Ægir - 01.12.2016, Blaðsíða 14

14
Loðnan er smávaxinn skammlífur fiskur sem finnst á norðurhveli
jarðar, en hana er að finna norðarlega í Kyrrahafi og Atlantshafi. Í
Atlantshafi eru fjórir megin stofnar; í Barentshafi, í Íslandshafi
(þ.e. á hafsvæðinu á milli Íslands, Austur-Grænlands og Jan
Mayen), við Vestur Grænland og við Nýfundnaland (Mynd 1).
Stærsti stofninn er í Barenthafi, en veiðistofn þar hefur verið met-
inn allt að 8 milljónum tonna en Íslands-Grænlands-Jan Mayen
stofninn hefur verið metinn stærstur nálægt 2 milljónum tonna.
Báðir þessir stofnar hrygna grunnsævis, á 10-150 m dýpi, en dæmi
eru um stofna sem hrygna alveg uppi í fjöru. Hér á eftir verður ein-
göngu fjallað um stofninn sem heldur sig að miklu leyti á hafsvæð-
inu milli Íslands, Austur-Grænlands og Jan Mayen og á aðliggjandi
landgrunnssvæðum. Hjálmar Vilhjálmsson birti ítarlega samantekt
um þennan loðnustofn árið 1994 og er hér talsvert byggt á upplýs-
ingum úr því riti.1)
Loðnan er mjög mikilvægur
nytjastofn sem hefur gefið mik-
ið af sér í þjóðarbúið allt frá því
að beinar veiðar hófust um
miðjan sjöunda áratug síðustu
aldar. Auk þess er loðnan lykil-
tegund í vistkerfinu þar sem
hún nærist á smáu dýrasvifi,
einkum rauðátu en einnig mar-
flóm og ljósátu. Sjálf er loðnan
mikilvæg fæða fyrir þorsk, ufsa,
grálúðu og fleiri nytjafiska. Þá
er hún líka eftirsótt af hvölum
og fuglum. Þannig er loðnan
mikilvægur hlekkur í flutningi
orku og næringarefna til efri
þrepa fæðuvefsins. Þegar full-
orðna loðnan kemur úr fæðu-
göngum langt norðan úr hafi
og gengur inn til hrygningar þá
stuðlar hún að gríðarlegum
flutningi orku inn í vistkerfi ís-
lenska landgrunnsins. Kjörað-
stæður loðnu eru í frekar köld-
um sjó, gjarnan 1-3°C á fæðu-
göngu og þá oft við syðri mörk
kalds heimskautasjávar, en á
hrygningargöngu er hún í meg-
indráttum talin ganga inn á
landgrunnið fyrir norðan Ísland
og þaðan austur og suður fyrir
land, til hrygningar í tiltölulega
hlýjum sjó við suður og suð-
vestur strönd landsins (Mynd
2).2) Þó hefur orðið vart við
hrygningu norðan lands en
umfang þeirrar hrygningar hef-
ur í gegnum tíðina verið talið
lítið miðað við magnið sem
hrygnir fyrir sunnan. Hingað til
hefur ekki verið lagt almenni-
legt mat á magn loðnu sem
hrygnir á mismunandi hrygn-
ingarslóðum.
Lífsferill
Lýsa má stuttu æviskeiði loðn-
unnnar í eftirfarandi megin
þrepum (sjá myndir 2 og 3):
Hrygning
Mars/byrjun apríl grunnsævis í
hlýjum Atlantssjó við S- og
V-Ísland, en þó eitthvað fyrir
norðan land.
Lirfur og seiði (0-grúppa)
Rekur réttsælis yfir á land-
grunnið norður og austur af Ís-
landi og í breytilegu magni og í
vaxandi mæli um Grænlands-
Loðnan
Saga – Staða – Framtíð
Mynd 1. Hnattræn útbreiðsla loðnu. Grænn: Algeng. Gulur: Tilfallandi
eða sjaldgæf. (Heimild: Hjálmar Vilhjálmsson 1994).
H
a
fra
n
n
sók
n
ir