Þjóðmál - 01.09.2005, Side 67

Þjóðmál - 01.09.2005, Side 67
66 Þjóðmál haust 2005 þingvilja. áður. en. hann. skipar. ráðherra. í. embætti ..Frá.árinu.1904.þegar.Íslendingar. fengu.fyrsta.íslenska.ráðherrann.hefur.hald- ist. sú. venja. að. ráðherrar. yrðu. að. styðjast. við.meirihluta.Alþingis.eða.hlutleysi.þing- manna. að. öðrum. kosti,. til. að. geta. varist. vantrausti.stjórnarandstæðinga .. Hin.klassíska.skilgreining.á.ráðherraábyrgð. hefur. verið. nátengd. hugmyndum. um. af- sögn. ráðherra. sem. viðbrögð. við. ámælum. vegna. embættisverka,. eins. og. að. framan. hefur. verið. lýst ..Scott. telur. á.hinn.bóginn. að.of.mikil.áhersla.hafi.verið.lögð.á.þennan. þátt.ráðherraábyrgðar.á.kostnað.frumskyldu. ráðherra. sem. er. að. upplýsa. umbjóðendur. sína,.þingið.og.almenning,.um.stefnu.sína. og.hvernig.framkvæmdavaldið.hefur.haldið. á.málum.gagnvart.almenningi ..Þannig.varði. það.kjarna.ráðherraábyrgðar.að.veita.rangar. eða. misvísandi. upplýsingar. af. ásettu. ráði. eða.leyna.upplýsingum.fyrir.umbjóðendum. að. ófyrirsynju .. Það. sé. skylda. ráðherra. að. veita. réttar. upplýsingar. og. að. leiðrétta. við. fyrsta.tækifæri.hafi.svo.ekki.verið ..Aldrei.sé. réttlætanlegt.að. leyna.upplýsingum,.sé.það. gert. ráðherra. til. hæginda. eða. til. að. forða. honum.óþægindum ..Ríkar.ástæður.og.sterk. réttlæting.þurfi.að.koma.til.ef.leyna.á.upp- lýsingum.fyrir.umbjóðendum .13 Í.bókinni.Starfsskilyrði stjórnvalda.(1999). er. gerður. greinarmunur. á. lagalegri. ábyrgð. ráðherra.annars.vegar.sem.kölluð.er.ráðherra- ábyrgð. og. þinglegri. eða. pólítískri. ábyrgð. hins.vegar.sem.leiðir.af.þingræðisreglunni .. Notkun. hugtaksins. „ráðherraábyrgð“. er. þannig.einangrað.við.hina.lagalegu.ábyrgð. ráðherra. sem.kveðið. er. á.um. í. lögum.um. ráðherraábyrgð .. Í. umfjöllun. þessari. er. hugtakið. ráðherraábyrgð. notað. yfir. hvort. tveggja,. þ .e .. lagalega. og. stjórnmálalega. ábyrgð.ráðherra .14. Lagaleg.ákvæði.um ráðherraábyrgð.og.landsdóm Lög. um. ráðherraábyrgð. nr. 4/1963. og.um. landsdóm.nr ..3/1963. eiga. sér. stoð. í. 14 .. gr .. stjórnarskrár. Íslands,. en. þar. segir. eftirfarandi:.„Ráðherrar.bera.ábyrgð.á.stjórn- arframkvæmdum. öllum .. Ráðherraábyrgð. er. ákveðin. með. lögum .. Alþingi. getur. kært. ráðherra.fyrir.embættisrekstur.þeirra ..Lands- dómur. dæmir. um. þau. mál .“. Þetta. ákvæði. stjórnarskrárinnar.kveður.á.um.ábyrgðarsvið. ráðherra;. að. ákæruvaldið. gagnvart. ráðherra. vegna.embættisrekstrar.sé.einungis.á.hönd- um.Alþingis.og.að.setja.skuli.lög.um.ráðherra- ábyrgð ..Þá.er.kveðið.á.um.að.mál.ráðherra. vegna.brota. í. starfi.skuli.höfða. í. sérstökum. dómstóli,. Landsdómi .. Í. 29 .. gr .. stjórnar- skrárinnar.segir.að.forseti,.sem.annars.hefur. vald.til.að.fella.niður.saksókn,.veita.náðun.og. sakaruppgjöf,.geti.ekki.leyst.ráðherra.undan. saksókn.né. refsingu.sem. landsdómur.hefur. dæmt,.nema.með.samþykki.Alþingis .. Lög. um. ráðherraábyrgð. voru. fyrst. sett. á. árinu.1904,.lög.um.ábyrgð.ráðherra.Íslands. nr ..2/1904,15.en.núgildandi.lög.eru.frá.árinu. 1963 .. Lögin. greina. tvenns. konar. skilyrði. sem.geta.tekið.til.ábyrgðar.ráðherra,.annars. vegar.hlutlæg.og.hins.vegar.huglæg.skilyrði .. Lögð.er.áhersla.á.að.um.embættisbrot.er.að. ræða. í. lagalegum. skilningi,. en. ekki. stjórn- málaleg. afglöp. sem. stjórnmálamenn. þurfa. fyrst. og. fremst. að. axla. ábyrgð. á. gagnvart. umbjóðendum. sínum .. . Hlutlægu. skilyrðin. eru.tilgreind.í.8 .–10 ..grein.laganna.og.taka. til.embættisbrota.ráðherra.sem.varða.brot.á. stjórnarskrá.lýðveldisins,.öðrum.landslögum. og.brotum.á.góðri.ráðsmennsku ..Hið.síðast- nefnda. felur. í. sér. að. ráðherra.hafi.misbeitt. stórlega.valdi.sínu.í.þá.veru.að.með.ákvörðun. sinni.hafi.hann.stofnað.heill.einstaklinga.og.

x

Þjóðmál

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðmál
https://timarit.is/publication/1175

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.