Þjóðmál - 01.09.2005, Side 85

84 Þjóðmál haust 2005
stjórn. efnahagsmála. og. mestar. breytingar.
í. frjálsræðisátt .. Einnig. er. athyglisvert. hve.
lengi.hefur.einatt.dregist.að.taka.á.brýnum.
efnahagsvanda. vegna. ágreinings.um. leiðir,.
einkum. í. ríkisstjórnum. margra. flokka ..
Þannig.sköpuðust.ekki.skilyrði.fyrir.stefnu-
breytingu. Viðreisnarstjórnarinnar. fyrr. en.
hafta-.og.uppbótakerfið.var.komið.í.algert.
öngþveiti.og.algert.greiðsluþrot.þjóðarbús-
ins. blasti. við .. En. þótt. sú. stjórn. hefði. alla.
tíð. mjög. nauman. meirihluta. var. innan.
hennar. samstaða. um. að. fylgja. markvissri.
frjálslyndisstefnu.allt.til.loka.og.taka.virkan.
þátt.í.alþjóðlegu.efnahagssamstarfi ..Þannig.
var.aðild.að.EFTA.samþykkt.og.gengið.til.
viðræðna. um. tollasamning. við. Efnahags-
bandalagið.á.síðustu.starfsárum.hennar .
Þegar. Viðreisnarstjórnin. missti. meiri-
hluta.sinn.í.kosningunum.1971.urðu.snögg.
þáttaskil. þar. sem. horfið. var. frá. aðhalds-
stefnu.í.efnahagsmálum.og.tekin.upp.aukin.
afskipti.ríkisins.í.atvinnumálum ..Afleiðing-
arnar.komu.fljótt.fram.í.aukinni.verðbólgu.
sem.jókst.að.mun.vegna.ytri.erfiðleika,.eld-
goss. í. Vestmannaeyjum. og. stórhækkunar.
olíuverðs ..Er.skemmst.frá.að.segja.að.ekki.
tókst.að.ná.valdi.á.verðbólgunni.þótt.nýjar.
ríkisstjórnir. tækju. við.hver. af. annarri,. alls.
fjórar.á.árunum.1974–1983 ..Engin.þeirra.
náði.samstöðu.um.markvissar.eða.nægilega.
aðhaldssamar.aðgerðir.í.efnahagsmálum.og.
ytri. aðstæður.bættu.ekki.úr. skák,.þar. sem.
nýjar. olíuverðshækkanir. dundu. yfir. 1979.
og.efnahagsþróun.víða.erlendis.einkenndist.
af. verðbólgu. og. efnahagssamdrætti .. Verð-
bólgan.fór.því.vaxandi.eftir.því.sem.á. leið.
og. þegar. að. kosningum. kom. vorið. 1983.
var. árshraði. verðhækkana. kominn. yfir.
100%,. svo. að. við. blasti. við. efnahagslegur.
voði. sem. jafnvel.má.bera. saman.við.þann.
sem.Viðreisnarstjórnin.stóð.frammi.fyrir.á.
sínum.tíma .
Ríkisstjórn. Sjálfstæðis-. og. Framsóknar-
flokks. sem. tók. við. völdum. eftir. kosning-
arnar. hlaut. því. að. grípa. í. taumana. með.
aðhaldsaðgerðum. og. með. því. að. afnema.
vísitölutengingu. launa .. Mikið. skorti. þó. á.
að.samstaða.væri.um.varanlegri.ráðstafanir.
og.ýmis.grundvallaratriði.í.stjórn.efnahags-
mála,.og.það.sama.má.segja.um.þær.þrjár.
ríkisstjórnir.sem.við.völd.voru.eftir.kosning-
arnar.1987.og.fram.til.1991 ..Ýmsar.mikil-
vægar. kerfisbreytingar. voru. þó. gerðar. á.
þessu.tímabili.og.gætti.þar.áhrifa.frá.nýjum.
viðhorfum.í.hagstjórn.sem.voru.að.ryðja.sér.
til.rúms.erlendis.eftir.efnahagserfiðleika.átt-
unda.áratugarins,.svo.sem.virkari.peninga-
pólitík. með. beitingu. vaxtahækkana. til. að.
vinna. bug. á. verðbólgu. og. meiri. áherslu.
á. að. efla. samkeppni. á. mörkuðum. með.
einkavæðingu,. afnámi. verðlagseftirlits. og.
opnun. markaða. fyrir. erlendri. samkeppni ..
Um. miðjan. níunda. áratuginn. voru. vextir.
gefnir.frjálsir.hér.á.landi.og.í.kjölfar.sigldi.
stofnun.Verðbréfaþings.og.virkari.peninga-
markaður .. Þá. var. einnig. dregið. verulega.
úr. almennum. verðlagshömlum,. stefnt. að.
frjálsari.verðmyndun.í.sjávarútvegi.og.stigin.
fyrstu.skrefin.í.sölu.ríkisfyrirtækja ..
Það.er.þó.ekki.fyrr.en.með.myndun.nýrrar.
ríkisstjórnar. Sjálfstæðisflokks. og. Alþýðu-
flokks. eftir. kosningarnar. 1991. sem. nýtt.
tímabil.hefst.og.markvisst.er.að.því.stefnt.að.
koma.hér.á.opnu.markaðshagkerfi ..Kjarninn.
í.framkvæmd.þeirrar.stefnu.var.aðild.Íslands.
að. samningnum. um. Evrópska. efnahags-
svæðið. sem. tók.gildi. í. ársbyrjun.1994,. en.
samkvæmt.honum.varð.Ísland.þátttakandi.í.
frjálsum.markaði.aðildarríkjanna.með.vörur,.
þjónustu,.vinnuafl.og.fjármagn.og.voru.allar.
hömlur.sem.fyrir.voru.á.þessum.sviðum.af-
numdar.í.kjölfarið ..Með.þessum.samningi.
má.segja.að.náðst.hafi.lokatakmark.þeirrar.
stefnu. sem. mörkuð. var. með. aðild. Íslands.