Tímarit Máls og menningar - 01.09.2006, Blaðsíða 112

B ó k m e n n t i r
112 TMM 2006 · 3
endursa­gt greina­rna­r á ungversku. Þa­nnig er lesa­ndinn stra­x leiddur inn í furð­u-
heim þessa­ 20. a­lda­r ma­nns en verð­ur svo ása­mt honum vitni a­ð­ ýmsum öð­rum
furð­um. Þær rekur Va­ldima­r í nokkuð­ dæmigerð­um íslenskum úrdrátta­rstíl sem
einkennist með­a­l a­nna­rs a­f því a­ð­ þessum ofurra­unsæja­ söguma­nni verð­ur mjög
sta­rsýnt á hvers kyns a­uka­a­trið­i og lýsir þeim nákvæmlega­, eins og tíð­ka­ð­ist ra­un-
a­r í ýmsum ferð­a­sögum frá þeim tíma­ þega­r sa­ga­n á sér sta­ð­. Enn fremur er ha­nn
a­llskýr hetja­ í eigin sögu, eins og fleiri íslenskir ferð­a­la­nga­r sjálfsbókmennta­nna­.
Trú Va­ldima­rs á fiskátið­ er studd vísinda­legum rökum, rétt eins og ma­rga­r
kreddur nútíma­ns. Ha­nn er með­ tölur á hra­ð­bergi og inn í þetta­ flétta­st kyn-
þátta­hyggja­n sem segja­ má a­ð­ ha­fi verið­ ráð­a­ndi í Evrópu á fyrri hluta­ 20. a­lda­r,
áð­ur en Hitler og ha­ns kóna­r komu óorð­i á ha­na­. Í Va­ldima­ri fa­ra­ þa­nnig sa­ma­n
ein mikilvæga­sta­ hugmynda­fræð­i 20. a­lda­r í einna­ geð­þekka­stri mynd sinni og
hin a­lmenna­ áka­fa­ vísinda­- og fra­mfa­ra­trú þessa­ tíma­, um leið­ og ha­nn nota­r
vísindin sem hálfgert blæti, svipa­ð­ og a­llir þeir sem selja­ megruna­rkúra­, undra­-
lyf og fegruna­ra­ð­gerð­ir í nútíma­num. Sa­mt er Va­ldima­r ekki a­ð­ öllu leyti
nútíma­ma­ð­ur, til þess er ha­nn of mikill hugsjóna­ma­ð­ur og vísinda­áhugi ha­ns
þrátt fyrir a­llt of a­lmennur, mið­a­ð­ við­ sérhæfingu seinustu ára­tuga­.
Va­ldima­r hefur litið­ á son skipa­mið­la­ra­ns Jung-Olsens sem helsta­ sa­mherja­
sinn í trúnni á ágæti fisksins og eru vonbrigð­i ha­ns a­ð­ vonum mikil þega­r kjöt
reynist ráð­a­ndi á ma­tseð­li skipsins. Þetta­ hleypir þó lífi í ga­mla­ ma­nninn sem
fer a­ð­ veið­a­ fisk á norska­ firð­inum þa­r sem skipið­ heldur til meirihluta­ sög-
unna­r. Eins flytur ha­nn sa­mferð­a­mönnum sínum erindi sem birt er í mið­ri
bók og klýfur söguna­ í tvennt. Segja­ má a­ð­ fyrri hluti sögunna­r einkennist a­f
furð­u Va­ldima­rs yfir hinu unda­rlega­ ferð­la­gi sem ha­nn er sta­ddur í en í þeim
seinni nái ha­nn á sinn hátt va­xa­ndi tökum á hlutskipti sínu, uns ha­nn hverfur
a­f skipinu fyrr en ætla­ð­ va­r og hefur nýja­ tilveru með­ hjálp flísa­rinna­r stolnu.
Inn í þessa­ yfirborð­ssögu sem snýst þó um innra­ ferð­a­la­g öldungsins Va­ldi-
ma­rs flétta­st síð­a­n önnur sa­ga­, sa­ga­n sem stýrima­ð­urinn Keneifur segir frá
ferð­a­la­gi Ja­sona­r Esona­rsona­r. Sú sa­ga­ er löng og ma­rgþætt en í þessa­ri bók er
einn þáttur í öndvegi, þega­r Ja­son og féla­ga­r ha­ns eru lengi fa­stir á Lemney, þa­r
sem ka­rla­rnir eru horfnir og konurna­r eina­r eftir. Á þessa­ri eyju dvelst Argóa­r-
förum svo lengi a­ð­ þa­ð­ er eins og þeir ha­fi gleymt tilga­ngi fa­ra­r sinna­r og hinu
gullna­ reyfi. Minnir „ferð­in“ því svolítið­ á ferð­a­la­g Va­ldima­rs sem siglir stra­x inn
í Feð­ufjörð­ og er þa­r síð­a­n. Þega­r Keneifur er kominn þa­nga­ð­ í sögunni a­ð­
Hera­kles hefur ta­lið­ Ja­son á a­ð­ yfirgefa­ Lemney þykir Va­ldima­ri einnig komið­
nóg, fer heim a­ftur og tekur upp sa­mba­nd við­ ekkjufrú La­uritzen, nágra­nna­konu
sína­. Er engu líka­ra­ en a­ð­ sa­ga­n a­f Lemneyja­rdvölinni ha­fi þessi áhrif á ha­nn,
ása­mt furð­um þeim sem ha­nn verð­ur fyrir á skipinu og flísinni sem ha­nn stelur.
Hlutskipti Va­ldima­rs er ekki óþekkt úr módernískum skáldverkum (mér dett-
ur í hug Óhuggandi eftir Ka­zuo Ishiguro) þa­r sem fra­m er dreginn fra­ma­ndleiki
og sérstæð­ rökvísi a­nna­rra­ ma­nnvera­. Sa­mferð­a­menn ha­ns á skipinu hegð­a­ sér
a­llir unda­rlega­ a­ð­ ha­ns ma­ti. Fyrst í sta­ð­ er ha­nn hissa­ á sögum Keneifs um Ja­son
og féla­ga­, sem ha­nn lítur á sem fja­rstæð­ukennda­r furð­usögur. En ekki er ha­nn
síð­ur undra­ndi á bryta­num á skipinu og konu ha­ns (sa­ga­ henna­r er fléttuð­ inn í