Morgunblaðið - 11.02.2016, Blaðsíða 32

32 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 2016
reikna út þorskígildi og taldi að í því
fælist framsal meira valds til
ákvörðunar um fjárhæð skatta, en
heimilt væri samkvæmt 77. grein
stjórnarskrárinnar. Héraðsdómur
mat það hins vegar svo að fyr-
irkomulag veiðigjaldsins fyrir fisk-
veiðiárið 2012-2013 væri skýrt sett
fram í lögum um veiðigjald. Þar sem
löggjafinn hefði í dómaframkvæmd
haft víðtækt vald til þess að ákveða
hvaða atriði ráði skattskyldu hefði
ekki verið um óeðlilega ráðstöfun
eða framsal valds að ræða.
Jafnræðisregla ekki brotin
Rökum Vinnslustöðvarinnar var
einnig hafnað hvað varðaði meint
brot á jafnræðis- og eignarrétt-
arákvæðum stjórnarskrár. Benti
héraðsdómur á að í dómafram-
kvæmd Hæstaréttar hefði komið
fram að úthlutun veiðiheimilda
myndaði hvorki eignarrétt né for-
ræði einstakra manna yfir þeim. Þá
þótti dóminum ekki að sýnt hefði
verið fram á að álagning gjaldanna
væri svo óhófleg og íþyngjandi að
hægt væri að tala um þjóðnýtingu á
eigum Vinnslustöðvarinnar.
Héraðsdómur mat það einnig svo
að ekki væri hægt að tala um aft-
urvirka skattlagningu, þar sem
álagningin hefði ekki lagst á tekjur
sem aflað hafði verið áður en lögin
tóku gildi, heldur hefði hún verið
reiknuð út frá meðaltalsupplýs-
ingum sem lágu fyrir í gögnum op-
inberra aðila. Þótti héraðsdómi því
rétt að sýkna ríkið af öllum kröfum
Vinnslustöðvarinnar, og þótti rétt að
málskostnaður félli niður.
Svipuð rök og í héraði
Hæstiréttur felldi dóm í máli Hall-
dórs fiskvinnslu ehf. gegn íslenska
ríkinu fimmtudaginn 28. janúar.
Fiskvinnslufyrirtækið krafðist end-
urgreiðslu veiðigjalda sem það
greiddi fiskveiðiárið 2012-2013
vegna landaðs afla í fisktegundum
sem ekki sættu ákvörðun um heild-
arafla. Í þessu tilfelli voru það fisk-
tegundirnar tindaskata, hlýri, rauð-
magi og grásleppa.
Halldór fiskvinnsla ehf. byggði
málflutning sinn á svipuðum for-
sendum og Vinnslustöðin, bæði hvað
varðaði meint brot ríkisins á jafn-
ræðis- og eignarréttarákvæðum
stjórnarskrár, og varðandi meint
framsal skattlagningarvalds frá Al-
þingi til stjórnvalds.
Hæstiréttur afgreiddi hins vegar
bæði þessi atriði með svipuðum rök-
um og héraðsdómur færði fyrir dómi
sínum í máli Vinnslustöðvarinnar.
Fiskvinnslan byggði hins vegar
einnig mál sitt á þeirri forsendu, að
veiðigjöld hefðu ekki verið lögð á
afla krókaaflamarksbáta í þeim fjór-
um fisktegundum sem Halldór fisk-
vinnsla krafðist endurgreiðslu á.
Ómálefnalegur mismunur
Hafði löggjafinn að mati fisk-
vinnslunnar ekki lagt málefnalegt
mat til grundvallar því að ekki hefði
þurft að greiða veiðigjöld af afla
þeirra báta sem ekki sættu ákvörð-
un um heildarafla, á sama tíma og
fiskvinnslunni hefði verið gert að
greiða gjald af samskonar afla.
Hæstiréttur mat það hins vegar
svo að aðstaða Halldórs fiskvinnslu
ehf. og krókaaflamarksbáta hefði
verið ósambærileg þegar kom að
veiðum á tindaskötu, hlýra og rauð-
maga. Því væri ekki hægt að tala um
brot á jafnræðisreglu.
Öðru máli gilti hins vegar um grá-
sleppuveiðar, þar sem þeim væri
stýrt með reglugerð, þar sem allar
veiðar á grásleppu væru óheimilar
nema með fengnu leyfi Fiskistofu.
Aðstaða þeirra sem gerðu út báta
í aflamarkskerfi væri því sú sama og
þeirra sem stunduðu útgerð í króka-
aflamarkskerfi þegar kæmi að grá-
sleppuveiðum, þar sem ekki væri
gerður greinarmunur á þessum bát-
um við stjórn þeirra fiskveiða, auk
þess sem veiðarfæri gætu verið þau
sömu í báðum tilfellum. Taldi Hæsti-
réttur því sýnt fram á að við álagn-
ingu veiðigjaldsins á grásleppuveið-
ar Halldórs fiskvinnslu hefði falist
ómálefnaleg mismunun í andstöðu
við jafnræðisreglu stjórnarskrár.
Var því ríkinu gert að greiða Hall-
dóri fiskvinnslu ehf. 871.718 krónur
með vöxtum, auk þess sem máls-
kostnaður upp á tvær milljónir
króna var felldur á ríkið.
Af þessum tveimur málum má því
ráða að íslenskir dómstólar telji
álagningu veiðigjalda almennt séð
standast stjórnarskrá, og að þau
brjóti ekki gegn ákvæðum hennar
um skattlagningu eða jafnræðisregl-
unni, nema sýnt sé fram á að aðrir
aðilar séu undanþegnir álagningu
gjalda, án þess að munur sé á að-
stöðu þeirra.
Veiðigjöld standast stjórnarskrá
 Tveir dómar féllu með þriggja daga millibili um veiðigjöld  Ríkið sýknað af nær öllum kröfum
um endurgreiðslu  Álagning veiðigjalda á grásleppu ekki talin byggð á málefnalegum grunni
Grásleppuvinnsla Tveir dómar féllu í lok síðasta mánaðar, þar sem álagning veiðigjalda var að mestu staðfest.
SVIÐSLJÓS
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
Síðustu vikuna í janúar féllu tveir
dómar, einn í Héraðsdómi Reykja-
víkur og hinn í Hæstarétti, sem báð-
ir sneru að framkvæmd og álagn-
ingu veiðigjaldanna. Í fyrra málinu
sóttist Vinnslustöðin hf. eftir endur-
greiðslu veiðigjaldanna frá ríkinu
vegna veiðiheimilda skipa sinna fisk-
veiðiárið 2012-2013, og í seinna mál-
inu sóttist Halldór fiskvinnsla ehf.
eftir endurgreiðslu veiðigjalda í fjór-
um fisktegundum sama fiskveiðiár.
Þess ber að geta að fiskveiðiárið
2012-2013 voru veiðigjöld ákvörðuð
með öðrum hætti en nú er, þar sem
bráðabirgðaákvæði í lögum nr. 74/
2012 um veiðigjöld ákvarðaði fjár-
hæð gjaldsins fyrir það ár.
Var niðurstaðan í báðum málum
ríkinu í vil, fyrir utan að Hæstiréttur
mat það sem svo að álagning veiði-
gjalda á grásleppu hefði ekki verið
byggð á málefnalegum grunni.
Tekist á um framsal valds
Hinn 25. janúar síðastliðinn féll
dómur í máli Vinnslustöðvarinnar
hf. gegn íslenska ríkinu. Byggði
Vinnslustöðin mál sitt gegn ríkinu á
þremur forsendum. Í fyrsta lagi
væri veiðigjaldið skattur en ekki
gjald sem stæðist ekki ákvæði
stjórnarskrár um að löggjafinn einn
megi leggja á skatta og ákveða upp-
hæð þeirra. Í öðru lagi hélt Vinnslu-
stöðin því fram að brotið væri á jafn-
ræðisreglu og eignaréttarákvæði
stjórnarskrá við álagningu gjaldsins,
og í þriðja lagi að álagning gjaldsins
fyrir veiðiárið 2012-2013 fæli í sér
afturvirka skattlagningu.
Varðandi fyrsta atriðið taldi
Vinnslustöðin að brotið væri gegn
40. og 77. grein stjórnarskrár, þar
sem veiðigjaldanefnd en ekki Al-
þingi ákvarðaði í raun gjaldstofna, á
grundvelli útreikninga sem Vinnslu-
stöðin hefði engin tök á að sann-
reyna. Benti Vinnslustöðin jafn-
framt á að ráðuneyti væri falið að
bestalambid.isBeztu uppskriftirnar okkar
Enn einn dagur
í Paradís
Bez
t á fi
skinn
Atburðarásin undir Bárðarbungu er
hæg og svo virðist sem djúpt sé á
henni eða um 10-15 km.
„Þetta veldur því að öll merki sem
sjást verða dauf,“ sagði Páll Einars-
son, prófessor í jarðeðlisfræði við
Háskóla Íslands.
„Það er ljóst að
skjálftavirkni í
Bárðarbungu fer
heldur vaxandi.
Hún náði
ákveðnu lág-
marki í haust en
hefur vaxið síð-
an.“ Vegna þess
hvað atburðirnir
eru djúpt í jörðu
dreifist landrisið
yfir stórt svæði. Enn eru margir
óvissuþættir og jafnvel mótsagna-
kenndir varðandi það sem virðist
vera að gerast í eldstöðinni. Páll
sagði að menn séu þess vegna hik-
andi við að túlka merkin sem berast
á mjög afgerandi hátt.
Sama gildir um Bárðarbungu og
Heklu að mest er að marka hegðun
eldfjallanna til langs tíma.
„Mælingar sem við höfum benda
til þess að það hafi verið þensla í
Heklu alveg síðan í síðasta gosi árið
2000,“ sagði Páll. Síðasta mæling var
gerð í haust og hún sýndi áframhald-
andi þenslu. Allt bendir til þess að
Hekla hafi verið tilbúin fyrir nýtt
eldgos allt frá árinu 2006.
Til eru samfelldar mælingar á
landrisi við Næfurholt frá því fyrir
eldgosið 1991. Þær sýna að Hekla rís
fram að gosi og sígur svo þegar fer
að gjósa. Hún fór strax aftur að rísa
eftir gosið 1991 og reis fram til árs-
ins 2000. Þá var hún komin í sömu
hæð og fyrir gosið 1991. Gosið kom á
réttum tíma 2000 og Hekla seig. Hún
fór strax að rísa aftur eftir það gos
og var komin í svipaða hæð og fyrir
gosin 1991 og 2000 árið 2006. Síðan
hefur hún risið fram yfir það. Það
þarf þó ekki að þýða að næsta gos í
Heklu verði stærra en fyrrgreind
eldgos, að sögn Páls.
„Hekla er búin að safna í sarpinn
og þrýstingurinn nú ætti að vera
nægur til að koma gosi upp. Það er
eins og það þurfi hálfgerða tilviljun
til að koma henni af stað,“ sagði Páll.
Hann minnti á að fyrirvarinn á
Heklugosum hefði verið allt frá 15
mínútum og upp í 79 mínútur sam-
kvæmt mælingum á upphafi fjög-
urra síðustu Heklugosa, þ.e. 1970,
1980, 1991 og 2000. Hún geti því gos-
ið hvenær sem er og það með
skömmum fyrirvara. gudni@mbl.is
Hæg atburðarás
undir Bárðarbungu
 Hekla getur gosið hvenær sem er
Páll
Einarsson