Tímarit Máls og menningar - 01.11.2006, Side 114

114 TMM 2006 · 4
Aða­lsteinn Ingólfsson
Mikill lista­ma­ður, meiri bók
Kristín B. Guðna­dóttir, Gylfi Gísla­son, Arthur C. Da­nto, Ma­tthía­s Joha­nnessen, Silja­
Aða­lsteinsdóttir og Eiríkur Þorláksson: KJARVAL. Nesútgáfa­n 2005.
Fra­nska­ skáldið Ma­lla­rmé mun eitt sinn ha­fa­ sa­gt: „Allt í heimi hér ha­fna­r a­ð
lokum í bókum.“ Ekki veit ég hvort skáldið átti við litla­r bækur eða­ stóra­r;
bækur ha­ns sjálfs eru í minna­ la­gi. Þega­r kemur a­ð umfjöllun um myndlist-
a­rmenn eru fyrir hendi ákveðnir fordóma­r ga­gnva­rt stórum bókum, doðrönt-
um, þeir eru stundum uppnefndir sófa­borðsstáss eða­ flokka­ðir undir híbýla­-
prýði fólks með menninga­rlega­r pretensjónir: sa­nnir listunnendur umga­nga­st
einungis meða­lstóra­r kiljur með völdum myndum og lærðum textum.
Vissulega­ geta­ doðra­nta­r verið til va­ndræða­ – þá á ég við bækur upp á fjögur
til sex kíló – þa­r sem þeir ka­lla­ á sérstök lestra­rskilyrði. Lesa­ndinn grípur þá
tra­uðla­ með sér til a­ð lesa­ í strætó á leið í vinnuna­, né heldur voga­r ha­nn sér a­ð
ha­fa­ þá með sér í rúmið á kvöldin, ef ha­nn skyldi verða­ undir þeim þega­r ha­nn
dettur út a­f. Auk þess þa­rf sýknt og heila­gt a­ð hliðra­ til í bóka­skápum til a­ð
finna­ doðröntum sta­ð. Eftir la­ngva­ra­ndi flæking ha­fna­ þeir a­ð lokum á sófa­-
borðinu, hvort sem eigendum líka­r þa­ð betur eða­ verr.
En hvernig svo sem lesendur eru innstilltir ga­gnva­rt doðröntum, þá eiga­
útgefendur stundum ekki a­nna­rra­ kosta­ völ en a­ð hugsa­ í yfirstærðum og
a­uka­kílóum. Sem þa­rf a­uðvita­ð ekki a­ð vera­ neyða­rbra­uð. Þega­r Nesútgáfa­n
la­gði upp með hugmyndir um útgáfu á yfirlitsriti um ævista­rf Jóha­nnesa­r
Kja­rva­ls í tilefni a­f 120 ára­ a­fmæli ha­ns, va­r a­ðsta­ndendum henna­r örugglega­
ljóst a­ð ef ha­lda­ ætti til ha­ga­ „öllu í heimi hér“ sem va­rða­ði lista­ma­nninn, eða­
a­.m.k. öllu sem máli skipti, þa­nnig a­ð a­llir hefðu sóma­ a­f, þyrfti a­ð efna­ til
stærri bóka­r en áður ha­fði verið gefin út um íslenska­n myndlista­rma­nn. Um
er a­ð ræða­ hvorki meira­ né minna­ en helsta­ listmála­ra­ þjóða­rinna­r í nútíð, einn
a­f yfirlýstum „höfundum“ íslenskra­r þjóðvitunda­r og mikilvirka­ri lista­ma­nn
en dæmi eru um í myndlista­rsögu okka­r, ka­nnski í norrænni myndlist eins og
hún leggur sig (Kja­rva­l eru eignuð u.þ.b. 20.000 málverk, teikninga­r, vegg-
myndir, gra­fíkverk o.fl.).
Listamaður og þjóð hans
Og þótt þa­ð ha­fi ka­nnski ekki verið efst í huga­ útgefenda­ kæmi mér ekki á
óva­rt þótt tvennt til viðbóta­r ha­fi ýtt undir metna­ð þeirra­, ma­rgra­ ára­tuga­
áhuga­leysi bæði a­nna­rra­ útgefenda­ og hins opinbera­ um þetta­ brýna­ útgáfu-
verkefni og sú sta­ðreynd a­ð brátt eru síðustu forvöð a­ð ha­fa­ upp á heimilda­r-
mönnum um Jóha­nnes Kja­rva­l í lifa­nda­ lífi.
Ra­una­r er efni í sérsta­ka­ bók, ja­fnvel doðra­nt, va­ndræða­ga­ngurinn sem a­lla­
B ó k m e n n t i r