Fréttatíminn - 23.12.2016, Blaðsíða 26

NÝ SENDING MEÐ JÓLAKJÓLUM OG TOPPUM
Mikið úrval í stærðum14-28 eða 42-56
Fákafeni 9, 108 RVK | Sími 581-1552 | www.curvy.is
26 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 23. desember 2016
stöðum. Annað er exótískara.
„Á Hótel Loftleiðum er boðið upp
á skemmtun með egypska sjón-
hverfinga-
manninum
Gally Gally
sem býður
upp á atriði
með sex lif-
andi kjúkling-
um. Ekki er
tilgreint í aug-
lýsingu hvað
hann gerir við
þá og í kvik-
myndahús-
um má sjá My
fair Lady og
Sigurð Fáfnis-
bana sem að hluta var tekin upp hér
á landi.“
Stærsta nýjungin í jólahaldi
margra landsmanna árið 1966 er
tilkoma Sjónvarpsins sem þá hef-
ur nýhafið göngu sína. Dagskráin
á aðfangadagskvöld er hins vegar
stutt. Sr. Sigurbjörn Einarsson bisk-
up þjónar fyrir altari í guðsþjón-
ustu klukkan 22 og síðan er boðið
upp á Jólaóratoríu Bachs. „Á jóladag
var síðan fyrsta jólastundin okkar í
boði fyrir börnin. Hún var í umsjón
Hinriks Bjarnasonar og þá var sjón-
varpsdagskrá fyrir börnin upptalin.“
Árið 1966 eru jólin orðin tími
nokkurs munaðar hjá þeim sem geta
leyft sér slíkt. Smákökur eru bakað-
ar og jafnvel hægt að kaupa þær inn-
fluttar og tilbúnar hjá Silla og Valda.
„Konfekt og vindlar eru líka auglýst-
ir og seldir en vínmenningin er fá-
tækleg. Það er ekki sérlega algengt
að vín sé drukkið með jólamat, það
var einkum keypt á veitingastöð-
um,“ segir Jón Páll.
Í blöðum er nákvæmlega útlistað,
jafnvel með teikningu, hvar íslensk
skip og flugvélar eru stödd í ver-
öldinni þegar jólin ganga í garð og
Velvakandi Morgunblaðsins veltir
fyrir sér jafnvæginu milli andlegra
og veraldlegra gæða þegar jólin
koma:

Við segjum stundum, að allt skrautið,
allt góðgætið – öll hin ytri gleði skyggi
á jólin. En er þetta að öllu leyti rétt?
Af hverju leggja menn á sig meira en
alltaf endra nær – einmitt um jólin?
Nútímafólk sem vill gera sér og sínum
verulega hátíðleg og gleðileg jól, not-
ar tæki samtíðarinnar til þess að lýsa
upp hýbýli sín og gera hátíðina eftir-
minnilega að öðru leyti, t.d. í mat og
drykk. Er nokkuð eðlilegra? Þarf það
endilega að sýna, að við séum rofin
úr tengslum við sögu og fortíð, höfum
gleymt helgisögunni og þýðingu henn-
ar? Mundum við leggja jafnmikið á
okkur ef við hefðum í rauninni gleymt
þessu öllu?
Í Alþýðublaðinu segir í leiðara:
Hlutskipti Íslendinga hefur hin síðustu
ár verið mjög gott, ef borið er saman
við allan þorra mannkynsins. Óvíða
eru lífskjör eins góð og jöfn. Óvíða er
frelsi einstaklingsins eins mikið. Óvíða
býr fólk við meira öryggi frá vöggu til
grafar. Leit er að svo miklum gróanda
í menningarlífi, sem hér er að finna.
Jólin 1916
Árið 1916 geisar heimsstyrjöld sem
er byrjuð að setja mark sitt á að-
flutning til Íslands sem auðvitað er
fábreyttari en í dag, ekki síst þegar
kemur að vörum sem sérstaklega
eru ætlaðar fyrir jól. Aðfangadagur
1916 er á sunnudegi og það er áfeng-
isbann í gildi á Íslandi, algjört bann
við neyslu þess hefur verið í gildi frá
upphafi árs 1915.
„Margt í matarvali kemur okkur
kannski spánskt fyrir sjónir þegar
við færum okkur aftar í tímann,“
segir Sigurlaugur Ingólfsson, starfs-
maður Borgarsögusafns. „Árið 1916
örlar til dæmis enn á þeim gamla
sið að menn slátri jólaá, eins og
það var kallað. Þetta lifir kannski
lengst á Vestfjörðum en líka víð-
ar. Kjötið var soðið í spað og haft
í súpu á aðfangadag. Annað kjöt-
meti er líka algengt á aðfangadag,
kálfakjöt, saltkjöt, magálar og
sperðlar. Sumir borða heitt hangi-
kjöt á aðfangadag og kalt á jóladag.
Þetta virðist manni mjög misjafnt,
til dæmis ef litið er í þjóðháttasafn
Þjóðminjasafnsins. Meðlætið á þess-
um tíma er líka farið að vera kunn-
uglegt, til dæmis voru hveitijafn-
ingurinn og brúnuðu kartöflunnar
komnar.“
Sigurlaugur segir að hinn rómaði
epla innflutningur sé hafinn 1916.
„Hann kemur til undir lok 19. aldar
og er frekar fyrr á ferðinni í kaup-
stöðum, eins og gefur að skilja. Fyr-
ir norðan er laufabrauðið aðallega
bakað en hafði verið algengara víð-
ar um land áður. Það er því ekkert
endilega norðlenskur siður þó það
lifi þar lengur og jafnar en annars
staðar á landinu.“
Árið 1916 voru komin upp jóla-
tré í stofum landsins. „Þá erum
við að tala um smíðuð tré sem við
köllum stundum „þessi gömlu ís-
lensku“. Þau koma fyrst í kaupstöð-
um svona um 1890 og dreifast síðan
víðar. Menn smíða trén sjálfir og því
eru útgáfurnar með ýmsum hætti.
Trén voru jafnvel vafin með lyngi
og sett á þau marglit og snúin kerti.
Það eru líka komnar stjörnur úr
pappa og álpappír, hjörtu og einnig
eru hengd á trén kramarhús með
kandís og rúsínum.“
Jólin kalla auðvitað á böð og
spariföt og um þetta leyti eru jóla-
böll að færast í aukana, ekki síst í
félagsheimilum sem komin eru
til sögunnar víða um land. Þar er
dansað í kringum jólatré en þegar
jólin ganga í garð er guðsorð les-
ið fyrir heimilisfólkið. „Húslestur-
inn fór þá fram klukkan sex á að-
fangadag, en hann átti síðan eftir
að dofna þegar Ríkisútvarpið hóf
göngu sína árið 1930. Ásamt rímum
og kvöldvökum var jólahúslestur-
inn fórnarlamb þeirrar nýju tækni.“
Jólagjafnirnar eru komnar til
sögunnar árið 1916 og jólaköttur-
inn lifði góðu lífi í hugum fólks. „Ís-
lensku jólasveinarnir kveikja hins
vegar ekki mikinn áhuga, virðist
manni, á þessum tíma. Þeir ná ekki
„Árið 1916 voru komin
upp jólatré í stofum lands-
ins. „Þá erum við að tala
um smíðuð tré sem við
köllum stundum „þessi
gömlu íslensku“.