Dagblaðið Vísir - DV - 20.11.2015, Blaðsíða 46

Helgarblað 20.–23. nóvember 201538 Menning
Þ
restir, önnur kvikmynd
Rúnars Rúnarssonar í fullri
lengd, hlaut í haust aðal­
verðlaunin á kvikmyndahá­
tíðinni í San Sebastion, einni
virtustu kvikmyndahátíð heims, fyrst
íslenskra mynda.
Á undanförnum misserum hefur
íslensk kvikmyndagerð náð augum
og eyrum umheimsins – vorið er
orðið að íslensku kvikmyndasumri.
Þrestir sver sig í ætt hinna íslensku
verðlaunamynda: raunsæisleg
þroskasaga og tregablandin lands­
byggðarmynd. Myndin fjallar um
ungan kórdreng sem neyðist til að
flytja til drykkjusjúks ónytjungsins
föður síns sem býr í litlum smábæ á
Vestfjörðum, þar sem fyllerí er vígslan
inn í heim hinna fullorðnu. Ung­
lingurinn glatar hreinleika og sakleysi
sínu þegar hann kynnist grimmum
veruleika mannfélagsins.
Rúnar er nú þegar orðinn einn
mest verðlaunaði kvikmyndaleikstjóri
þjóðarinnar. Allt frá því að fyrsta stutt­
mynd hans, Síðasti bærinn, fór sigur­
för um heiminn (og var að lokum til­
nefnd til Óskarsverðlaunanna árið
2005), hefur hann sankað að sér verð­
launum. DV ræddi við Rúnar um feril­
inn, sköpunarferlið, karlmennskuna
og fegurðina sem hann vill miðla.
Kennaraverkfall upphafið á
ferlinum
Við setjumst í garðhýsi Hressingar­
skálans við Austurstræti. Þar má
reykja og „það losar um málbeinið,“
segir Rúnar. Tóbakið geymir hann í
brúnni leðurpyngju sem hann opn­
ar við og við, dregur út filter, papp­
ír, tóbak og vefur sér sígarettu. Fyrsta
spurningin er hefðbundin: Hvenær
kviknaði áhugi þinn á kvikmyndum?
„Ég hafði alltaf einhverja sköp­
unarþörf sem krakki. Ég var heppinn,
með góða myndlistarkennara og var
að reyna að tjá mig
með því að mála. Svo
var ég að fikta við að
taka ljósmyndir, skrifa
ljóð og sögur, spila í
hljómsveitum og prófa
mig áfram sem plötu­
snúður. En það var
ekkert sem ég festist í.
Það var svo ekki fyrr en
ég fór í Hamrahlíðina
sem ég byrjaði að gera
myndir. Á fyrsta árinu
mínu í skólanum varð
langt kennaraverkfall,
þriggja mánaða verk­
fall eftir áramót. Strákn­
um sem sat við hliðina á
mér hafði áskotnast tvö
vídeótæki og myndavél
og við ákváðum að gera
mynd saman í verkfall­
inu. Þetta var Grímur
Hákonarson [leikstjóri kvikmyndar­
innar Hrúta, innsk. blm.]. Þá komu
öll þessi form sem ég hafði verið að
prófa saman: saga, hljóð og mynd,“
segir Rúnar.
Kvikmyndin sem þeir gerðu nefndist
Klósettmenning og var tekin upp
neðan úr klósettskál.
Þessi mynd fékk nokkuð góðar við-
tökur, var það ekki?
Langt hik.
„Ojæja … Myndin skilaði okkur
fimmta sæti á stuttmyndadögum í
Reykjavík,“ segir hann. „En eftir það
sóttum við um að sýna á norrænu
stutt­ og heimildamyndahátíðinni
Nordisk Panorama sem var þá haldin
í Noregi. Við vorum 17 og 18 ára. Okk­
ur að óvörum fengum við sent þykkt
umslag um að við hefðum komist
inn á hátíðina. Þarna áttum við að
fylla inn hvað flug við vildum taka
og á hvaða hóteli við vildum vera,
hvort við myndum mæta í hátíðar­
kvöldverð eða hina eða þessa ferðina.
Við merktum auðvitað við allt og bara
það besta. Svo var önglað saman fyr­
ir frímerkjum og bréfið sent af stað,“
segir Rúnar.
„Tveimur vikum seinna fengum
við sendan fáránlega háan reikning
sem við áttum auðvitað ekki fyrir.
Þannig að við fórum með skottið á
milli lappanna niður í Kvikmynda­
sjóð sem Bryndís Schram hélt þá utan
um og Anna María Karlsdóttir fram­
leiðandi var að vinna þar. Þær fengu
líka svona brjálæðislegt hláturskast.
Þær hringdu út til Noregs og mála­
miðlunin var sú að Kvikmyndasjóður
ákvað að styrkja okkur til ferðarinnar
með því að borga farmiða fyrir annan
okkar, hátíðin borgaði miða fyrir hinn
og svo fengum við að sofa í svefnsófa
í stofunni hjá hátíðarstýrunni. Til að
við myndum borða eitthvað fengum
svo þykkan bunka af McDonald's­
miðum. Þetta var alveg frábær ferð
og sáum margar frábærar stutt­ og
heimildamyndir,“ segir hann og fær
sér smók af sígarettunni.
Yfirgaf skólann fyrir bíóið
„Ég átti eina önn eftir í MH þegar
mér bauðst að vinna hjá Jóhanni Sig­
marssyni í myndinni hans Óska­
börn þjóðarinnar. Þrátt fyrir ítrekuð
varnaðarorð fjölskyldumeðlima og
annarra ákvað ég að hætta í skólan­
um. Þetta var þriggja mánaða ævintýri
en upp frá því fór ég að vinna á fullu í
bíómyndum. Ég varð fljótt skrifta eða
„continuity girl“ á ensku – ætli það
sé ekki eina starfsheitið í kvikmynd­
um, og jafnvel í heiminum sem er
bara í kvenkyni. Það var alveg frábær
skóli. Fyrir utan það að halda utan
um tölulegar upplýsingar um hvern­
ig hægt væri að splæsa mynd og hljóði
saman, hvaða linsur hafi verið notað­
ar og annað slíkt, þá fékk ég að fylgj­
ast með leikstjórum og tökumönnum
vinna. Maður var nálægt leikurunum
og heyrði öll orðaskipti. Það voru ýms­
ir leikstjórar sem ég lærði alveg heil­
mikið af, bæði gott og vont, hvort þeir
voru að gera mistök eða ekki. Sam­
hliða þessu var ég svo alltaf að djöflast
við að gera stuttmyndir með vinum
mínum,“ segir Rúnar.
„Eftir 2000 flutti ég svo til Dan­
merkur og sótti um í danska kvik­
myndaskólanum. Ég komst hins
vegar ekki inn í fyrstu atrennu. Þá hélt
ég bara áfram að djöflast, æfði mig
mikið að skrifa og gerði fleiri stutt­
myndir. Þá var nýbúið að stofna stutt­
og heimildamyndasjóð Kvikmynda­
miðstöðvar og með styrk frá honum
gerði ég Síðasta bæinn. Sú stuttmynd
gerði mér kleift að komast inn í skól­
ann og þvældist svo um kvikmynda­
hátíðir,“ segir hann.
„Þessi bylgja sem
er að koma upp núna
í íslenskri kvikmynda­
gerð er að miklum
hluta afsprengi stutt­
myndadaga og stutt­
myndasjóðs. Dagur
Kári var alltaf að djöfl­
ast á stuttmyndadög­
um, Árni Óli, Grím­
ur, Benni Erlings gerði
fyrst tvær stuttmyndir
í gegnum stuttmynda­
sjóð áður en hann
gerði Hross í oss. Þetta
er nauðsynlegt því það
er svo erfitt að fjármagna bíómyndir
þegar maður er að byrja. Sérstaklega
á Íslandi þar sem við erum svo háð
erlendu fjármagni. Maður verður að
hafa eitthvað í höndunum, að geta
sýnt að maður valdir því að koma
sögu til skila. Ef maður getur ekki gert
það á 15 mínútum getur maður bara
sleppt því að reyna það á einum og
hálfum,“ segir Rúnar.
Síðasti bærinn vann til yfir
hundrað verðlauna á kvikmyndahá-
tíðum og var meira að segja tilnefnd til
Óskarsverðlaunanna árið 2004. Hún
hefur vafalaust opnað ótal dyr. Fannst
þér þú nokkuð þurfa að fara í skólann?
„Á þeim tíma var verið að þrýsta
á mig að henda strax í mína fyrstu
mynd í fullri lengd, en mér fannst
ég ekki tilbúinn til þess. Það höfðu
svo margir góðir hjálpað mér að gera
Síðasta bæinn og mér fannst eins ég
hefði, eins og maður segir á góðri ís­
lensku, „overachieve­að.“ Það var
eins og ég hefði komið inn af vara­
mannabekknum í Meistaradeildinni
á einhvern undarlegan hátt og meira
að segja lagt upp eitt mark eða skor­
að. Mér fannst eins og ég hefði spil­
að yfir getu, þannig að ég ákvað að
halda áfram í náminu,“ segir Rúnar
og segist ekki sjá eftir þeirri ákvörðun.
Þar kynntist hann nokkrum af þeim
samstarfsmönnum sem hann hefur
Fegurðin í myrkrinu
Rúnar Rúnarsson kvikmyndaleikstjóri ræðir Þresti, karlmennsku og fegurðina
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is
„Það er ekkert
séríslenskt við að
karlmenn, og sérstak-
lega eldri karlmenn,
eigi erfitt með að tjá sig
Eldfjall Í fyrstu löngu kvikmynd Rúnars fjallaði hann um þá erfiðleika sem blasa við eldri manni þegar hann hættir að vinna og konan hans veikist alvarlega.
Síðasti bærinn Fyrsta stuttmynd Rúnars hlau
t
verðlaun á kvikmyndahátíðum víða um he
im.