Víkurfréttir - 15.09.1988, Blaðsíða 19

muR
jtitUi
Ritun héraðssagna
í kjölfar rómantísku stefnunnar
á átjándu öld og fyrri hluta þeirrar
nítjándu óx áhugi manna íEvrópu
mjög á sögu. Bæði sögu einstakra
Ianda og landshluta. Dæmi um
það var vaxandi áhugi á söfnun ís-
íenskra handrita. I kjölfarið fylgdi
aukinn áhugi á verndun íorn-
minja. Minjasöfn urðu til og reglu-
legur uppgröftur hófst. Fornleifa-
fræðin mótaðist sem vísindagrein
á þessu tímabili. Um svipað leyti
var farið að stofna félög í borgum
og sveitum til að safna efni í sögu
þeirra og til a_ð hlúa að fornum
mannvirkjum. IEnglandi ogSkot-
Iandi var nú fyrir alvöru farið að
huga að gömlu köstulunum og
þetta gaf skáldum yrkisefni. I
Skotlandi sat sir Walter Scott og
skrifaði riddarasögur sínar. Til
dæmis söguna um ívar hlújárn.
Söfnun þjóðsagna hófst og áhugi á
tungumálum jókst að mun. En
sagnfræðin sem ffæðigrein vai
eldri, allt frá blómatímum
Grikkja, fyrir fæðingu Krists. Á
þeim tíma og fram á 18. öld voru
það aðallega konungar og aðals-
menn er kostuðu söfnun og skrán-
ingu á sögu síns ríkis eða fusta-
dæmis. Oft var furstadæmið að-
eins lítil borg og næsta nágrenni
hennar. Áhugi á sögu óx enn á 19.
öld, er þjóðernisvakning var æöfl-
ugri í Evrópu. Sagan var vopn í
höndum smáríkja og þjóðernis-
hópa í átt til meira sjálfstæðis.
Meðal þessara landa var ísland.
Söguleg rök um réttarstöðu ís-
lands voru eitt helsta vopn Jóns
forseta gegn Dönum. Áhugi ís-
lendinga á sögu er jafngamall bú-
setu norrænna manna á íslandi.
Áhugi á sögu héraða og þéttbýlis-
staða er yngri. Enda er þéttbýli
ungt á íslandi.
Fyrstu kaup-
staðarsögurnar
Fyrsta kaupstaðarsagan, sem
skrifuð var á íslandi, var Saga Ak-
ureyrar, sem Klemens Jónsson
lauk við um 1910. Hann var sýslu-
maður á Akureyri. Sagan spannar
allt frá upphafi búsetu áAkureyri
til 1905. Þessi bók kom ekki út fyrr
en 1945. Síðar, er Klemens var
fluttur til Reykjavíkur, skrifaði
hann sögu Reykjavíkur, sem kom
út í tveimur bindum 1929-30. Á
sama tíma vann Jón Helgason
biskup að ýmsum ritstörfum um
Reykjavík. Höfuðrit hans, Árbæk-
ur Reykjavíkur 1786-1936, kom út
1937. Ómetanlegt framlag Jóns til
sögu Reykjavíkur eru málverk
hans og teikningar, sem sýna þró-
un byggðar í Reykjavík frá um
1790 til loka nítjándu aldar.
Besta kaupstaðarsagan á þessu
tímabili er Saga Hafnarfjarðar,
sem út kom 1933. Sigurður Skúla-
son tók hana saman. Verk þetta
markaði tímamót í ritun héraðs-
sagna. Þarna kom i fyrsta sinn
fram sérmenntaður sagnfræðing-
ur sem kannaði efnið út frá fræði-
Iegum grunni. Og vann þaðá þann
hátt að aðgengilegt er hverjum sem
áhuga hefur á sögu. Merkasti kafl-
inn í ritinu er án efa um þýsku versi-
unina í Hafnarfirði. Þar sem versl-
un er burðarásinn í hafnfirskri
sögu, kannaði Sigurður bæði þýsk
og dönsk söfn. Til dæmis í Ham-
borg. Söfn, sem trúlega hafa eyði-
lagst i stríðinu. Saga þýskrar versl-
unar á Islandi er annars ókönnuð
enn, en hún snertir m.a. mjögsögu
Keflavíkur á 15. og 16. öld.
Eftir stríðið óx áhugi á sögu ein-
stakra héraða. Hreyfing komst á
byggðasöfnin. Þeim fjölgaði smátt
og smátt. Bækur Árna Óla um
sögu Revkjavíkur hafa sérstöðu.
Þær komu út 1950 til 1968, einar
sjö eða átta. Þær teljast þó til svo-
kallaðra alþýðlegra sagnaþátta.
Er kemur fram undir 1970 er
kominn nokkur skriður á ritun
héraðssagna. Saga Sauðárkróks
kom út 1969-1971 i þremur bind-
um. Kristmundur á Sjávarborg
vann þar merkilegt starf og bætti
enn einni perlu í festi skagfirskra
fræða. 1981 lauk hann við Sögu
Dalvíkur í fjórum bindum. Góðri
viðbót við svarfdælsk fræði.
Um svipað leyti réðust Eskfirð-
ingar í að gefa út Eskju, sögu Eski-
fjarðar, sem Einar Bragi tók sam-
an. Hann er fæddur og uppalinn á
Eskifirði. En Kristmundur ættað-
ur og uppalinn frammi í Skaga-
firði.
Þessi þrjú ofangreind ritverk
eru ein hin bestu af íslenskum hér-
aðssögum. Aðalþráðurinn í sögu
Eskifjarðar er verslunin. Einar
Bragi fór til Noregs og Danmerk-
ur til að kanna heimildir. Eskjan er
þó heldur fræðilegri fyrir almenn-
an lesanda en bækur Kristmund-
ar. En báðir sameina vandaða
könnun heimilda oggóðafrásögn.
Sagnfræði og
alþýðufræðimennska
Erlendis er byggðasaga sérgrein
innan sagnfræðinnar. Hér hefur
það ekki orðið vegna fámennis og
vegna þess hve stutt er siðan menn
fóru að fást sérstaklega við byggð-
asögu.
Á seinni árum hafa verið gefin
út hér yfirlitsrit yfir heilar sýslur
og héruð. Aðallega eru það búend-
atöl á sveitabæjum og yfirlit yfir
starf félaga. Ásamt stuttum ágrip-
um af sögu kauptúna eða þorpa.
En þetta er alls ekki fræðileg út-
tekt á sögu viðkomandi héraða.
Einungis almennt yfirlit. Af sama
meiði eru hinir fjölmörgu sagna-
þættir, sem komið hafa út á liðn-
um áratugum. Misjafnir mjög að
gæðum. Sumir slakir, aðrir sem
perlur. Þar veldur sá er á heldur.
Sagnfræði skiptist nefnilega í
tvennt: A) í svokölluð alþýðu-
fræði, B) I vísindalega sagnfræði.
Þessu rugla margir saman. Eðlileg-
ast eraðsveitarfélögfái menntaða
og hæfa menn til að annast sagna-
ritun sína. Menn, sem annað hvort
eru gagnkunnugir efninu og stað-
háttum og/eða hafa sérmenntun á
sviði sagnfræði.
Ólafsfirðingar gerðu t.d. slæm
mistök í sambandi viðþetta. 1969-
70gáfu þeir út Mannlífvið múlann.
tveggja binda verk, sem gamall
skólastjóri úr Reykjavík tók sam-
an. Er út kom þótti flestum ritið
stórgallað. Það varð til þess að
1983 gáfu þeir aftur út sögu sína,
Hundrað ár í horninu. endurskoð-
aða og umskrifaða. Það verk var
unnið af ungum Ólafsfirðingi, sem
þá var að ljúka námi í sögu. Svona
mistök eru dýr hverju sveitarfél-
agi, sem greiða þarf höfundarlaun
og annan útgáfukostnað. En hér
gerðu Ólafsfirðingar merkilega -
en sjáldgæfa - bragarbót.
Skúli Magnússon
Suðurnesjamenn og allir hinir
í dýrtíð og stjórnarkreppu er gott að vita, að í Kili fást úr-
valsvörur, sem lækka dýrtíðina. Til dæmis:
Diskaþvottavélar fyrir 6 manns ......................... aðeins kr. 21.925,-
Aristo þvottavélar, 20 prógrömm ........................ aðeins kr. 43.820.-
Silecia 220 ltr. kæliskápar ............................ aðeins kr. 18.900.-
Termor eldavélar, mjög fullkomnar ...................... aðeins kr. 40.605.-
Ariston eldavélasamstæða, ofn og hella ................. aðeins kr. 36.380.-
Condair rakatæki 1000 .................................. aðeins kr. 3.480.-
Stigar upp á háaloft ................................... aðeins kr. 12.920.-
Olíufylltir rafmagnsofnar, margar gerðir.
Og svo allt hitt - og kjörin eins og best hentar fyrir þig. Líttu
við eða hringdu í síma 12121.
Kjölur s/f - Víkurbraut 13, Keflavík
Fimmtudagur 15. september 1988 19
Smáauglýsingar
íbúð óskast
Unga stúlku bráðvantar 2ja
herb. íbúð með sérinngangi
frá 1. des. Vinsamlega hring-
ið í síma 15982 eftir kl. 19:00.
Til sölu
Siemens þvottavél, 1 árs.
Uppl. í síma 15580. Ronald.
Tapað-fundið
Stál-kvenmannsúr fannst
fyrir ca. 3 vikum við Aðal-
götu. Uppl. í síma 11672.
Til sölu
Rúm til sölu,, 1 árs gamalt.
Selst ódýrt. Á sama stað er
óskað eftir kojum. Uppl. i
síma 13824 eftir kl. 19.00.
Til leigu
2ja herb. íbúðtil leigu, aðeins
eldra fólk kemur til greina.
Uppl. í síma 13193. A sama
stað er afruglari til sölu.
Rarhús til leigu í Keflavík
Góð aðstaða fyrir börn. Til-
boð. Nánari uppl. í síma
13943.
Til sölu vegna broltflutnings
Sófasett 1-2-3 sæta og tvö
borð. Gömul antikborðstofu-
húsgögn, þ.e. buffetskápur,
borð og 6 stólar. Y amaha raf-
magnsorgel, tveggja borða
með innbyggðum trommu-
heila. 22” litstjónvarp, af-
ruglari. rauð Electrolux
eldavél með klukkuborði
ásamt viftu. Eldhúsborð og 4
stólar. ísskápur, þvottavél,
sláttuvél, hansahillur, ljós
og fleira. Uppl. í síma 92-
14239.
Barngóð kona óskast
Óska eftir konu til að gæta
tveggja drengja, 4ra og 6ára
á föstudagskvöldum og laug-
ardagskvöldum. Uppl. í
vinnusíma 56225 og heima-
síma 11206. Fríða.
Tilboðs- og
unisóknareyðublöð
Þeim, sem svara auglýsing-
um erbirtastí Víkurfréttum,
er bent á að á afgreiðslu
blaðsins liggja frammi eyðu-
blöð, bæði fyrir atvinnuum-
sóknir og til tilboðsgerðar.
Eyðublöð þessi eru ókeypis
fyrir þá sem eru að svara
auglýsingum er birst hafa í
blaðinu.
s.o.s.
Ég er einstæð móðir með 7
ára barn. Bráðvantar 2ja til
3ja herb. íbúð í Keflavík eða
Njarðvík. Get ekki borgað
fyrirframgreiðslu. Skilvís-
um greiðslum heitið, er i
góðri vinnu. Uppl. í síma
15919 eftir kl. 19.00 á kvöldin.
Til sölu
ameriskur isskápur. Nýr
G.F. þurrkari 220 V. Uppl. í
síma 11327 eftir kl. 18.00.
Bíll til sölu
Mazda picup 2000 árg. '84, ek-
inn 78 þús. km. Skuldabréí
eða skipti koma til greina.
Uppl. í síma 12794 á kvöldin.
Svefnsóli
Til sölu góður tveggja manna
svefnsófi. Uppl. í síma 16081.
íbúð óskast
Reglusamur maður óskar
eítir lítilli íbúð eða góðu her-
bergi sem fyrst. Uppl. í síma
91-84858 á kvöldin.
Skrifslofubúsnæði til leigu
Uppl. í síma 11121 eftir kl.
16.00.
Bíll á góðu verði
Ford Fiesta árg. 1986 „frúar-
bílT' er til sölu. Ekinn 29 þús.
km. Mjög góður bíll. Verð
225.000. Uppl. í síma 14100.
Svalavagn óskast
Ódýr svalavagn óskast.
Uppl. í síma 13847.
OPIÐ
13-22
mánud.-fóstud.
10-22
laugard. og
sunnud.
BLÓM OG / HAUST- / Ifffir
GJAFA VÖRUR / LA UKARNIR / Mblóm
VIÐ ÖLL TÆKIFÆRI / eru komnir. / FitjUm - Njarðvík
/ / Sími 16188