Fréttatíminn - 09.09.2016, Qupperneq 18

Kosningar og beint lýðræði
Auk lögbundinna lágmarkslauna
alríkisins hafa fylkin heimild til að
setja eigin lög um lágmarkslaun,
sem og einstaka borgir og sveitar-
félög innan hvers fylkis. Upp úr síð-
ustu aldamótum höfðu kjósendur í
nokkrum stórum borgum, svo sem
í Louisiana, Kalíforníu og Wiscons-
in, samþykkt hækkun lögbund-
inna lágmarkslauna. Sú hreyfing
var hins vegar brotin á bak aftur af
repúblikönum í viðkomandi fylkis-
þingum, að Kalíforníu undanskil-
inni, þar sem lög voru samþykkt sem
sviptu einstaka sveitarfélög réttin-
um til að setja eigin reglur um lág-
markslaun.
Sigurinn í SeaTac kveikti hins
vegar aftur áhuga á þessari bar-
áttuaðferð og um leið róttækari
vinstripólítík. Sama ár og íbúar
SeaTac samþykktu 15 dollara lág-
markslaun samþykktu íbúar Seattle
samskonar lágmarkslaun, en sú bar-
átta var leidd af Kshama Sawant,
nýkjörnum borgarfulltrúa fyrir The
Socialist Alternative Party. Baráttan
fyrir hærri lágmarkslaunum hefur
þannig líka opnað á möguleika nýrr-
ar tegundar stjórnmálamanna, og
er eðlilegt að skoða gott gengi Bern-
ie Sanders í prófkjörum Demókra-
taflokksins fyrr í ár í því ljósi. Eitt
af stefnumálum Sanders, líkt og
Sawant, var einmitt krafan um 15
dollara lágmarkslaun fyrir banda-
rískt verkafólk.
Síðan 2013 hafa 37 borgir og
sveitarfélög hækkað lágmarkslaun
og jafnframt bundið þau verðlags-
breytingum. Stærstu sigrarnir hafa
þó unnist í þjóðaratkvæðagreiðsl-
um í fylkjunum en í kosningunum
2014 tókst verkalýðshreyfingunni
og aðgerðarsinnum að koma spurn-
ingu um hækkun lágmarkslauna á
kjörseðla í fimm fylkjum: Alaska,
Arkansas, Illinois, Nebraska og Suð-
ur Dakóta. Kjósendur samþykktu
hækkun lágmarkslauna í öllum til-
fellum með yfirgnæfandi meirihluta.
Þessi árangur kom mörgum á
óvart, því hann sýndi að hin nýja
verkalýðsbarátta á ekki aðeins
hljómgrunn í helstu vígjum vinstri-
manna á vesturströndinni, heldur
styður stór hluti almennings hækk-
un lágmarkslauna, jafnvel í fylkjum
sem alla jafna kjósa repúblikana,
sem hafa til þessa barist gegn slíkum
hækkunum. Í ár greiða kjósendur í
Arizona, Colorado, Maine og Was-
hington svo um hækkun lágmarks-
launa og jafnframt hafa fylkisþing
Kaliforníu og New York líka sam-
þykkt að hækka lágmarkslaun í 15
dollara.
Afleiðingar hærri lágmarkslauna
Atvinnurekendur og repúblikanar
hafa haldið því fram að hærri lág-
markslaun auki atvinnuleysi og
hækki vöruverð, sem muni svo fyrst
og fremst bitna á tekjulágu fólki. Á
móti má benda á að rannsóknir sýna
að hækkun lágmarkslauna leiði ekki
til aukins atvinnuleysis, og að áhrif
hærri launa á vöruverð séu hverf-
andi.
Einnig hefur verið bent á að fá-
tækralaun stórfyrirtækja séu í
raun niðurgreidd af hinu opinbera
en verkamenn á lágmarkslaunum
þiggja árlega 153 milljarða dollara
í opinbera aðstoð í formi fátækra-
styrkja. Ekkert þeirra fyrirtækja
sem greiði svo lág laun að starfsfólk
þeirra geti ekki lifað af þeim séu á
vonarvöl, og þá virðist fjárfestar og
talsmenn stórfyrirtækja aldrei hafa
áhyggjur af launaþenslu í röðum
stjórnenda né ofurlaunum forstjóra.
15 dollarar duga ekki
Þó 15 dollara lágmarkslaun dugi til
að lyfta fólki yfir fátækramörk, eins
og þau eru skilgreind af alríkinu,
duga þau ekki fyrir lágmarksfram-
færslu. Til að fjögurra manna fjöl-
skylda nái yfir fátækramörk alrík-
isins þarf hún að hafa yfir 24.000
dollara í árstekjur (2.754.000 kr)
en miðað við eina fyrirvinnu og 40
stunda vinnuviku þýðir það að tíma-
kaup þarf að vera yfir 11,54 dollar-
ar (1.300 kr). Lágmarksframfærslu-
viðmið sem sjálfstæðar stofnanir
hafa reiknað út eru hins vegar að
minnsta kosti tvisvar sinnum hærri
en útreikningar alríkisins, og það þó
ekki sé gert ráð fyrir neinum munaði
eins og heimsóknum á veitingahús,
né greiðslum í lífeyrissjóði. T.d. telur
MIT að til að ná lágmarksframfær-
slu þurfi fyrirvinna heimilis að hafa
á bilinu 20-25 dollara (2.300-2.900
kr) í tímakaup og í borgum þar sem
leiguverð er hátt, eins og t.d. New
York eða San Fransisco, getur lág-
marksframfærsla svo hæglega verið
miklu hærri.
Árangurinn
Verkalýðshreyfingin hefur hins
vegar slæma reynslu af því að reyna
að „móbílísera“ stuðning við það
að tryggja lágmarkslaun sem ná
fátækramörkum. Í valdatíð Bush
reyndu verkalýðsfélög að byggja upp
stuðning við að lágmarkslaun næðu
lágmarksframfærslu en vandinn við
þá baráttu var þó öðru fremur sá að
umræðan um framfærsluviðmið er
bæði flókin og tæknileg og almenn-
ingur missti fljótt áhugann. Þau sem
skipulögðu aðgerðirnar í kringum
„Fight for 15“ skildu þetta og því
voru skilaboðin einföld og skýr.
Kaldhæðnislegt er þó að þrátt
fyrir árangur „Fight for 15“ hreyf-
ingarinnar hefur henni ekki tek-
ist að hækka laun starfsmanna á
McDonalds eða annarra skyndibita-
staða í 15 dollara, né hefur tekist að
tryggja starfsmönnum McDonalds
réttinn til að stofna verkalýðsfélög.
Aðgerðarsinnar hafa þó bent á að
mikilvægasti árangur hreyfingarinn-
ar sé sá að henni hafi tekist að vekja
von í brjóstum allra fátækustu með-
lima verkalýðsstéttarinnar, þeirra
sem vinna langan vinnudag, eru
oft í fleiri en einni fullri vinnu, og
ná samt ekki endum saman. Starfs-
maður McDonalds í Chicago sagði í
viðtali við Financial Times að hún
hefði í fyrsta sinn tilfinningu fyrir
því að hún væri ekki ein: „Ég var
alltaf sannfærð um að ég ætti skilið
að fá meira fyrir vinnuna mína, en
ég vissi ekki að aðrir væru að hugsa
það sama.“
18 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 9. september 2016
Bernie Sanders tók upp kröfuna um 15 dollara lágmarkslaun í prófkjörsbaráttu demókrata. Þó Hillary Clinton hafi ekki
tekið undir kröfuna, heldur stutt tillögu sem þingmenn flokksins höfðu lagt fram um 12 dollara lágmarkslaun. Á landsfundi
Demókrataflokksins í sumar var krafan um 15 dollara lágmarkslaun hins vegar tekin upp í kosningastefnuskrá flokksins.
Starfsmenn McDonalds áttu frumkvæðið að „Fight for 15“ hreyfingunni, árið 2013.
Kshama Sawant, borgarfulltrúi í
Seattle fyrir The Socialist Alternative.
Eftir að hafa mistekist að fá borgar-
stjórn Seattle til að samþykkja kröfu
um 15 dollara lágmarkslaun leiddi
Sawant undirskriftasöfnun til að
leggja kröfuna beint í dóm kjósenda.
Lágmarkslaun voru síðast hækkuð 2009, þegar
Demókrataflokkurinn hafði meirihluta í báðum þing-
deildum í upphafi valdatíðar Obama, en þá höfðu þau
staðið í stað síðan í valdatíð Bill Clinton og í dag eru lög-
bundin lágmarkslaun ekki nema 7,25 dollarar á tímann
(830 krónur).
Reykjavíkurborg - skrifstofa eigna og atvinnuþróunar ı Ráðhúsi Reykjavíkur - Tjarnargötu 11 ı www.reykjavik.is/sea ı s. 411 11 11
Atvinnuhúsnæði á svæði gömlu Áburðarverksmiðjunnar
í Gufunesi er til leigu fyrir fyrirtæki eða klasa með starf-
semi sem tengist kvikmyndagerð, en aðrar skapandi
greinar koma einnig til greina.
Til leigu eru um 550 m2 skrifstofuhúsnæði, 1.140 m2
niðurgrafin skemma og 2.300 m2 verkstæðis- og lagerhús.
Skrifstofuhúsnæðið og skemman eru laus nú þegar, en
verkstæðisbyggingin gæti losnað á næstu mánuðum.

Reykjavíkurborg gekk nýlega frá samningum
við RVK-studios ehf. um kaup á hluta gömlu
Áburðarverksmiðjunnar fyrir kvikmyndastúdíó. Gert er
ráð fyrir að í nágrenni þess byggist upp aðstaða fyrir
starfsemi sem tengist kvikmyndagerð.
Samkeppni um framtíðarskipulag Gufunessvæðisins í
heild stendur yfir og því eru ákvarðanir um nýtingu lands
Húsnæði fyrir kvikmyndastarfsemi
R
E
Y
K
J
A
V
Í
K
U
R
B
O
R
G
og bygginga nú teknar með fyrirvara um hugsanlegar
breytingar.
Tilkynning um áhuga berist til þjónustuvers
Reykjavíkurborgar, Borgartúni 12-14, 105 Reykjavík,
í umslagi merktu „Leiga í Gufunesi“ fyrir kl. 12:00
mánudaginn 26. september 2016.
Innsend gögn verða metin í ljósi þeirra áforma
að í Gufunesi byggist upp fjölbreytt og heildstæð
starfsemi á sviði kvikmyndagerðar. Mikilvægt er að
í gögnum komi fram skýrar hugmyndir um hvernig
viðkomandi starfsemi fellur að þessum áformum.
Nánari upplýsingar um verkefnið
er að finna á reykjavik.is/leiga
Skapandi starf í Gufunesi
RVK-studiosSkemma
Skr
ifst
ofu
r
Verkstæði /lager