Morgunblaðið - 11.02.2016, Blaðsíða 84

84 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 2016
VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
Einar Már Guðmundsson, Gunnar
Þór Bjarnason og Gunnar Helgason
hlutu í gær Íslensku bókmennta-
verðlaunin 2015 er þau voru afhent
við hátíðlega athöfn á Bessastöðum.
Einar Már hlaut verðlaunin í flokki
fagurbókmennta fyrir skáldsöguna
Hundadagar; Gunnar Þór í flokki
fræðirita og bóka almenns efnis fyrir
Þegar siðmenningin fór fjandans til –
Íslendingar og stríðið mikla 1914-
1918 og Gunnar Helgason í flokki
barna- og ungmennabóka fyrir bók-
ina Mamma klikk! Í samtali við
Morgunblaðið höfðu allir þrír höf-
undar á orði að verkin hefðu ekki
orðið til nema fyrir tilstilli starfs-
launa listamanna og styrkja frá
Rannís til fræðibókaskrifa. Hver
höfundur hlýtur eina milljón króna í
verðlaunafé, sem verðlaunahafar
voru sammála um að kæmi í góðar
þarfir enda rithöfundastarfið ekki
hálaunastarf.
Bækur mínar þurfa sinn tíma
„Ég var nú að verða ansi frægur
fyrir að hafa ekki fengið þessi verð-
laun,“ segir Einar Már Guðmunds-
son, höfundur Hundadaga, þegar
hann er spurður hvort viðurkenn-
ingin hafi komið sér á óvart. „Það
fylgir því alltaf ákveðin óvissa að
vera tilnefndur, en síðan gleðilegur
léttir að hreppa hnossið.“ Hunda-
dagar er sjötta bók Einars Más sem
tilnefnd er til Íslensku bókmennta-
verðlaunanna, en áður hafði hann
verið tilnefndur fyrir Klettur í hafi
árið 1991, Fótspor á himnum 1997,
Draumar á jörðu 2000, Bítlaávarpið
2004 og Rimlar hugans 2007.
Spurður hvort sér þyki vænt um
að hljóta Íslensku bókmenntaverð-
launin svarar Einar Már því játandi.
„Íslensku bókmenntaverðlaunin
hafa unnið sér talsverðan sess og
þess vegna gaman að vera einn af
verðlaunahöfunum. Ég hef fengið
talsvert af öðrum verðlaunum er-
lendis þannig að þessi voru eftir,“
segir Einar Már og tekur fram að
bækur hans hafi þó spjarað sig óháð
öllum heiðursmerkjum.
„Ég hef reynt að tileinka mér það
viðhorf að vera bara þakklátur fyrir
það sem ég fæ, sama hversu mikið
eða lítið það er. Fyrir mér eru bók-
menntirnar nánast eins og málstaður
sem ég brenn fyrir. Það hefur verið
minn styrkur að bækur mínar hafa
verið þýddar og lent í hringiðu bók-
menntaumræðunnar. Maður hefur
fengið þá stöðu að hafa eitthvað að
segja og tjáð sig á ýmsum sviðum og
fengist við margar greinar innan
bókmenntanna, bæði skáldsögur,
smásögur, ljóð og ritgerðir,“ segir
Einar Már og bendir á að hann þekki
allar útgáfur af viðtökum.
„Það er fræg sagan af því að Engl-
ar alheimsins var ekki tilnefnd til Ís-
lensku bókmenntaverðlaunanna, en
fékk svo Bókmenntaverðlaun Norð-
urlandaráðs árið 1995. Eftir á að
hyggja finnst mér það ekkert sorg-
legt að bækur mínar þurfi sinn tíma.
Í raun hef ég haft þá heppni með mér
að þær eru lengi á sviðinu.“
Lofaði ís ef hann ynni
Aðspurður hvort Hundadagar séu
besta bók hans til þessa segist Einar
Már ekki treysta sér til að svara því.
„Ég hef þá afstöðu til bókanna, eins
og til barnanna, að mér þykir jafn
vænt um þær allar og stend með
bókum mínum. Hins vegar tel ég að
þetta sé mikilvæg bók sem fjalli um
mikilvæga tíma bæði í sögu okkar og
sögu heimsins. Ég hef trú á því sem
ég er að segja og finnst sagan skipta
mjög miklu máli. Í því ljósi er mikil
ánægja að bókin fái þetta kastljós og
vekur vonandi meiri áhuga á henni.“
Spurður hvort hann sé farinn að
leggja drög að næstu bók segir Ein-
ar Már mikið af verkefnum bíða. „Ég
er í raun alltaf að vinna að mörgum
málum, en svo kemur sá tímapunkt-
ur að maður einhendir sér í eitthvað
eitt. Oft er spurt hvers vegna ég hafi
valið að segja tiltekna sögu og með
þeim hætti sem ég geri. En sjálfum
finnst mér eins og sögurnar velji
mig. Mér líður oft eins og að ég skilji
betur eftir á nákvæmlega hvað ég
hafi verið að gera, því skáldsagan er
mikil ferð út í óvissuna. Ég held að
það verði ekki góð skáldsaga sem þú
getur teiknað upp eins og arkitekt
teiknar hús. Þetta er eins og að fara í
gegnum skóg þar sem þú veist hvað
er handan við skóginn, en þú villist
og finnur kannski eitthvað sem þú
ætlaðir ekkert að finna. Ég er byrj-
aður að leita aftur í skóginum og það
er mikið af fallegum trjám þar,“ seg-
ir Einar Már og bendir á að vinnan
við bókmenntaverk útheimti bæði
mikla einbeitingu og yfirlegu sem fá-
ist aðeins þegar hægt sé að leggja
harkið til hliðar.
„Ritlaun rithöfunda eru algjört
grundvallaratriði í því að skapa
vinnuaðstöðu. Þau eru ekki það há að
aðrar tekjur þurfa ekki að koma til,
en þau skapa svigrúm fyrir höfunda
til að sinna ritstörfunum án þess að
þurfa að vera í brjáluðu harki þar
sem alltaf er hætta á því að einbeit-
ingin hverfi,“ segir Einar Már og
upplýsir að hann hafi verið á ritlaun-
um stóran hluta þess tíma sem hann
skrifaði Hundadaga. „Ef rithöfundar
þyrftu að sækja laun sín að fullu til
bókaútgefenda þá myndi verð á bók-
um vera margfalt hærra og alls ekki
á færi almennings að kaupa bækur.
Ég sé þetta því sem hluta af
velferðarkerfi samfélagsins. Þannig
má segja að hugmyndafræðin að
baki launasjóði listamanna er ekki
ósvipuð hugmyndafræðinni á bak við
niðurgreiðslur á landbúnaðarvör-
um,“ segir Einar Már og bendir á að
ritlaunin skili sér líka til baka í
hringrás samfélagsins, m.a. með af-
leiddum störfum.
Að lokum liggur beint við að
spyrja hvort Einar Már sé búinn að
ákveða í hvað hann hyggist nýta
verðlaunaféð. „Nei, ég er ekki búinn
að ákveða það. Ég var búinn að lofa
einu barnabarninu að gefa henni ís ef
ég ynni. Það er það eina sem er alveg
öruggt,“ segir Einar Már.
Tilnefningin breytti öllu
„Satt best að segja bjóst ég ekki
við að hljóta þessa viðurkenningu,“
segir Gunnar Þór Bjarnason, höf-
undur Þegar siðmenningin fór fjand-
ans til – Íslendingar og stríðið mikla
1914-1918. „Ég var búinn að lesa mér
til í Stríðsárin 1938-1945 eftir Pál
Baldvin Baldvinsson og Stór-
hvalaveiðar við Ísland til 1915 eftir
Smára Geirsson. Það er mikið verk
og ég bjóst við að stórhvalabókin
fengi verðlaunin. Það er alltaf svo að
„Léttir að hreppa hnossið“
 Einar Már Guðmundsson, Gunnar Þór Bjarnason og Gunnar Helgason hlutu Íslensku bókmennta-
verðlaunin 2015  Segja verðlaunabækurnar ekki hafa orðið til nema fyrir fjárhagsstuðning
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Íslensku bókmenntaverðlaunin Gunnar Helgason, Gunnar Þór Bjarnason, Einar Már Guðmundsson og Ólafur Ragnar Grímsson forseti Íslands.
Dreifingardeild Morgunblaðsins leitar að dugmiklu
fólki 13 ára og eldra, til að bera út blöð.
Blaðburður fer fram mánudaga til laugardaga
og þarf að vera lokið fyrir kl. 7 á morgnana.
Allar nánari upplýsingar í síma 569 1440 eða dreifing@mbl.is
Hafðu samband í dag
og byrjaðu launaða líkamsrækt
strax á morgun.
www.mbl.is/laushverfi
Vantar þig aukapening?