Dagblaðið Vísir - DV - 05.06.2015, Blaðsíða 37

Helgarblað 5.–8. júní 2015 Fólk Viðtal 29
Afríka breytti mér
fór í loftið og var orðinn kunnur. En
honum hefur alltaf þótt gaman að
hitta fólk og heyra sögu þess, sem
varð til þess að hann hélt áfram,
enda þátturinn vinsæll og einn
mest verðlaunaði þáttur íslenskrar
sjónvarpssögu.
„Upphaflega hugmyndin var
sú að ég ætlaði að bregða fæti fyr-
ir fólk og þegar það dytti, kæmi hið
rétta andlit í ljós. En svo uppgötv-
aði maður að það þurfti ekkert að
hrekkja fólk, það var nóg að hlusta,“
útskýrir hann. „Ég er búinn að vera
aldarfjórðung á Stöð 2. Það er búið
að reka alla sem ég byrjaði að vinna
með. Ég held að þeir hafi gleymt að
reka mig,“ bætir hann við og skell-
ir upp úr.
12 ára á togara
Jón Ársæll er fæddur á Seyðisfirði,
næstyngstur fjögurra systkina.
Hann ólst upp á Austfjörðum fram
að níu ára aldri – á Seyðisfirði og
Eskifirði. En fjölskyldan fluttist svo
í Skerjafjörðinn, þar sem hún átti
hús, enda átti dvölin fyrir austan
alltaf að vera tímabundin. „Ég
neitaði að fara frá Seyðisfirði. Það
var minn staður en við náðum því
samkomulagi, ég og foreldrar mín-
ir, að ég færi bara með þeim suð-
ur tímabundið, ég væri alls ekki að
að flytja. En svo endaði ég auðvit-
að sem mjög mikill Vesturbæingur.“
Faðir hans var skipstjóri og
varð síðar grásleppukarl í Skerja-
firðinum. Sonurinn sem ekki vildi
fara suður var með honum í grá-
sleppunni ásamt systkinum sín-
um, en hann byrjaði snemma að
vinna. „Ég var bara tólf ára þegar
ég byrjaði til sjós, á togara,“ seg-
ir Jón Ársæll sem var þó byrjaður
að vinna sér inn pening löngu fyr-
ir þann tíma, meðal annars sem
sendill og blaðberi. „Ég varð þeirr-
ar ánægju aðnjótandi að ég fékk
vinnu hjá Dóra fisksala sem send-
ill en hann er ein aðalpersónan í
Djöflaeyjunni, sögu Einars Kára-
sonar. Ég sentist með fisk um Vest-
urbæinn. Konurnar sem áttu ekki
heimangengt hringdu og pöntuðu
og ég fékk tvær krónur fyrir hverja
sendingu. Þar kynntist ég svolítið
lífi og högum fólks.“
Góðar minningar úr
grásleppunni
En það var einstakt að vera í grá-
sleppunni og hann á góðar minn-
ingar af föður sínum þaðan. Hug-
urinn reikar til baka og Jón Ársæll
stendur upp og sækir Brekku-
kotsannál eftir Halldór Laxness.
Hann opnar bókina þar sem hann
hefur komið fyrir blýanti og merkt
við nokkrar línur.
„Ég var einmitt að fletta upp
ljúfum minningum,“ segir hann um
leið og hann sest niður með bók-
ina. Í kjölfarið les hann upp stutt-
an kafla: „„Þegar kom fram á út-
mánuði kallaði Björn afi minn á
mig að jöfnu, bæði óttu og mið-
morguns, til að vitja með sér um
hrognkelsanetin úti í Skerjafirði.
Þessir morgnar hafa ekki liðið mér
úr minni síðan.“ Þetta er eins og
talað út úr mínum munni. Björn
í Brekkukoti er pabbi og ég er Álf-
grímur.“ Jón Ársæll brosir þegar
hann leggur frá sér bókina. Þetta er
gamalt innbundið eintak sem orðið
er ansi snjáð „Þetta er ein fallegasta
bók sem ég hef lesið,“ bætir hann
við.
„Við fjölskyldan fórum að salta
hrogn og urðum á skömmum tíma
stærstu grásleppuhrognasaltend-
ur í landinu. En svo fékk pabbi
krabbamein og dó. Við misstum
hann allt of snemma,“ segir hann
varfærnislega en faðir Jóns Ársæls
lést úr krabbameini.
Bjó með innfæddum í Afríku
Þó að fjölmiðlamaðurinn Jón Ár-
sæll hafi verið inni í stofu hjá Ís-
lendingum í yfir tuttugu ár, eru ekki
allir sem vita að hann er menntaður
klínískur sálfræðingur og starfaði
sem slíkur um tíma. Að grunnskóla
loknum fór hann í Kennaraskólann
og þaðan lá leiðin í sálarfræðina
í Háskóla Íslands. Það komst fátt
annað að en sálfræði í hans huga
og hann ætlaði að leggja þau fræði
fyrir sig. Eftir grunnnámið heima
á Íslandi fór hann í framhaldsnám
til Lundar í Svíþjóð þar sem hann
skrifaði lokaritgerð um andatrú og
yfirskilvitleg fyrirbæri í Vestur-Afr-
íku. En hann stundaði rannsókn-
ir á Mandinka-fólkinu í Gambíu og
Senegal.
„Ég kynntist fjölda flóttafólks
frá Afríku þegar ég bjó í Lundi og
það talaði oft um yfirskilvitleg fyr-
irbæri – anda og draugagang – og
það fangaði áhuga minn. Ég fékk
því prófessorinn minn í skólanum
til að samþykkja að ég færi þang-
að að skoða þessi fyrirbæri. Það
var mjög áhugavert, en það var al-
veg jafn áhugavert að búa á staðn-
um og kynnast lífi fólksins og hög-
um þess,“ segir Jón Ársæll sem var
eðlilega mjög upptekinn af Afríku
eftir dvölina þar. „Ég gat eiginlega
ekki talað um neitt annað en Afríku
í mörg ár. Heimsmynd mín breytt-
ist. Afríka gerði að verkum að egg
mitt brotnaði og það opnaðist fyr-
ir mér ný veröld. Hvað það var, veit
ég ekki. En þangað var ég kominn,
þar sem allt var öðruvísi en ég átti
að venjast. Til dæmis það sem þeim
fannst fallegt fannst mér ljótt og öf-
ugt.“
Jón Ársæll bjó eins og innfædd-
ur, með innfæddum, og fékk því að
upplifa lífið eins og það var í raun
og veru á þessum slóðum. „Ég fékk
leigðan skúr, hálfgerðan hænsna-
kofa, og borðaði með fjölskyldun-
um sem ég bjó hjá. Þetta voru
stórfjölskyldur, fjörutíu til fimm-
tíu manns sem bjuggu saman. Og
það var gjarnan sandur í hrísgrjón-
unum sem við borðuðum. Allur
matur var mjög mikið kryddaður
og það átti mjög vel við mig. Ég hef
sjálfur gaman af því að elda mat og
heillaðist af mataræðinu í Vestur-
Afríku,“ segir Jón Ársæll hálfdreym-
inn. Líkt og hann geti fundið bragð-
ið af sterkum réttunum sem hann
kynntist. Móðir hans var mikill
og góður kokkur og hann erfði frá
henni þennan mikla áhuga sinn á
matargerð.
Fjölmiðlarnir heilluðu
Þrátt fyrir að Jóni Ársæli þætti sál-
arfræðin heillandi og hafi notið
sín vel í því starfi, blundaði alltaf í
honum áhugi á fjölmiðlum – eitt-
hvað togaði í hann. „Ég hafði alltaf
annað augað á fjölmiðlum, og hafði
tekið nokkra kúrsa í fjölmiðlafræði.
Og þegar ég sá auglýst eftir fólki
þegar var verið að breyta Tímanum
í NT, þá greip ég tækifærið og fékk
þar vinnu. Þá varð ekki aftur snúið,“
segir Jón Ársæll sem fann strax að
þarna átti hann heima. Í heimi fjöl-
miðlanna.
Hann átti frábærar stundir á NT,
var metnaðarfullur og spenntur að
sjá hvert tölublað. „Ég hentist út
í prentsmiðju til að sjá afrakstur-
inn. Stóð og las blaðið í prentsmiðj-
unni, glóðvolgt,“ segir hann þegar
hann rifjar upp eldmóðinn. Þrátt
fyrir mikla ástríðu fyrir prentmiðl-
um hefur hann líka kunnað vel við
sig útvarpi, en sjónvarpið er auðvit-
að hans helsti vettvangur.
Sat í fangelsi á Spáni
Jón Ársæll hefur því tekist á við ýmis
störf í gegnum tíðina og voru þau
kannski einna fjölbreyttust á hans
yngri árum. Á tímabili, á náms-
árunum, starfaði hann til dæm-
is sem fararstjóri á Spáni. Það var
starf sem hann datt inn í í gegnum
vinkonu sína. „Það var gaman að
fara úr því að vera blankur stúdent
í sumar og sól. Að fá að vera með
fólk í rútum.“ Hann þekkti reyndar
ekki mikið til Spánar, en hafði haft
örlítil kynni af landi og þjóð á ung-
lingsaldri. Sautján ára lenti hann
nefnilega í þó nokkru ævintýri á
ferðalagi um Spán, ásamt félög-
um sínum. „Ég hef setið í fangelsi á
Spáni,“ segir hann án þess að hika
og blaðamanni svelgist á vatninu
sem hann er að drekka. „Við fór-
um saman félagarnir, sautján ára,
í Evróputúr á Land Rover-jeppa og
enduðum á Spáni, þar sem við vor-
um fangelsaðir í nokkra daga. Klef-
inn var í gömlu virki og það voru
bara rimlar á honum. Það var kom-
ið haust á þessum tíma þannig að
við urðum að halda utan um hver
annan, til að halda á okkur hita. Við
vorum þarna fimm saman.“
Þegar blaðamaður reynir að fá
upp úr Jóni Ársæli hvað þeir fé-
lagarnir hefðu gert til að verðskulda
að vera kastað í tukthúsið, vill hann
lítið um það ræða. „Þetta voru
óknytti,“ segir hann þegar gengið er
á hann. „Þetta var á dögum Francos
og menn urðu að stíga mjög varlega
til jarðar á Spáni á þeim tíma. Ég
man eftir því að þarna var lögreglu-
foringi sem náði mér í mittisstað,
og þegar ég heimtaði að fá að tala
við lögfræðing, þá gaf hann mér
þannig á kjaftinn að ég slengdist
út í vegg. Ég hugsaði því með mér
að nú væri komið að því að þegja.“
Það kostaði þá félaga um fimmtíu
spænska peseta að fá sig lausa og
þeir náðu að skrapa saman þeirri
upphæð – frelsinu fegnir. „Kannski
var þetta ekki nema ein nótt,“ seg-
ir Jón Ársæll eftir smá umhugsun til
að gera aðeins minna úr glæpnum.
Lék sér með brennisteinssýru
Þegar viðtalið er um það bil hálfn-
að stingur Jón Ársæll upp á því að
við förum í smá bíltúr á æskuslóðir
hans í Skerjafirðinum. Sjálfur hef-
ur hann beitt þeirri aðferð að sækja
heim staði með viðmælendum sín-
um sem skipta þá máli. Því er ekki
úr vegi að nýta þá aðferð á hann
sjálfan.
Við keyrum í gegnum Vestur-
„Afríka gerði að
verkum að egg
mitt brotnaði og það
opnaðist fyrir mér ný
veröld.“
Kynntust á bar
Jón Ársæll var þrítugur
þegar hann kynntist
konunni sinni og segist
hafa verið hreinn sveinn
Framhald á næstu síðu 