Fréttablaðið - 20.10.2016, Síða 22

Fyrir skömmu rituðum við grein í Fréttablaðið þar sem við lýstum fyrningar- og útboðs-
leið. Málið snýst um það hvernig
ráðstafa skuli aflahlutdeildunum og
innheimta eðlilegan auðlindaarð í
gegnum varfærin útboð. Við teljum
það raunhæfa málamiðlun. Af þeim
flokkum sem bjóða fram í komandi
kosningum verður að ætla að hið
minnsta Björt framtíð, Dögun,
Píratar, Samfylkingin, Viðreisn og
Vinstri grænir, vilji að farin verði
leið í anda þeirrar sem þar er reifuð.
Núverandi stjórnarflokkar, Sjálf-
stæðis- og Framsóknarflokkur,
hafa hingað til viljað halda sig fast
við óbreytt kerfi sem mun smám
saman færa útgerðinni eignarhald
á þjóðareigninni, fiskimiðunum,
gegn óverulegu afgjaldi. Veiðigjöld
hafa verið lækkuð á kjörtímabilinu
að tilstuðlan þessara flokka. Á hinn
bóginn er augljóst að þrýstingur
frá kjósendum fer sívaxandi um að
horfið verði frá þessu gjafakvóta-
kerfi eins og það er einatt nefnt.
Þessi vilji kjósenda kom fram í þjóð-
aratkvæðagreiðslunni 20. október
2012 á þann hátt að meira en 80%
þeirra vilja að ákvæði um þjóðar-
eign á auðlindunum sé fest í stjórn-
arskrá.
Hvað vilja ríkisstjórnar­
flokkarnir?
Stefnuskrár stjórnarflokkanna eru
afar rýrar um kvótamálin, sé horft
til þess sem er að finna á vefsíðum
þeirra. Það eina bitastæða, sem fram
hefur komið um breytta stefnu úr
herbúðum þeirra er frá Jóni Gunn-
arssyni, alþingismanni og formanni
atvinnuveganefndar Alþingis. Hann
hlýtur því að teljast helsti talsmaður
þessara flokka í kvótamálunum
enda heyra þau undir nefnd hans.
Jón hefur lýst hugmyndum sínum í
grein í Morgunblaðinu 4. júlí sl. svo
og í viðtali á morgunvakt á Rás  1
hinn 19. september sl. Hann telur
leið sína vera sáttaleið í þessu lykil-
máli þjóðarinnar. Þessi leið verður
hér eftir nefnd „ríkisstjórnarleiðin“.
Ríkisstjórnarleiðin er í vissulega
einföld: Núverandi kvótahafar fái
fiskimiðin afhent til langs tíma,
væntanlega til eilífðarnóns, gegn
því að skila ríkinu broti af þessum
verðmætum. Lagt er til að útgerðin
skili 5-7% kvótanna til eigendanna,
þjóðarinnar, en haldi eftir 93-95%
og þá endurgjaldslaust. Þetta gerist
í eitt skipti, aðeins í upphafi þurfa
útgerðirnar að láta 5-7% aflaheim-
ilda sinna af hendi og síðan ekki
söguna meir. Fyrirkomulagið er að
vísu fært í flóknari búning; þann að
útgerðin haldi kvótunum að fullu
en láni ríkinu 5-7% af aflamarki
hvers árs sem það geti síðan leigt
út til smáútgerðanna. Leigugjaldið,
sem ríkið kunni að fá, komi þá í stað
veiðigjalds sem útgerðirnar greiða
nú. Þar með séu kvótahafarnir kvitt
við þjóðina.
Fyrning eða smáskil í eitt skipti
Hver er munurinn á ríkisstjórnar-
leiðinni og þeirri hugmynd um
fyrningu og uppboð sem hefur lengi
legið fyrir? Á þessu tvennu er regin-
munur eins dregið er fram í með-
fylgjandi töflu.
Í þingkosningunum 29. október
nk. verða kjósendur m.a. að taka
afstöðu til hugmynda um farsæla
lausn á áratuga deilumáli, um
skiptingu þeirra miklu gæða sem
felast í nýtingu fiskimiðanna. Fyrn-
ingarleiðin er leið til að hafa opna
gegnsæja tilhögun á úthlutun veiði-
heimilda þar sem allir standa jafnir
og þjóðin sér og veit að tímabundin
úthlutun fiskveiðiheimildanna er á
valdi þjóðarinnar en ekki forrétt-
indi fárra.
Valkostirnir eru vald stjórnmála-
manna í bakherbergjum með þeirri
óvissu sem því hefur fylgt eða mark-
aðsákvarðanir sem teknar yrðu
með útboði fyrir opnum tjöldum
með tilboðum frá fyrirtækjum sem
gerst þekkja eigin rekstur og vita
hvaða upphæðir þeir treysta sér til
að bjóða.
Vilja kjósendur þá flokka sem
hyggjast festa óbreytt ástand í sessi
með varanlegri afhendingu nánast
allra aflaheimilda til núverandi
útgerðarmanna? Eða vilja þeir að
farin sé varfærin málamiðlunarleið
sem færi auðæfin til baka til sam-
félagsins? Þessu verður að svara við
kjörborðið.
Kvótakerfið: Kjósendur eiga valið
Þorkell Helgason
stærðfræðingur
Bolli Héðinsson
hagfræðingur
Hvar enda kvótarnir?
Hvert skilar
auðlindaarðurinn sér?
Markaðslausn?
Eru allir jafn réttsettir?
Pólitísk inngrip?
Er leiðin þegar útfærð?
Verður kollsteypa?
Er þetta sáttaleið?
Varanleg lausn
RíkisstjóRnaRlEiðinFyRningaR- og
uPPboðslEið
Færast smám saman til baka til eigand-
ans, þjóðarinnar.
Verða að langmestu leyti (a.m.k. 93%) að
ævarandi eign núverandi kvótahafa.
Þegar upp er staðið til þjóðarinnar í
þeim mæli sem útgerðin sjálf telur sig
ráða við.
Aðeins 5-7% af arðinum skilar sér til
baka. Útgerðin heldur eftir afganginum.
Já, þær aflahlutdeildir sem losna á
hverju ári eru boðnar upp.
Leigukvótarnir, sem útgerðin skilar,
ættu að geta farið á markað. En þetta er
aðeins brot af verðmætunum.
Já; þegar í byrjun verður enginn greinar-
munur á þeim sem kaupa kvóta á
uppboðum og hinum sem hafa þá frá
fyrri tíð.
Nei; annars vegar verða það núverandi
kvótaeigendur, sem halda amk. 93%
kvótanna, en hinir verða leiguliðar.
Það er pólitísk ákvörðun að ákveða
fyrningarhlutfallið í upphafi, en eftir
það er þarf engin inngrip.
Viðbúið að skilahlutfallið á aflamarki
verði að árlegu pólitísku bitbeini. Sömu-
leiðis ráðstöfunin á ríkisleigukvótunum.
Fyrningarfyrirkomulagið sjálft er sára-
einfalt. Útfærsla á uppboðunum kallar
á vandaðan undirbúning.
Það er einfalt að afhenda núv. kvóta-
höfum 93% kvótanna til eilífðarnóns. En
eftir situr útfærsla á kvótaleigu ríkisins.
Nei; það verður engin kollsteypa. Með
hóflegri fyrningu fær útgerðin ríflegan
aðlögunartíma. Útgerðarmenn, nú-
verandi og nýir, munu hafa megnið af
sínum réttindum tryggð frá einu ári til
þess næsta.
Það ekkert stórmál fyrir útgerðina að
skila lítilræðinu 5-7% af kvótunum.
Ríkisstjórnarleiðin felur hins vegar í
sér kollsteypu eigi hún að vera jafngild
fyrningarleiðinni.
Núvirði alls auðlindaarðsins skiptist
nokkuð jafnt á milli þjóðarinnar og
útgerðarinnar. Er það ekki ekta mála-
miðlun, sáttaleið?
Kjósendur verða að dæma um það hvort
það felist sátt í því að afhenda einkaað-
ilum 93% þjóðareignarinnar endur-
gjaldslaust.
Eftir að kerfið er komið á heldur það
sér sjálft við og er því til frambúðar.
Aðeins varanleg lausn ef þjóðin getur
sætt sig við hina miklu eftirgjöf.
Í þingkosningunum 29. októ-
ber nk. verða kjósendur m.a.
að taka afstöðu til hugmynda
um farsæla lausn á áratuga
deilumáli, um skiptingu
þeirra miklu gæða sem felast
í nýtingu fiskimiðanna.
Um helgina verða kosningar í Neytendasamtökunum. Eftir þær mun kveða við
nýjan tón því Jóhannes Gunnars-
son hverfur úr eldlínu neytenda-
málanna og annar tekur við. Ég er
í framboði til formanns og í þess-
ari grein langar mig til að fara yfir
áherslur mínar nái ég kjöri.
Neytendasamtökin eiga að vera
félagsskapur sem fer með þér út í
búð. Þau eiga að vera með þér að
raða í körfuna, standa við hliðina
á þér í röðinni og fara með þér yfir
merkingar og verðlag. Neytenda-
samtökin eiga að vera með þér
í liði þegar þú ert í þínum dag-
legu verkum, að kaupa mjólk og
brauð, bensín og keyra krakkana
í tómstundir. Og þegar verðlag
á nauðsynjavörum er allt of hátt
eða merkingar á matnum í ruglinu
(ekki sagt frá sykurinnihaldi eða
eitthvað drullumall selt sem nauta-
kjöt) þá eiga Neytendasamtökin að
láta í sér heyra. Tala hátt og skýrt,
og taka slaginn fyrir þig.
Til þess að þetta sé svona þurfa
Neytendasamtökin að halda fókus.
Þau þurfa að einbeita sér að dagleg-
um málefnum neytenda, að dagleg-
um útgjöldum fjölskyldunnar. Og
þau þurfa að gera eitt í einu en ekki
dreifa kröftunum í allar áttir. Vissu-
lega má segja að fjölmörg málefni
varði neytendur og öll samfélags-
mál séu neytendamál, því öll erum
við neytendur. Þannig mætti færa
rök fyrir því að umhverfismálin og
heilbrigðismálin séu neytendamál,
íslenska krónan og framtíð áliðn-
aðarins og staðsetning nýs spítala
séu beint og óbeint neytendamál,
og þess vegna eigi Neytendasam-
tökin að beina sjónum sínum að
þeim.
Ég er ekki sammála þessu. Vissu-
lega eru hin almennu þjóðfélags-
mál mikilvæg fyrir okkur öll. En
til þess að Neytendasamtökin geti
skipt máli og gegnt mikilvægu hlut-
verki fyrir okkur, þá þurfa þau að
halda fókus. Það er ákveðin verka-
skipting í samfélaginu okkar. Neyt-
endasamtökin eru ekki stjórnmála-
flokkur og þau eiga ekki að eyða
öllum kröftum sínum í málefni sem
varða almenna hagstjórn, kjara-
samninga eða umhverfisstefnu. Við
getum og eigum að hafa skoðun
á þessum og öllum öðrum sam-
félagsmálum, en við verðum líka
að passa okkur á því að allir séu að
grufla í öllu, eins og afi minn sagði
stundum.
trú upphaflegum tilgangi
Mín skoðun er sú að Neytendasam-
tökin eigi að vera trú hinum upp-
haflega tilgangi sínum, þ.e. að passa
upp á verðlag í landinu, berjast fyrir
bættum rétti neytenda og stuðla
að betri vörumerkingum og ryðja
fram rás fyrir samkeppni þar sem
fákeppni ríkir.
Í gegnum þetta grundvallarstarf
getum við haft jákvæð áhrif á líf
venjulegs fólks og fjölskyldna í
landinu. Það er sannarlega af nógu
að taka.
Upplýstur neytandi er upplýstur
borgari og þessir tveir eru bygg-
ingarefni allra almennilegra sam-
félaga. Við eigum að sjálfsögðu að
álykta um dýravernd, hagstjórn,
heilbrigðismál, eða staðsetningu
nýs spítala, en þetta ættu ekki að
vera kjarnamál Neytendasam-
takanna.
Tæknibylting snjallsímanna
opnar fyrir okkur ótrúleg tækifæri.
Upplýsingar um vöru er hægt að
kalla fram með strikamerkjaskanna
sem eru í öllum snjallsímum. Styrk-
ur Neytendasamtakanna mun samt
aldrei liggja í appi eða í gagnvirkri
vefsíðu. Hann liggur í samstöðu
hinna mörgu og einbeittum vilja til
að knýja fram hið rétta. Vettvangur
Neytendasamtakanna er ekki fyrir
framan skjáinn heldur fyrir framan
afgreiðsluborðið.
Ég tel það eðlilegan þátt í vinnu-
skyldu formanns Neytendasam-
takanna að vera sýnilegur á vett-
vangi okkar daglegu viðskipta.
Hann ætti að kíkja við í Bónus.
Rölta um í Krónunni. Hann á að
mæta í tryggingafélagið og krefjast
útskýringa á undarlegri hækkun
milli mánaða. Hann á að skoða,
kanna, spyrja, sýna sig, vera til
staðar, láta í sér heyra, spjalla við
fólk og spyrna við fæti þegar þurfa
þykir.
Neytendasamtökin þurfa að
finna til máttar síns og vera tilbúin
að taka slagina þegar þeir koma. Í
þeirri viðleitni eigum við að vera
reiðubúin að ganga eins langt og
þurfa þykir.
Gerum eitt í einu. Fókuserum á
aðalatriðin.
Neytendasamtökin með þér úti í búð
Teitur Atlason
varaformaður
Neytenda-
samtakanna
Það er óskemmtilegt þegar vegið er að manni með dylgj-um og ósannindum. En það
má a.m.k. reyna að koma á framfæri
því sem satt er.
Jón Hjaltason hélt því fram í blað-
inu í gær að Samfylkingin á Akur-
eyri vilji leggja niður flugvöllinn í
Vatnsmýri. Það er ósatt. Ég og aðrir
bæjarfulltrúar Samfylkingarinnar
höfum margítrekað stutt bókanir í
bæjarstjórn um að nauðsynlegt sé
að flugvöllurinn verði kyrr þar sem
hann er, þar til betri lausn er fundin.
Um þetta eru nær allir stjórnmála-
flokkar í Norðausturkjördæmi nú
orðnir sammála.
Reykjavík ber ríkar skyldur sem
höfuðborg. Aðgengi landsmanna að
stjórnsýslu og heilbrigðisþjónustu
er ekki léttvægur munaður heldur
nauðsynlegt. Ég hef þó talað fyrir
því að fólk setjist niður og vinni
saman að lausnum í stað þess að
æpa hvert á annað yfir landið, árum
saman, án árangurs.
Innanríkisráðherra fer með mála-
flokkinn og þarf auðvitað að hafa
forgöngu um að leita lausna og fá
fólk til að vinna saman að ásættan-
legri lausn.
Dylgjum
svarað
Logi Einarsson
varaformaður
Samfylkingar-
innar og oddviti
lista flokksins
í Norðaustur-
kjördæmi
Ég tel það eðlilegan þátt í
vinnuskyldu formanns Neyt-
endasamtakanna að vera
sýnilegur á vettvangi okkar
daglegu viðskipta. Hann ætti
að kíkja við í Bónus. Rölta
um í Krónunni. Hann á að
mæta í tryggingafélagið og
krefjast útskýringa á undar-
legri hækkun milli mánaða.
2 0 . o k t ó b e r 2 0 1 6 F I M M t U D A G U r22 s k o ð U n ∙ F r É t t A b L A ð I ð
2
0
-1
0
-2
0
1
6

0
4
:2
1
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
B
0
0
-8
E
D
0
1
B
0
0
-8
D
9
4
1
B
0
0
-8
C
5
8
1
B
0
0
-8
B
1
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
0
6
4
s
_
1
9
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K