Morgunblaðið - 10.12.2015, Blaðsíða 11

DAGLEGT LÍF 11
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. DESEMBER 2015
Photograph: Peter Macdiarmid
hvað er sama vinna? Hjúkrunarfræð-
ingar, sem flestir eru konur, hafa ára-
tugum saman fengið lægri laun en
viðskiptafræðingar. Samt eiga þessar
stéttir álíka langt nám að baki.
Hjúkrunarfræðingur hugsar um fólk,
viðskiptafræðingur um peninga.
Hvor ber meiri ábyrgð?“
Landspítalinn og önnur
þjóðþrifamál
Og svari nú hver fyrir sig. Sögu-
hetjurnar í bókinni beittu sér margar
hverjar fyrir ýmsum samfélags-
málum sem karlarnir höfðu lítið látið
sig varða, en skiptu ekki síður máli,
t.d. aðbúnaði barna, hreinlæti og því-
umlíku. Kolbrún nefnir Guðrúnu
Björnsdóttur (1853-1936) sem barðist
fyrir betra skipulagi á framleiðslu,
meðferð og sölu mjólkur til að bæta
heilbrigði Reykvíkinga. Einnig Ingi-
björgu H. Bjarnason (1868-1941),
sem kom leikfimikennslu inn í skóla
landsmanna. Fleiri íslenskra kvenna
er getið og vitaskuld fær Bríet
Bjarnhéðinsdóttir (1856-1940) sitt
pláss, enda frumkvöðull í baráttunni
fyrir kosningarétti kvenna hér á
landi.
„Það er átakanlegt að núna, 100
árum eftir að íslenskar konur söfn-
uðu peningum til að byggja Land-
spítalann, er hann að grotna niður.
Að mörgu leyti hafa baráttuaðferðir
kvenna breyst. Þær eru ekki nógu
duglegar að koma saman og mót-
mæla – til að mynda fyrir framan Al-
þingishúsið – ýmsu því sem skiptir
samfélagið miklu máli, eins og t.d.
niðurníðslu Landspítalans.
Við erum 50% þjóðarinnar og
ættum að hafa töluverð áhrif.“
Betri borgarar
Að sögn Kolbrúnar komu helstu
forystukonur í kvennabaráttunni frá
svokölluðum betri borgara heimilum
allt fram á miðja 20. öld, bæði á Ís-
landi og annars staðar. Þær voru líka
yfirleitt giftar málsmetandi körlum,
sem studdu þær í baráttunni. Ein
frægasta kvenréttindakona Breta,
Emmeline Goulden Pankhurst
(1858-1928), er dæmi um eina slíka.
Hún var dóttir viðskiptajöfurs og
gift lögfræðingi, sem var ákafur
kvenréttindasinni og róttæklingur.
Þrjár dætur þeirra hjóna, Christa-
bel, Sylvia og Adela, urðu allar
þekktar kvenréttindakonur. Kol-
brún gerir lífshlaupi þeirra og bar-
áttu skil í bókinni.
„Á Bretlandi var miklu meiri
harka í kvenréttindabaráttunni á
þessum árum en á Íslandi, í Banda-
ríkjunum og víðast annars staðar.
Bandarísku konurnar gengu í mesta
lagi prúðar kringum þinghúsið með
kröfuspjöld, fóru um og héldu fyr-
irlestra og skrifuðu greinar rétt eins
og íslensku konurnar. Bríet var til
dæmis óþreytandi að sækja fundi
hjá alþjóðlegum kvenréttinda-
samtökum í Evrópu. Súffragett-
urnar, eins og þær voru kallaðar, í
Bretlandi voru hins vegar mjög
herskáar. Þær ögruðu yfirvöldum
með mótmælaaðgerðum, brutu rúð-
ur í þinghúsinu og á heimilum þing-
manna, kveiktu í járnbraut-
arvögnum og máluðu yfir götuskilti.
Emmeline Pankhurst fór þar fremst
í flokki, en hún sat oft í fangelsum
þar sem hún fór í hungurverkföll og
var þá þvingaður ofan í hana matur
með slöngu gegnum munn og nef.“
Þótt Pankhurst og bresku
súffragetturnar hafi ef til vill gengið
hvað lengst í andófinu gegn ráðandi
öflum, segir Kolbrún að fjöldi
kvenna víða um heim hafi þolað
ýmsar raunir í baráttunni fyrir frelsi
og réttlæti fyrir komandi kynslóðir
kvenna. Þær ruddu brautina, sem á
stundum kostaði fórnir.
Kolbrúnu þótti gaman að leita
þessar konur uppi og viðurkennir að
hún sakni þeirra svolítið.
Íslenskir kvenskörungar Bríet Bjarnhéðinsdóttir (1856-1940) var frum-
kvöðull í baráttunni fyrir kosningarétti kvenna á Íslandi og Ingibjörg H.
Bjarnason (1868-1941) tók fyrst kvenna sæti á Alþingi árið 1923.
flísar fyrir vandláta
PORCELANOSA
Skútuvogi 6 - Sími 568 6755
„Emmeline Goulden Pankhurst (1858-1928) var
fremst meðal jafningja þegar kom að kvenréttinda-
konum í Bretlandi og barðist alla ævi hatrammri bar-
áttu fyrir hugsjónum sínum. Hún var leiðtogi innan
kvenréttindahreyfingarinnar þar í landi og stofnaði
stjórnmálasamband kvenna sem krafðist kosninga-
réttar fyrir konur. Hún fór í mótmælagöngur og lenti
oft í fangelsi með dætrum sínum.
[...] Mörgum blöskraði einnig þessi valdabarátta
kvenna, kröfugöngur og hungurverkföll auk óspekta
þegar þær brutu glugga í verslunum og í bústað for-
sætisráðherrans með grjótkasti. Margar þeirra lentu
í fangelsi um lengri eða skemmri tíma, meira að
segja rosknar konur eins og Emmeline sem lenti
þrisvar í fangelsi 1908-1909, þá orðin fimmtug, og
var matur píndur ofan í hana.
Um 200 konur fangelsaðar
Þann 18. nóvember 1910 komu um 300 kvenréttinda-
konur á vegum WSPU [Félags- og stjórnmálasam-
band kvenna] saman við þinghúsið og vildu ná fundi
forsætisráðherra og mótmæla því að frumvarp um
kosningarétt kvenna hefði verið tekið af dagskrá
þingsins. Þar mættu þær harðri mótstöðu frá lög-
reglumönnum sem börðu þær, klipu og töluðu með
niðurlægjandi hætti til þeirra. Um 200 konur voru í
kjölfarið fangelsaðar. Dagurinn var eftir þetta kall-
aður Black Friday. Árið 1912 voru mæðgurnar dæmd-
ar í þriggja ára fangelsi fyrir óspektir á almannafæri
og í þingsölum. Á árunum 1912-1914 fór Emmeline
inn og út úr fangeslum og hóf alltaf hugurverkfall og
var þá sleppt en átti að koma aftur þegar henni batn-
aði. Hún stóð hins vegar ekki við það og var þá hand-
tekin aftur. Þetta var þekkt sem „Cat and Mouse“-
aðferðin og var óspart notuð.“
[...] Emmeline lifði þann merka áfanga að allar bresk-
ar konur, 21 árs og eldri, fengu kosningarrétt árið
1928, en lést aðeins nokkrum vikum síðar.
Herskáar súffragettur
í Bretlandi
BROT ÚR BÓKINNI ÞÆR RUDDU BRAUTINA - KVENRÉTTINDAKONUR FYRRI TÍMA
Kvikmynd
Meryl
Streep fer
með hlut-
verk
Emmeline
Pankhurst
í kvik-
myndinni
Suffra-
gette.
Mótspyrna Emmeline Pankhurst handtekin við
Buckingham-höll í London árið 1914.
Kvennabarátta
Meryl Streep,
Carey Mulligan,
Helena Bonham
Carter og fleiri
frægar leika í
kvikmyndinni,
Suffragette,
sem frumsýnd
var á þessu ári.
Menntun í fjölmenningarsamfélagi er
viðfangsefni annars fundar í nýrri
fundaröð Háskóla Íslands sem ber yf-
irskriftina Fræði og fjölmenning. Á
fundinum verður athygli einkum
beint að börnum og ungmennum af
erlendum uppruna í íslensku mennta-
kerfi.
Fundurinn er haldinn kl. 12 til 13.15
í dag - á Alþjóðlega mannréttinda-
daginn - í fundarsal Þjóðminjasafns
Íslands og er öllum opinn.
Mannréttindadagurinn
Fræði og
fjölmenning
Morgunblaðið/RAX
Nám Mörg börn af erlendum
uppruna eru í íslenskum skólum.