Ægir - 01.12.2016, Blaðsíða 16

16
að tryggja að þær væru sjálf-
bærar. Auk þess var mönnum
ljóst að loðnan væri mikilvæg
fæða annarra fiska. Árið 1979
var því sett aflaregla þar sem
stefnt var að því að skilja 400
þúsund tonn eftir til hrygningar
að vori. Þegar árið 1979, var
mælt með því að opna veiðar
með litlum kvóta í varúðar-
skyni, sem myndi þá verða end-
urskoðaður eftir bergmálsleið-
angur innan fiskveiðiársins.
Þetta fékkst ekki samþykkt og
var upphafsaflamark næstu árin
sett án fullnægjandi þekkingar
á ástandi stofnsins. Upphafs-
aflamark var líklega sett of hátt;
hrygningarstofninn hrundi og
veiðibann var sett á árið 1982.
Eftir að veiðar hófust að nýju
haustið 1983 var ákveðið að
reyna að stýra veiðum varkárar
og var nú upphafsaflamark
byggt á niðurstöðum mælinga
á ókynþroska loðnu að hausti.
Lokaaflamark var svo, eins og
áður, byggt á mælingu á kyn-
þroska hluta stofnsins innan
fiskveiðiársins, oftast nær að
vetri til. Þessari aðferð var síðan
beitt við ráðgjöf um langt ára-
bil. Árið 2009 var þessari nálgun
við stofnmat og ráðgjöf hafnað
af Alþjóðahafrannsóknaráðinu
(ICES) þar sem hún stóðst ekki
viðmið ICES um varúðarnálgun,
því ekki væri tekið tillit til óvissu
í mælingum á stofnstærðinni
auk þess sem talið var að nátt-
úruleg afföll væru vanmetin.
Fyrir fiskveiðiárið 2015/2016 var
tekin í notkun aflaregla sem
tekur tillit til óvissu í bergmáls-
mælingum og áts þorsks, ufsa
og ýsu á loðnu frá mælingu að
hrygningartíma. Nýja aflareglan
gerir ráð fyrir að tryggt sé með
95% líkum að hrygningarstofn-
inn sé yfir 150 þúsund tonnum
við hrygningu. Þetta er gert til
að leitast við að tryggja að ekki
dragi úr nýliðun vegna smæðar
hrygningarstofnsins. Þrátt fyrir
að viðmið hinnar nýju aflareglu
sé aðeins 150 þúsund tonn, þá
er hún varfærnari en sú sem
fyrir var, en það orsakast af því
að tekið er tillit til óvissu í stofn-
mati og að reiknað er með
meiri afföllum (afráni) en áður.
Þróun og breytingar síðustu ár
Það má ljóst vera að göngu-
hegðun og afdrif þessarar
skammlífu fisktegundar ræðst
að miklu leyti af breytilegum
umhverfis- og ætisskilyrðum í
Íslandshafi, Grænlandssundi og
nálægum landgrunnssvæðum.
Helstu hafstraumar á þessu haf-
svæði sjást á mynd 5, en þarna
mæta kaldir hafstraumar úr
norðri hlýrri straumum úr suðri.
Ástand sjávar (t.d. hiti og selta)
á þessu hafsvæði getur verið
nokkuð breytilegt og ef litið er
til lengri tíma þá hafa skipst á
tímabil kaldra og hlýrra ára.
Eins og sjá má á mynd 6 þá er
hlýskeið að hefjast fyrir síðustu
aldamót og sýna nýjustu mæl-
ingar að það hlýskeið stendur
enn.
Mynd 4 sýnir þróun veiða
eftir árstíðum frá upphafi en
þessar aflatölur má skoða í því
ljósi að í gegnum tíðina hefur
verið miðað við að skilja 400
þúsund tonn eftir til hrygningar
ár hvert og að uppistaða aflans
á hverju fiskveiðiári er að mestu
einn árgangur. Hér er því um að
ræða grófan mælikvarða á
stærð veiðistofns á hverjum
tíma.
Ljóst er að síðasta áratuginn
eða svo hefur stofninn verið
mun minni en áður fyrr. Þess
má geta að um og upp úr alda-
mótum fór að gæta breyttrar
útbreiðslu loðnunnar. Hana var
að finna mun vestar og norðar
á haustin og og varð það til
Mynd 3. Vaxtarferill loðnu í þyngd eftir aldri. Sverari línur sýna það ferli sem megin þorri loðnustofnsins
fylgir að öllu jöfnu. Aldur í mánuðum byrjar hér um áramót þó klak verði á vor- eða sumarmánuðum.
Unnið úr heimild: Hjálmar vilhjálmsson (1994).
Mynd 4. Loðnuafli á fiskveiðiárum skipt eftir tímabilum.