Skólavarðan - 01.08.2001, Side 13

fyrst og fremst að ýmsum íþróttagreinum
og stoðgreinum þeirra. Helstu íþrótta-
greinar eru dans, þolfimi, knattleikir, leik-
fimi, fimleikar, sund, frjálsíþróttir, spaða-
íþróttir, fangbrögð, vetraríþróttir og úti-
vist. Helstu stoðgreinar í fyrri hluta náms-
ins eru raungreinar, heilsufræði, íslenska
og samfélagsfræði (sjá mynd 2).
Í seinni hluta námsins, þ.e. á 2. og 3. ári,
beinist athyglin í auknum mæli að náms-
greinum sem fela í sér vissa samþættingu
verklegra íþróttagreina og stoðgreina
þeirra. Í þessu sambandi má nefna fag-
greinar, s.s. kennslu- og uppeldisfræði, sér-
kennslufræði, líkams- og hreyfiþroska,
hreyfingarfræði, þjálffræði, heilsurækt,
heilsufræði, skyndihjálp, björgun, endur-
hæfingaríþróttir og næringarfræði.
Markmiðið með samþættingargreinum
er að tengja saman verklega færni nem-
enda í íþróttagreinum og dýpka um leið
faglega kunnáttu þeirra í stoðgreinum í-
þróttanna (sjá mynd 2).
Á þriðja námsári er nemendum gefinn
kostur á fjölda valnámskeiða og hefur verið
lögð sérstök áhersla á tvö fræðasvið:
i. íþróttaþjálfun og heilsufræði
ii. tómstundir, félagsmál og
íþróttastjórnun
Með þessu er verið að leggja áherslu á að
efla menntun íþróttaþjálfara og mæta auk-
inni þörf fyrir íþróttafræðinga sem ætla að
starfa við stjórnun og framkvæmdir í
íþróttastarfi, til dæmis hjá íþróttahreyfing-
unni, sveitarfélögum eða ríkinu.
Vettvangsnám
Íþróttafræðinám er starfstengt og því
skipar vettvangsnám mikilvægan sess. Það
er af þrennum toga:
i. fimm vikna vettvangsnám í
grunnskóla
ii. þriggja vikna vettvangsnám í
framhaldsskóla
iii. þriggja vikna vettvangsnám á
öðrum vinnustað en skóla, s.s. hjá
íþróttafélögum, íþróttasambönd-
um, stofnunum, félagasamtökum,
sveitarfélögum eða heilsuræktar-
stöðvum
Norrænt samstarf
Við skipulagningu íþróttafræðinámsins
hefur markvisst verið tekið mið af samsetn-
ingu og uppbyggingu náms við aðra
íþróttaháskóla á hinum Norðurlöndunum.
Forráðamenn íþróttanámsins hafa tekið
virkan þátt í samstarfi við nokkra íþrótta-
háskóla á Norðurlöndum í þeim tilgangi að
samræma námskröfur og námstilhögun.
Þetta samstarf hefur verið með miklum
ágætum og hefur einnig leitt til samstarfs
íþróttaháskólanna á sviði íþróttarannsókna.
Erlingur Jóhannsson
Höfundur er forstöðumaður
íþróttafræðaseturs KHÍ á Laugavatni og
er með doktorsgráðu í íþróttafræðum frá
Norska íþróttaháskólanum í Ósló.
Heilsuefling í
skólum
Heilsuefling
Á fyrstu ráðstefnunni um heilsueflingu,
sem haldin var á vegum Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunarinnar í Ottawa í Kanada árið
1986, var hún skilgreind sem ferli sem auð-
veldar fólki að hafa vald á og auka eigið
heilbrigði og samfélagsins. Hugtakið nær
yfir víðara svið en forvarnir og heilbrigðis-
þjónustu. Heilbrigði verður ekki málefni
heilbrigðisstéttanna einna heldur þverfag-
legt átak allra, allt frá stjórnvöldum til ein-
staklinga. Lykilhugtak er máttur, þ.e. að
efla mátt og megin einstaklinga og sam-
félags við að taka ákvarðanir sem leiða til
aukins heilbrigðis og vellíðunar. Árið 1994
var Heilsuefling, samstarfsverkefni heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneytis og
landlæknisembættis, sett á laggirnar til að
sinna verkefnum á sviði heilsueflingar.
Heilsuefling í skólum
Heilsuefling er mikilvæg fyrir börn og
unglinga og leiðir til betri heilsu síðar á
ævinni. Í skólanum næst til allra nemenda,
einnig þeirra sem vegna heimilisaðstæðna
eða annars eiga erfitt með að velja heilbrigt
líf án utanaðkomandi stuðnings. Heilsuefl-
ing í skólum miðar ekki eingöngu að
fræðslu og því síður að heilsufarsskoðun,
heldur að gera allt umhverfi skólans, lifandi
og dautt, að uppsprettu heilbrigðis. Lykil-
fólkið er nemendur sjálfir, foreldrar, kenn-
arar og annað starfslið skólans, en heil-
brigðisstarfsfólk er til stuðnings. Mikil á-
hersla er lögð á að efla góð mannleg tengsl
sem rannsóknir sýna að stuðla að bættri
heilsu og aukinni sjálfsvirðingu.
Evrópusamstarf um heilsueflingu í
skólum
Árið 1992 hófst í Evrópu verkefnið
„European Network of Health Promoting
Schools“, en það er samstarfsverkefni Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunarinnar, Evrópu-
ráðsins og Evrópusambandsins. Það miðar
að því að efla vitund og áhuga kennara og
nemenda á heilsueflingu og lögð er rík
áhersla á samstarf við foreldra og samfélag.
Fjörutíu lönd í Evrópu taka þátt og Ísland
varð formlegur þátttakandi í maí 1999.
Lögð er áhersla á grasrótarstarf og frum-
kvæði skólanna með stuðningi umsjónarað-
ila og yfirvalda. Ákveðin skilyrði eru fyrir
inngöngu sem tengjast fjölda skóla, mark-
vissri verkefnaáætlun og skipulagi innan-
lands. Formleg samþykkt menntamála- og
heilbrigðisyfirvalda þarf að liggja fyrir og
mikil áhersla er lögð á samræmda stefnu á
öllum stjórnsviðum (stjórnvöld, sveitar-
stjórnir, heilsugæsla og skóli). Ekki eru
veittir styrkir í verkefni á landsvísu en um-
sjónarskrifstofa veitir ráðgjöf og stuðning
með því að miðla upplýsingum um efni,
aðferðir, verkefni, gerð handbóka og halda
námskeið, fundi og ráðstefnur.
Heilsuefling í skólum á Íslandi
Sameiginlegt þriggja ára þróunarverkefni
sem menntamálaráðuneyti, heilbrigðis-
ráðuneyti og landlæknisembætti standa að.
Verkefnisstjóri var ráðinn í janúar 2000.
Íþróttafræði - he i lsuef l ing
15
Íþróttafræði og íþróttastarfsemi
Íþróttakennsla
Íþróttafélög
Líkamsrækt
Útivist
Skólar
Frítími
Vinnustaðir
Ferðalög
Endurhæfing
Börn
Unglingar
Fullorðnir
Aldraðir
Afreksfólk
Íþróttafólk
Almenningur
Myndi 1. Íþróttafræðingar mynda mikilvæg
tengsl á milli íþróttafræðslu á ýmsum stigum, á
margvíslegum vettvangi og hjá mismunandi
markhópum.
Íþróttafræði Hugmyndafræði
Íþróttagreinar
Knattleikir
Sund
Fimleikar og
leikfimi
Dans og þolfimi
Frjálsíþróttir
Spaðaíþróttir
Fangbrögð
Golf
Stoðgreinar
Raungreinar
Heilsufræði
Sálarfræði
Samfélagsfræði
Tómstundir og
félagsmál
Samþætting
Hreyfiþroski
Þjálffræði
Hreyfingarfræði
Næringarfræði
Kennslufræði
Heilsurækt
Útivist
Rætur og miðlun
Kennsla, þjálfun,
leikur, afreks-
íþróttir, leiðbein-
endur,
unglingar, börn,
fullorðnir, eldra
fólk
Mynd 2. Skipan og hugmyndafræði námsins byggist á íþróttagreinum, stoðgreinum íþróttanna og
samþættingargreinum sem eiga svo að skila sér til dæmis í góðri íþróttakennslu.