Skólavarðan - 01.08.2001, Qupperneq 27

Hvers vegna vissi ég ekki að hann Pétur gat
ekki lesið? Hann var í 3. bekk gaggó og ég
átti að heita kennarinn hans til sjö mánaða
þegar hér var komið sögu. Þetta var
skömmu eftir 1970 og fyrsti
veturinn minn í kennslu. Ég
hafði kennt þessum bekk ís-
lensku og sögu. Af sjálfu leiðir
að ég hafði nuddað í Pétri allan
veturinn og fannst með ólíkind-
um hve þessi fríski og glaðlegi
drengur reyndi lítið til að læra
heima. Þegar ég loks vissi um ó-
læsi hans kunni ég ekki aðferðir
til að hjálpa honum, hætti bara
að taka hann upp.
Fram að þessum tíma vissi ég
ekki að til væri fullfrískt fólk
sem gat ekki orðið vel læst. En það var
margt fleira sem ég vissi ekki en hefði
þurft að vita og geta. Sem dæmi má
nefna að:
• vera læs á einkenni leshömlunar,
• viðurkenna að staða læsis hjá nem-
endum kemur öllum kennurum við,
• skilja að þekking á grunnfærni
nemenda er leiðarvísir við undirbúning
kennslu,
• þekkja leiðir til að mæta þörfum
illa læsra nemenda innan bekkjarins,
sama hvaða fag er kennt og á hvaða
aldri nemendur eru,
• hafa til að bera færni til að ígrunda
eigið starf á markvissan hátt, vera
rannsakandi í eigin aðstæðum, spyrja
sig spurninga og safna gögnum í því
skyni að leita svara til að bæta enn
frekar kennsluna,
• skilja að það er styrkur kennara að
leita sér aðstoðar við að finna lausnir
til að mæta þörfum nemenda í námi.
Nokkurt vatn er runnið til sjávar
síðan við Pétur deildum kennslustund-
um saman. Fræðilegri þekkingu á les-
hömlun hefur fleygt fram á síðustu
áratugum en þekking kennara er ekki nægi-
lega góð.
Á undanförnum árum hefur undirrituð
átt mörg samtöl við ungmenni, einkum í
framhaldsskólum, sem eru send til mín í
lesgreiningu. Ýmsar athyglisverðar hliðar
hafa komið fram sem sýna hvernig þau eiga
á brattann að sækja í námi. Flest þeirra lýsa
hæglæsi og litlum lesskilningi. Flest hafa þá
sögu að segja að þegar þau hafa lesið niður
eina blaðsíðu í námsbók muna þau ekki
hvað stóð efst á henni. Þau syfjar við lest-
urinn, hugurinn dvelur ekki við efnið held-
ur flýgur út um víðan völl. Aðspurð hvað
þau gera þegar þau muna ekki eða gengur
erfiðlega að einbeita sér segjast þau nánast
undantekningalaust lesa aftur það sama,
orð fyrir orð - með litlu betri árangri. Með
öðrum orðum þá beita þau sömu árangurs-
lausu aðferðinni aftur af því einu að þau
kunna ekki aðra betri. Þessi ungmenni
segja einnig frá því hve erfitt sé að glósa
eftir glærum kennara um leið og þau hlusta
á fyrirlestur og fylgjast með töflukennslu,
hve tungumálanámið gangi erfiðlega, sér-
staklega lestur og ritun, og stílarnir komi
alrauðir til baka í hvert einasta sinn. Síðast
en ekki síst ræða þau um álagið sem fylgir
þessum erfiðleikum.
Það var á grunni þessarar reynslu sem
ákveðið var stíga fyrsta skrefið í að kanna
stuðning við leshamlaða nemendur í fram-
haldsskólum og háskólum á Íslandi. Könn-
unin var unnin í samvinnu við Þóru Björk
Jónsdóttur (Skólaskrifstofu Skagfirðinga)
en hún hefur álíka reynslu og lýst er hér að
framan. Könnunin var gerð sl.
vetur í þrjátíu og fimm fram-
haldsskólum og átta háskólum og
verður skýrslan tilbúin í byrjun
september. Aðallega var spurt
um þrjá þætti: a) fjölda nemenda
sem njóta stuðnings vegna les-
hömlunar, b) form og inntak
stuðningsins og c) stöðu grein-
ingar á leshömlun.
Heimtur á svörum voru góðar,
75% háskóla og 66% framhalds-
skóla sendu inn svör. Í þeim
kemur fram að fjöldi nemenda,
sem fengu stuðning vegna leshömlunar
í háskólum, var 1% og í framhaldsskól-
um 6,1% að meðaltali. Hæsta hlutfall
leshamlaðra í einum skóla var 11,5% og
lægst 0%. Svör skólanna bera með sér
að þeir bera umhyggju fyrir þessum
hópi nemenda. Flestir veita einhvers
konar stuðning, sumir mikinn, aðrir lít-
inn og er hann þá venjulega einskorð-
aður við próftöku. Það er mat skólanna
að þekking kennara sé ýmist þokkaleg
eða lítil.
Fyrir þrjátíu árum bárum við Pétur
merki þess þekkingarleysis sem þá var á
læsi og leshömlun. Nú er öldin önnur.
Kennarar geta sótt sér endurmenntun á
flestum sviðum, ef ekki á starfstíma
skóla þá yfir sumarið. Þekkingin á les-
hömlun er fyrir hendi og nægur fjöldi
sérfræðinga í landinu til að miðla henni
til kennara á öllum skólastigum og efla
með þeim færni í kennslu. Fjöldi les-
hamlaðra er og verður 4- 6%. Fjöldi
annarra sem eiga við annars konar lestr-
arörðugleika að etja er um 10-15%.
Með markvissum aðgerðum mætti
fækka í þeim hópi.
Samfélagið getur lítið gert fyrir hann
Pétur sem ég kynntist fyrir þrjátíu árum
hvað varðar nám og kennslu. En það skuld-
ar öllum þeim Pétrum, sem eru leshamlað-
ir og stunda nú nám, þá bestu kennslu sem
unnt er að veita. Enginn þeirra má fá kenn-
ara eins og Pétur hafði fyrir þrjátíu árum,
kennara sem kunni ekki til verka og kunni
ekki að leita sér aðstoðar.
Rósa Eggertsdóttir
Höfundur var grunnskólakennari í rúm
tuttugu og þrjú ár en starfar nú við
kennsluráðgjöf og skólaþróun við
Skólaþróunarsvið Háskólans á Akureyri.
Smiðshöggið
30
Kemur mér það við?
Samfélagið getur lítið gert fyrir hann Pétur sem ég
kynntist fyrir þrjátíu árum hvað varðar nám og
kennslu. En það skuldar öllum þeim Pétrum, sem
eru leshamlaðir og stunda nú nám, þá bestu
kennslu sem unnt er að veita. Enginn þeirra má fá
kennara eins og Pétur hafði fyrir þrjátíu árum,
kennara sem kunni ekki til verka og kunni ekki að
leita sér aðstoðar.