Frón - 01.01.1943, Side 29

Fullveldisræða
23
djarfari menn. Eins er það spá mín aS atburSir síSustu ára, er
ísland fékk innlendan ríkisstjóra og tók sjálft meSferS utanríkis-
málanna í sínar hendur, hafi orSiS til aS stæla kraftana og komiS
þjóSinni til aS treysta sjálfri sér betur en áSur.
En eitt er hvaS oss finnst sjálfum, annaS hvaS öSrum sýnist.
Oss er óhætt aS gera ráS fyrir aS í augum flestallra útlendinga
sé þaS ekki annaS en fávísleg fordild og bábilja aS ætla sér
aS halda uppi sérstöku íslenzku ríki og sérstöku menningarlífi
meS þessum fáu hræSum sem landiS byggja. Engin þjóS jafnlítil
hefur sett sér þvílíkt mark. Ég geri heldur ekki ráS fyrir aS til
sé neinn viti borinn og hugsandi íslenzkur maSur sem ekki hafi
einhverju sinni átt áhyggjustundir eSa jafnvel andvökunætur
vegna þessa vandamáls. Erum vér þess megnugir sem vér
færumst í fang? 1’aS er lítill vafi á, aS væri veröldinni skipaS eftir
því einu hvaS bezt þætti henta samkvæmt beinhörSum reikningi
og hagskýrslum, þá mundi íslandi ekki ætlaS annaS hlutskipti
en aS vera eintóm verstöS. Allri æSri menntun mundi vísaS brott
þaSan, í mesta lagi aS vér fengjum aS halda einhverjum stofn-
unum til þess aS rannsaka og kenna fullkomnustu aSferSir aS
ráSa niSurlögum fiska og annarra sækvikinda.
Pvílík tilvera mundi sennilega geta fært oss nokkurt fé og
hagsæld, en hún mundi færa oss litla vegsemd, og þaS sem mest
er um vert, litla fullnægingu. Oss hefSi veriS í lófa lagiS aS búa
viS þessa kosti í heiminum, ef vér hefSum látiS oss þá lynda.
En vér höfum stefnt hærra, — þrátt fyrir fátækt og mannfæS
og vesaldóm, þrátt fyrir sorgleg mistök og margvísleg víxlspor
höfum vér eftir mætti einlægt stefnt hærra. Vér höfum sett oss
þaS mark aS halda uppi menningu, sérstakri íslenzkri menningu,
sérstöku blómi sem fái lit sinn og svip einmitt af því aS hafa
sprottiS upp úr þeim jarSvegi sem land vort hefur aS bjóSa og
þroskazt í því lofti sem um þaS leikur.
Þennan íslenzka menningarvilja má rekja allt frá því er sögur
hefjast á landi voru. Stundum hefur hann ekki veriS nema
fálmandi viSleitni, likastur kulnandi neista, en stundum hefur
hann líka boriS glæsilegan árangur og líkzt björtum vita. I3aS er
sá fagnaSarboSskapur sem ávallt skal hljóma fyrir eyrum vorum
þegar efasemdirnar eru reiSubúnar aS læsast inn í hugskotiS og
lama framtakiS, aS dæmin færa oss heim sanninn aS íslenzk
þjóS hefur stundum ekki aSeins viljaS heldur einnig getaS. Vér
hljótum aS trúa því, aS ennþá búi hún yfir miklum hæfileikum,