Dagblaðið Vísir - DV - 20.11.2015, Blaðsíða 29

Helgarblað 20.–23. nóvember 2015 Bækur 5
Tilvistarleg
skjálftavirkni
H
ver erum við ef ekki samsett
eintak úr manneskjunum
í lífi okkar? Hvaða aðferð-
um beitum við til að sætta
væntingarnar sem við gerum
til þeirra – og þannig til okkar sjálfra?
Þessir þræðir eru miðlægir í nýjustu
bók Auðar Jónsdóttur Stóri skjálfti.
Bókin tekst á við grundvallarspurn-
ingar sjálfsverunnar og þeirra hlut-
verka sem hún uppfyllir í samfélagi
við aðra. Nafn aðalpersónu bókar-
innar, Saga, er þannig táknrænt fyrir
hvernig höfundur vinnur með og
teygir á þeirri sögulegu og sammann-
legu togstreitu sem stendur okkur
nærri.
Flog og minnisleysi
Saga Sögu er þó ögn örlagaríkari en
meðaljónsins en bókin hefst á því að
Saga vaknar eftir röð flogakasta og
getur með engu móti munað hver
hún er. Lesendur fylgja henni eftir þar
sem hún reynir að púsla heimsmynd
sinni saman og átta sig á því hvernig
sambandi hennar við sína nánustu er
háttað. En heimur minninganna lýtur
ekki reglum yfirsjálfsins. Við að kafa
ofan í minnið uppgötvar Saga að sam-
bönd hennar við ástvini voru ekki að-
eins háð minningum heldur einnig
bælingu þeirra.
Líkt og jarðskjálftar minna okkur
á að undir skipulögðu yfirborðinu
krauma eldar og efni sem bíða færis
að streyma upp úr berginu notar höf-
undur flogaveikan einstakling til að
setja fram það stjórnleysi sem ein-
kennir tilveruna. Varnarleysi Sögu
gagnvart eigin líkama verður um-
ræðuvettvangur fyrir hve litla stjórn
maðurinn hefur á lífi sínu og hvaða
aðferðum hann beitir til að viðhalda
þeirri tálsýn að hann
sé við stjórnvölinn.
Bókin gerist í
reykvískum sam-
tíma og er í sterkri
tengingu við þá sam-
félagsumræðu sem
hefur átt sér stað á
Íslandi um geðsjúk-
dóma, kynferðisaf-
brot og almennt þau
áföll þar sem rödd
fórnar lambs er
kæfð niður. Hreyf-
ingin #égerekkita-
bú, fyrir aukna um-
ræðu um andlega
erfiðleika, kom til
að mynda oft upp
í hugann við lestur-
inn. Stóri skjálfti
skipar sér því við hlið fyrri
verka Auðar þar sem kaldur samtím-
inn er krufinn og jafnan leitast við að
draga fram hræsni og tvískinnung nú-
tímasamfélags á Vestur löndum.
Sterk persónusköpun
Stíllinn er skýr og látlaus en fram-
setning flogaveikinnar og afleiðingar
hennar er snjöll leið fyrir höfund
til að vinna með lýrískari og brota-
kenndari texta. Á einstaka stöðum í
bókinni þar sem markmiðið er að lýsa
á mjög beinan hátt hugsunum hinnar
minnislausu
aðal persónu er
bygging textans
helst til óreiðu-
kennd. Stundum
hoppar frásögnin
á sannfærandi hátt
milli ólíkrar skynj-
unar á veruleik-
anum en á öðrum
stöðum verður
útkoman ósann-
færandi þegar of
margar hugmynd-
ir eru settar fram í
einu þannig að þær
vinna ekki saman
heldur gegn hver
annarri.
Styrkur Auðar í
þessu verki liggur,
líkt og í hennar fyrri
verkum, í sterkri persónusköpun. Í
sjálfsskoðun Sögu og uppgjöri henn-
ar við fjölskyldu sína er lesandinn
sleginn utan undir með hreinskilnum
lýsingum á mannlegri náttúru sem er
í senn grimm og kærleiksrík, köld og
brennandi af þrá og ástríðu. Í Stóra
skjálfta sýnir Auður enn að hún er af-
burðafær í sköpun margslunginna
persóna – að slípa þær niður þar til
eftir stendur hrá og varnarlaus en svo
brjóstumkennanleg, mannveran. n
Mynd JohanneS JanSSon, norden.org, CreaTive CoMMonS
Sólveig Ásta
Sigurðardóttir
skrifar
Bækur
Stóri skjálfti
höfundur: Auður Jónsdóttir
Útgefandi: Mál og menning
298 blaðsíður
„Stíllinn er skýr og
látlaus en fram-
setning flogaveikinnar
og afleiðingar hennar er
snjöll leið fyrir höfund til
að vinna með lýrískari og
brotakenndari texta.
L
oftklukkan eftir Pál Benedikts-
son, fyrrverandi sjónvarpsfrétta-
mann er skemmtileg og fróð-
leg bók. Í sjálfu sér þarf ekkert
að segja mikið meira um bók þegar
skrifaður er bókardómur. Þetta ætti að
duga flestum. En hvað um það. Þetta
er fyrsta bók höfundar, að því er ég veit
best. Hún er vel heppnuð. Segja má að
Páll skíni sjálfur út úr henni. Hann var
góður fréttamaður og fór vel með mál.
Í Loftklukkunni fléttar Páll
saman uppvaxtarminningum sín-
um í Norðurmýrinni í Reykjavík,
vestan Klambratúns eða Miklatúns,
við ættar sögu sína. Hann fjallar um
hvernig var að vaxa úr grasi á þeim
tíma sem mörgum er orðinn fjarlægur.
Hann greinir frá samferðamönn-
um og umhverfi. Samferðamennirn-
ir hafa margir hverjir getið sér orð í
íslensku samfélagi, á ólíkum sviðum.
Lýsingar Páls eru skemmtilegar og
hann leggur ekki illt til neins. Inn í lýs-
ingar úr uppvextinum fléttar Páll for-
tíðina og afar merkilega og dulúðuga
sögu af afa sínum, sem yfirgaf ömmu
hans frá mörgum börnum og leitaði á
vit hins ókunna. Saga hans er merki-
leg og verður sjálfsagt aldrei öll sögð úr
þessu. Saga ömmu hans er ekki síður
merkileg og ber merki um að þar hafi
verið á ferðinni óvenjuleg kona.
Faðir Páls var sendur í vist mjög
ungur vestur í Selárdal og leið langur
tími þar til hann náði aftur sambýli
með móður sinni. Þessu lýsir Páll vel
í bók sinni. Sagan af afa hans er stór-
merkileg. Tuttugu árum eftir að jörðin
gleypti hann leiða tilviljanir til þess að
í ljós kemur að hann er á lífi og ekki
nóg með það, hann hefur starfað sem
bryti hjá einum af ríkustu mönnum
Bandaríkjanna á þeim tíma.
Fínt að verja jólunum með þessari
bók. n
Skemmtileg og fróðleg
Bækur
eggert Skúlason
eggert@dv.is
Loftklukkan
höfundur: Páll Benediktsson
Útgefandi: Sæmundur
236 blaðsíður
Páll Benediktsson „Lýsingar Páls eru
skemmtilegar og hann leggur ekki illt til neins.“
Snjallar sögur
Svövu
Í bókinni Sög-
ur handa öll-
um eru saman
komin þrjú
smásagnasöfn
Svövu Jakobs-
dóttur, en hún
var gríðarlega
snjall smá-
sagnahöfund-
ur. Sögurnar eru alls 25.
Nýjar bækur
Gyðingastúlka
í gettói
Uns yfir lýk-
ur er mögn-
uð frásögn
Alinu Margol-
is-Edelman.
Hún segir frá
lífi sínu sem
unglings-
stúlka í gettó-
inu í Varsjá á
tímum seinni heimsstyrjaldar.
Ævintýri Sögu
Ragnheiður Eyjólfsdóttir fékk
Íslensku
barnabóka-
verðlaun-
in fyrir bók
sína Skugga-
saga – Arftak-
inn. Saga er
öðruvísi en
aðrir og einn
daginn fær
hún skyndilega skýringu á því.
Það er upphafið að ótrúlegu æv-
intýri.
Óvæntur
gestur
Hinn vin-
sæli höfund-
ur Þorgrím-
ur Þráinsson
er höfundur
bókarinn-
ar Ég elska
máva. Anton
verður furðu
lostinn þegar
bréfdúfa flýgur inn um glugga
hans. Eftir það fer ýmislegt furðu-
legt að gerast í lífi hans.
Greinar
Einsteins
Í bókinni Ein-
stein – Endir
og afstæði eru
greinar eftir
Einstein í þýð-
ingu Þorsteins
Vilhjálms-
sonar. Hann
er einnig rit-
stjóri verks-
ins og skrifar stutta ævisögu
Einsteins. Ásamt honum skrifa
Jakob Yngvason og Þorsteinn J.
Halldórsson inngangskafla um
greinarnar.
Dagbók í
skóinn
Dóttir veð-
urguðsins er
barnabók eft-
ir Helgu Sv.
Helgadóttur.
Blær fær dag-
bók í skóinn frá
Bjúgnakræki og
ýmislegt ratar í
hana.