Þjóðmál - 01.09.2005, Síða 81

80 Þjóðmál haust 2005
tímar.og.ný.viðhorf.krefðust.þess.að.efnið.
yrði.tekið.ferskum.tökum.þegar.kom.að.því.
að.halda. sögunni.áfram.allt. til.þessa.dags,.
og.það.hefur.höfundum.hins.nýja.rits.tekist.
án.þess. að. rjúfa. samhengið.við.það. sem.á.
undan.er.komið ..
Það. er. tímanna. tákn. og. í. samræmi. við.
það. hve. miklu. umfangsmeira. og. flóknara.
íslenskt.þjóðfélag.er.nú.orðið.að.í.stað.þess.
að.vera.eins.manns.verk.er.þessi.síðari.hluti.
sögu.Stjórnarráðsins.samstarfsverkefni.hóps.
fræðimanna.með.mismunandi.sérfræðiþekk-
ingu.og.reynslu ..Ritstjóri.verksins.er.Sumar-
liði.R ..Ísleifsson.og.helstu.höfundar,.ásamt.
honum,.þau.Ólafur.Rastrick,.Sigríður.Þor-
grímsdóttir,. Jakob.F ..Ásgeirsson,.Ásmund-
ur.Helgason.og.Ómar.H ..Kristmundsson,.
en. styttri.kaflar. eftir.Gunnar.Helga.Krist-
insson,. Magnús. Magnússon,. Kristjönu.
Kristinsdóttur.og.Ingibjörgu.Sverrisdóttur ..
Þriggja.manna.ritstjórn.Björns.Bjarnasonar,.
Heimis.Þorleifssonar.og.Ólafs.Ásgeirssonar.
hefur. svo. haft. yfirumsjón. með. verkinu ..
Mikið.kapp.hefur.augsjáanlega.verið.lagt.á.
skipulag.efnisins.og.að.samræma.sem.best.
efnistök.einstakra.höfunda,.og.hefur.þannig.
tekist.að.gefa.ritinu.sterkari.heildarsvip.en.
títt.er.um.verk.sem.unnin.eru.með.þessum.
hætti .. Einnig. hafa. höfundar. lagt. sig. fram.
um.að.tengja.frásögn.sína.því.sem.á.undan.
er.komið.og.rekja. suma.þætti.allt. til.upp-
hafs.heimastjórnar.þannig.að.söguritin.tvö.
gefi.sem.skýrasta.heildarmynd.af.starfsemi.
Stjórnarráðsins.í.þessi.hundrað.ár ..
Hins.vegar.má.það.kallast.heppileg.tilvilj-
un.að.skilin.milli.þessara.tveggja.yfirlitsrita.
skuli.vera.við.árið.1964 ..Annars.vegar.vegna.
þess.að.sjöundi.áratugurinn,.viðreisnarárin,.
markaði.tímamót.í.stjórnmálasögunni.með.
afturhvarfi.frá.því.haftakerfi.sem.ríkt.hafði.í.
þrjá.áratugi.og.nýrri,.frjálslyndari.efnahags-
stefnu.sem.ekki.hefur.verið.horfið.frá.síðan.
þrátt. fyrir. margvísleg. átök. og. ágreining ..
Hins.vegar.vegna.þess.að.á.þessum.árum.var.
loks. hafist. handa. um. endurskipulagningu.
Stjórnarráðsins. frá.upphafi,.en. starfshættir.
þess.höfðu.þrátt.fyrir.vaxandi.umsvif.ríkis-
ins. verið. meira. eða. minna. í. sama. farinu.
allt. frá. stofnun. þess. 1904 .. Frumkvæði. að.
þessum. skipulagsbreytingum,. sem. lauk.
með.setningu.heildarlöggjafar.um.Stjórnar-
ráð. Íslands. árið. 1969,. var. fyrst. og. fremst.
í. höndum.Bjarna.Benediktssonar. sem. tók.
við. stjórnartaumunum.af.Ólafi.Thors. sem.
forsætisráðherra. síðla. árs. 1963 .. Í. fyrsta.
bindi.nýju.Stjórnarráðssögunnar.eru.þróun.
skipulags.og.starfshátta.Stjórnarráðsins.gerð.
mjög.góð.skil.og.er.þar.að.finna.margt.af.því.
sem.nýstárlegast.má.telja.í.heildarverkinu .
Þegar.ég.kynntist.starfsemi.Stjórnarráðs-
ins. fyrst. á. sjötta. áratugnum.og.þá.að.vísu.
utan. frá,. því. að. ég. var. aldrei. starfsmaður.
þess,.var.ljóst.hve.veik.staða.þess.var.í.stefnu-
mótun. á. sviði. efnahagsmála .. Ráðuneyt-
in. voru. fáskipuð. á. öllum. sérfræðisviðum.
öðrum. en. lögfræði. og. komust. yfir. lítið.
umfram.það.að.anna.formlegum.afgreiðsl-
um. mála. og. þjónustu. við. ráðherra .. Það.
vandræðafyrirkomulag.að.verkaskipting.ráð-
herra.og.ráðuneyta.féll.ekki.saman.þannig.
að. flest. ráðuneytin. heyrðu. undir. fleiri. en.
einn.ráðherra.var.ekki.heldur.til.þess.fallið.
að.styrkja.ráðuneytin.eða.gefa.þeim.kost.á.
að.stunda.skipuleg.vinnubrögð ..Til.dæmis.
komu. verkefni. viðskiptamálaráðuneytis-
ins.með.aðeins.fjóra.starfsmenn.á.árunum.
1956–58.undir.þrjá.ráðherra,.auk.þess.sem.
einn.mikilvægur.málaflokkur,.bankamálin,.
heyrði.undir.ríkisstjórnina.alla,.og.svipuðu.
máli.gegndi.um.atvinnumála-.og.samgöngu-
málaráðuneytin .. Auk. íhaldssemi. innan.
ráðuneytanna.og. áhugaleysis. ríkisstjórna. á.
skipulagsmálum.átti.haftakerfið.og.vaxandi.
miðstýring. í. efnahagsmálum. sinn. þátt. í.