæfu lestrarkennslu fullorðinna sem nú er í boði tel ég að
við myndum sjá góðan árangur.
LESHÖMLUN