Fréttatíminn - 20.01.2017, Qupperneq 18

18 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 20. janúar 2017
Samkvæmt samantekt sem fjármálaráðuneytið birti loks í vikunni fékk tekjuhæsti fimmtungur þjóðarinnar
meira en helminginn af skulda-
niðurfærslunni svokölluðu, næst-
um 40 milljarða króna. Samhliða
þessari aðgerð skar ríkisstjórnin
niður hið hefðbundna vaxtabóta-
kerfi, eins og bent hefur verið á í
Fréttatímanum. Vaxtabætur fólks
með meðaltekjur og lægri tekj-
ur voru skertar á sama tíma og
niðurfærslan var greidd út. Dæmi
eru um að vaxtabætur til fólks
með lægri meðaltekjur hafi verið
skertar á tveimur til þremur árum
um hærri upphæð en nam skulda-
niðurfærslunni sem það fékk. Þetta
fólk er því jafn sett til skemmri tíma
en verr sett til lengri tíma. Hinir
tekjuháu eru hins vegar betur settir
til skemmri tíma en jafn settir til
lengri tíma.
Það er erfitt að skilja hvernig
svona aðgerð kemst á koppinn.
Hvernig má það vera að stjórnvöld
komist upp með að láta í raun fólk
með miðlungstekjur og lágar tekjur
greiða fyrir skattaafslætti til fólks
með háar tekjur? Þetta er algjörlega
á skjön við tilfinningu meginþorra
fólks um það samkomulag sem á
að gilda um sameiginlegan rekstur
okkar og sjóði. Það er almennur
skilningur að ríkið sé einskonar
samtryggingarsjóður þar sem fólk
leggur til í takt við getu en tekur í
takt við þarfir.
Sameiginlegir sjóðir létta undir
með þeim sem eru fátækastir og
veikastir og hinir efnameiri og
hraustari leggja meira til þess en
aðrir. Þetta gerum við vitandi að
flest okkar munu tilheyra báðum
hópunum á lífshlaupinu. Við þiggj-
um stuðning þegar við erum ung til
mennta og þegar við erum að koma
upp heimili og börnum og við þiggj-
um aðstoð þegar við eldumst og
heilsan bilar. Þess á milli leggjum
við meira til sameiginlegra sjóða en
við þiggjum.
Sterkefnað fólk af auðugum
ættum þyrfti í sjálfu sér ekki að
treysta á mennta-, heilbrigðis- eða
félagskerfið. Það fær hins vegar
dómskerfið fyrir skattana sína,
kerfi sem að miklu leyti er byggt
upp til að verja eignarrétt hinna
betur settu.
Svona einhvern veginn hefur
samfélagssáttmálinn á Vesturlönd-
um verið, samkomulagið sem hefur
legið til grundvallar þeim samfélög-
um sem okkur þykja hvað eftir-
sóknarverðust.
En þetta samkomulag hefur ver-
ið rofið. Og skuldaniðurfærslan er
ágætt dæmi þess hvernig þetta rof
birtist.
Í Fréttatímanum hefur á undan-
förnum vikum verið fjallað um
hvernig Íslendingar beygðu af
braut þessa samkomulags undir
vestrænum samfélögum. Á fáum
árum voru skattar á fyrirtæki og
fjármagn snögg lækkaðir langt
niður fyrir það sem tíðkast í ná-
grannalöndum okkar, helstu vel-
ferðarríkjum heims. Á sama tíma
var skattbyrði á almennar launa-
tekjur aukin, bæði með því að láta
persónuafslátt ekki fylgja almennri
launaþróun og eins með niðurbroti
barna- og vaxtabótakerfisins. Hvort
tveggja jók mest skattbyrði hinna
tekjulægri og fólks með lægri með-
altekjur.
Á sama tíma og skattbyrði var
lyft af fyrirtækjum og fjármagni var
skattbyrði launafólks, og einkum
þeirra sem lægstu launin höfðu,
aukin. Þetta voru ekki eilítil frá-
vik heldur stórtækar aðgerðir. Á
skömmum tíma fór skattur á fyrir-
tæki úr 51 prósenti í 15 prósent og
skattur á fjármagn úr 30 prósent-
um í 10 prósent.
Þótt það hafi verið tilhneiging
til þess á Vesturlöndum að lækka
frekar skatta á fyrirtæki og fjár-
magn en að hækka þá, eru engin
dæmi þess að önnur þjóð hafi geng-
ið jafn hart fram og Íslendingar.
Engin þjóð gekk lengra í að riðla
samfélagssáttmálanum og kippa
undan velferðarkerfinu þeirri
tekjustoð sem byggði á skattlagn-
ingu fyrirtækja og fjármagns.
Þegar skuldaniðurfærslan var
kynnt var ekki greint frá því að hún
myndist gagnast fyrst og fremst
hinum tekjuhæstu og fólk með
miðlungs eða lægri tekjur myndi
í raun tapa á henni vegna lækk-
unar vaxtabóta. Þegar lagt var af
stað í hinar gagngeru breytingar
á íslenska skattkerfinu var það
ekki kynnt að hækka ætti skatta á
launafólk á sama tíma og skattar á
fyrirtæki og fjármagn yrði stór-
lega lækkaðir. Þessar aðgerðir voru
klæddar í búninga og raunverulegt
eðli þeirra falið vegna þess að þær
stangast á við almennar hugmyndir
fólks um tilgang formlegs samfélags
millum okkar.
En þessar breytingar hafa haft
mikil áhrif á samfélagið. Velferðar-
kerfið hefur veikst og vald efnafólks
hefur aukist mikið í samfélaginu.
Almannahagur hefur látið undan
sérhagsmunum.
Ef almenningur vill snúa aftur
til þess samkomulags sem áður
var, þeirrar sáttar sem byggði upp
velferðarkerfi Vesturlanda, verður
hann að rífa í stýrið – svo vitnað sé
til orðfæris úr síðustu kosningabar-
áttu.
Gunnar Smári
EINHVER ÞARF
AÐ RÍFA Í
STÝRIÐ
lóaboratoríum lóa hjálmtýsdóttir
Sushi Social
Þingholtsstræti 5 • 101 Reykjavík
Sími 568 6600 • sushisocial.is
Hefst á glasi af Codorniu freyðivíni í fordrykk
Surf‘n turf – 4 bitar
Avókadó, humar tempura, nauta-carpaccio,
teriyaki, spicy mayo, chili crumble
Nigiri – 3 bitar
Laxa nigiri – Jalapeno mayo, wakame
Túnfisk nigiri – Jalapeno mayo, kimchee
Gullsporða nigiri
Nautalund
Lauksulta, sellerýrótarmayo, kardimommugljái
EFTIRRÉTTIR
Súkkulaði fudge
Súkkulaði fudge með blönduðum ávöxtum,
karamellusósu og mjólkursorbet
Grænt te og yuzu
Grænte-mús, yuzu randalína, yuzu sykur-
púðar, grænte „crumble“ og yuzu-sorbet
7.900 kr.

Girnilegur
5 rétta
bóndadagsseðill
BÓNDADAGUR
... hann á það skilið!
Aðeins framreitt
fyrir allt borðið.