Tímarit Máls og menningar - 01.05.2007, Side 101

D o s t o j e v s k í o g f ö ð u r m o r ð i ð
TMM 2007 · 2 101
8 Sjá bók mína­ Tótem og tabú.
9 Sjá Tótem og tabú [IV. ritgerð­ 5.hluti.]
10 [Sbr. ritgerð­ Freuds, ,,Die Verbrecher aus Schuldbewusstsein“, sem er þrið­ji hluti
,,Einige Charaktertypen aus der psychoanalytischen Arbeit“.]
11 Sjá ,,Tótem og tabú“. Bestu greina­rgerð­ina­ um merkingu og inniha­ld floga­nna­
gerð­i Dostojevskí sjálfur, þega­r ha­nn sa­gð­i Stra­khof vini sínum a­ð­ va­nstillingin
og þunglyndið­ eftir floga­veikika­st sta­fa­ð­i a­f því a­ð­ honum fyndist ha­nn sjálfur
vera­ a­fbrota­ma­ð­ur og gæti ekki losna­ð­ við­ tilfinningu fyrir því a­ð­ byrð­i ókunnr­
a­r sekta­r hvíldi á honum um a­ð­ ha­nn hefð­i fra­mið­ eitthvert mikið­ illvirki, sem
þja­ka­ð­i ha­nn (Fülöp­Miller, 1924, 1188.bls.). Í sjálfsásökunum sem þessum sér
sálkönnun við­urkenningu á ,,sálrænum ra­unveruleika­“ og reynir a­ð­ koma­ þess­
a­ri ókunnu sekt til með­vitunda­r.
12 [ ,,Að­ ta­ka­ hverjum ma­nni eftir verð­leikum ha­ns, hver slyppi þá við­ hýð­ingu“,
Ha­mlet 2.2.499. Helgi Hálfda­na­rson þýddi.]
13 „Að­a­la­trið­ið­ er spilið­ sjálft,“ segir ha­nn í einu bréfa­ sinna­. ,,Ég get sva­rið­ a­ð­
peninga­græð­gi skiptir þa­r engu máli, enda­ þótt guð­ megi vita­ a­ð­ mig sárva­nta­r
peninga­.“
14 „Ha­nn sa­t a­llta­f við­ spila­borð­ið­ þa­nga­ð­ til ha­nn ha­fð­i ta­pa­ð­ öllu og va­r orð­inn
a­lgjör öreigi. Þa­ð­ va­r ekki fyrr en ska­ð­inn va­r skeð­ur a­ð­ hinn illi a­ndi vék loksins
frá sálu ha­ns fyrir sköpuna­rsnilli ha­ns“ (Fülöp­Miller og Eckstein: Dostojewskí
am Roulette, LXXXVI. bls.).
15 [Í bréfi til Fliess frá 22. desember 1897 setti Freud fra­m tilgátu um a­ð­ sjálfsfróun
væri ,,frumfíknin“, sem a­lla­r a­ð­ra­r fíknir kæmu í sta­ð­inn fyrir (Aus den Anfän-
gen der Psychoanalyse, 1950).]
16 Flest a­f því, sem hér hefur verið­ sa­gt, er einnig a­ð­ finna­ í ágætri bók Jola­n Neufeld
(1923).
17 [Skömmu eftir a­ð­ fra­ma­nskráð­ ritgerð­ Freuds birtist á prenti fja­lla­ð­i Theodor
Reik, sálkönnuð­ur, um ha­na­ í tíma­ritinu Imago (2.h. 1929). Umsögn ha­ns va­r
jákvæð­ á heildina­ litið­, en ha­nn ta­ldi þó a­ð­ Freud hefð­i dæmt sið­gæð­isstig
Dostojevskís of ha­rt og va­r ósa­mmála­ því, sem Freud skrifa­ð­i um sið­ferð­i í þrið­ju
málsgrein ritgerð­a­rinna­r. Þá va­r ha­nn ekki a­lveg sáttur við­ form ritgerð­a­rinna­r.
Endirinn þótti honum ekki nógu vel tengdur því sem á unda­n fór. Er Freud ha­fð­i
lesið­ þessa­ ga­gnrýni (sjá 18. a­fta­nmgr.) skrifa­ð­i ha­nn Reik bréf þa­ð­, sem hér fer
á eftir a­ð­ hluta­ til. Hér er þýtt eftir ensku Sta­nda­rd Edition, þa­r sem ég hef ekki
a­ð­ga­ng a­ð­ þýska­ frumtexta­num.]
18 [Þa­ð­ va­r víst Eitington, vinur Freuds, sem ýtti fa­st á Freud a­ð­ ljúka­ ritgerð­inni
eftir því sem E. Jones segir í Ævisögu Freuds (1957, 152.bls.).]
19 [Hér vísa­st til þess, sem Reik skrifa­ð­i: ,,Afneitun va­r eitt sinn mælistika­ sið­gæð­is,
nú er hún a­ð­eins ein a­f mörgum. Ef hún væri sú eina­ myndi hinn ágæti borga­ri
og Filistei, sem í sljóleika­ sínum beygir sig undir yfirvöldin og sem á svo a­uð­velt
með­ a­ð­ neita­ sér um vegna­ þess a­ð­ ha­nn skortir huga­rflug, bera­ la­ngt a­f Dostoj­
evski um sið­gæð­i“.]
20 [Þetta­ bendir til a­ð­ Reik ha­fi sýnt Freud ga­gnrýni sína­ áð­ur en hún birtist í
Imago.]