Morgunblaðið - 01.12.2016, Blaðsíða 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. DESEMBER 2016
mánudaginn 5. desember og þriðjudaginn 6. desember kl. 18
Jólauppboð
í Gallerí Fold
Rau›arárstígur 14 · sími 551 0400 · www.myndlist.is
Hægt er að skoða uppboðsskrána á myndlist.is
fimmtudag kl. 10–18, föstudag kl. 10–18, laugardag kl. 11–16,
sunnudag kl. 12–16, mánudag kl. 10–18 og þriðjudag kl. 10–17
Br
ag
iÁ
sg
ei
rss
on
g
g
Sigurlaug
Jónasdóttir
Uppboð í 20 ár
Forsýning á verkunum fimmtudag til þriðjudags
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Þ
eir sem hafa gaman af
góðum vísindaskáld-
skap fengu heldur bet-
ur glaðning með þátt-
unum Westworld. HBO
framleiðir þættina og eru þeir
meðal annars sýndir á Stöð 2.
Sögusviðið er skemmtigarður,
einhverntíma í fjarlægri framtíð,
þar sem háþróuð vélmenni end-
urskapa ævintýraheim kúreka og
indjána fyrir
gesti. Sækja
þættirnir inn-
blástur til sam-
nefndrar kvik-
myndar frá árinu
1973. Þar fór Yul
Brynner með að-
alhlutverkið og
Michael Crichton
bæði skrifaði
handrit og leik-
stýrði.
Einn af rauðu þráðunum í
þáttunum er hvar mörkin á milli
manns og vélar liggja. Vélmennin
virðast svo mennsk og spurning
hvort hönnuðir þeirra hafi óvart
(eða viljandi) gengið of langt þegar
þeir gáfu vélmennunum djúpt til-
finningalíf. Er þetta kunnuglegt
þema, og hefur sést í ýmsum út-
færslum. Fólk deilir t.d. enn um
hvort sögupersóna Harrisons
Fords í Blade Runner var mennsk
eða ekki.
Kristinn R. Þórisson prófessor
í tölvunarfræði við Háskólann í
Reykjavík hefur lengi haft áhuga á
þessu umræðuefni, og þeim heim-
spekilegu spurningum sem kvikna
þegar sá möguleiki virðist innan
seilingar að tæknin geti skapað
einhvers konar vitsmunaveru,
hvort heldur í formi ofurgreindrar
tölvu eða vélmennis sem virðist
mennskt í alla staði. „Þessar
spurningar kveikja í alls konar
djúpum hvötum sem eru í raun
sameiginlegar öllum lífverum á
plánetunni: að geta skynjað og
greint hverjir eru líkir manni sjálf-
um og hverjir ekki.“
Eins og hver önnur brauðrist?
Að sögn Kristins yrði okkur
líklega fyrirmunað að skilja innra
líf gervigreindra vélmenna með
meðvitund. Upplifa þau tilveruna
eins og við? Er sársauki fyrir þeim
meira eða minna ekta en hann er
fyrir okkur? „En ekki síður áhuga-
verðar eru spurningarnar um
hvaða áhrif þessi fullkomnu vél-
menni myndu hafa á okkur sem
manneskjur. Þætti okkur eðlilegt
eða slæmt að koma illa fram við
vélmenni sem væri nánast óaðfinn-
anlegt afrit af manneskju? Væri
jafn sjálfsagt að nýta þannig vél-
menni sem þræla og þjóna rétt
eins og við notum brauðristar og
þvottavélar til að gera okkur lífið
léttara? Áður en við getum svarað
þessu þurfum við að skilja betur
hvað meðvitund er – og það fyr-
irbæri virðist í flesta staði jafn
dularfullt nú og fyrir 2000 árum.“
Þarna er komið að öðru þema
sem Westworld-þættirnir rann-
saka: hvernig skemmtigarðurinn
laðar fram innri mann gestanna.
Hvað gerir fólk þegar allt er leyfi-
legt og engin eftirmál af því að
myrða, nauðga og misþyrma?
Sumir gestanna finna sínar bestu
hliðar á meðan aðrir breytast í
skrímsli. „Það er ekkert nýtt að
hafa áhyggjur af því hvernig hegð-
un okkar, og þær upplifanir sem
henni fylgja, geti haft slæmar og
ófyrirséðar afleiðingar fyrir okkur
seinna meir. Nærtækt dæmi er
hugtak sem ég hef ekki fundið í
neinu öðru þjóðfélagi en því ís-
lenska; „að lesa yfir sig“, sem lýsir
ótta þjóðfélagsins við menntun –
að „of mikil“ menntun geti gert
mann „klikkaðan“. Annað kunn-
uglegt dæmi eru áhyggjur af sjón-
varpsglápi barna og unglinga, og
hvort það að spila tölvuleiki sem
snúast um að skjóta, brjóta og
bramla, beini fólki frá ham-
ingjusömu og heilbrigðu lífi. Svörin
við þessu geta aldrei verið einföld,
því fyrirbærin sem þar koma við
sögu, og samspil þeirra, eru marg-
þætt.“
Um samskiptin við vélmenni í
framtíðinni segir Kristinn erfitt að
fullyrða hvort áhrifin gætu orðið
til góðs eða slæms, rétt eins og
ekki er hægt að fullyrða um áhrif
sjónvarpsgláps og tölvuleikja.
„Samspil mannshugans við um-
hverfið er flókið, og útilokað væri
á þessum tímapunkti að ætla að
setja fram alhliða leiðbeiningar eða
reglur til að koma í veg fyrir skað-
lega þróun. Og jafnvel ef við viss-
um af hugsanlegum hættum er
óvíst að við værum fær um að gera
það skynsamlega í stöðunni, sam-
anber aðgerðaleysi og seinagang
vegna loftslagsbreytinga sem vitað
hefur verið um í áratugi.“
Samúð með Atlas
Kannski gefur það einhverja
vísbendingu um samspil manns og
vélmenna hvernig netverjar brugð-
ust við þegar upptökur birtust af
prófunum tæknifyrirtækisins Bost-
on Dynamics á róbótanum Atlas.
Er um að ræða tækniundur sem
líkist mannskepnunni ekki að öðru
leyti en því að ganga upprétt á
Hvað á að gera við vélmennin?
Sjónvarpsþættirnir West-
world kveikja spurningar
um hvað gerist þegar nær
enginn munur virðist
lengur á vél og manni.
Óvissa Hvar liggja mörkin? Enn er deilt um hvort persóna Harrisons Ford í Blade Runner var maður eða vélmenni.
Kristinn
Þórisson
Valgerður Þ. Jónsdóttir
vjon@mbl.is
Jólaskreytingar eru alla jafna ekki
kenndar við naumhyggju, enda aug-
ljós öfugmæli í því sem annars vegar
er skreytt og hins vegar naumt. En
undantekningin ku sanna flestar
reglur. Aðventukransar eru tvímæla-
laust jólaskraut og þeir eru til í öllum
stærðum og gerðum – líka í anda
naumhyggju og endurnýtingar.
Ólafur Jens Sigurðsson, leikstjóri og
leiklistarkennari, hefur búið til að-
ventukrans heimilisins í mörg herr-
ans ár án þess að mikið hafi farið fyr-
ir tiltækinu út á við. Í upphafi
aðventu setti hann að gamni sínu
mynd af handverkinu á Facebook og
þá var ekki að sökum að spyrja, fyrir-
spurnir hrönnuðust inn og sömuleið-
is pantanir. Kransinn er enda engum
öðrum líkur, eða að minnsta kosti
fáum. Efniviðurinn er – auk fjögurra
kerta – einungis kertavax. Algjörlega
til fyrirmyndar og eftirbreytni hvað
endurnýtingu áhrærir.
„Gömul hugmynd,“ segir Ólafur
Jens. „Fyrir um tólf árum datt mér í
hug að búa til krans úr kerta-
afgöngum og hef allar götur síðan
haft það að sið fyrir jólin. Einu sinni
tókst mér þó hálfklúðurslega til því
ég brenndi mig á vaxinu og varð
handlama svo ekki varð neitt úr
kransagerðinni það árið.“
Hann segir kransagerðina ekki tiltak-
anlega erfiða sem slíka, en tímafreka
og nauðsynlegt sé að fara að öllu
með gát. „Fyrst bræði ég gamla
kertastubba og aðventukransinn frá í
fyrra í potti við vægan hita og gæti
þess að halda vaxinu jafnheitu allan
tímann. Síðan helli ég því í hringlaga
mót eða skál og sker ofurvarlega göt
fyrir kertin þegar vaxið er lítillega
farið að storkna. Við þetta sullast
það svolítið upp úr og því þarf að
passa að halda yfirborðinu sléttu.
Eftir hálftíma til þrjú korter er kert-
unum stungið í götin. Mesta kúnstin
og þolinmæðisvinnan er að halda
kertunum beinum á meðan vaxið
Aðventukrans í anda naum-
hyggju og endurnýtingar
Kertastubbar ganga í endurnýjun lífdaga
Vaxkrans Hægt er að skreyta
aðventukransinn á ýmsa vegu.
Í tilefni af útgáfu bókarinnar Glímt
við geðklofa eftir Ívar Rafn Jónsson
sem byggist á sama efni og einleik-
urinn Þú kemst þinn veg verða tvær
hátíðarsýningar á leikverkinu í Tjarn-
arbíói. Annars vegar kl. 20.30 í kvöld,
fimmtudaginn 1. desember, og hins
vegar á sama tíma sunnudaginn 4.
desember.
Umræður verða með höfundi
verksins, Finnboga Þorkeli Jónssyni,
bókarhöfundi og Garðari Sölva
Helgasyni en hvort tveggja bókin og
verkið byggja á sögu hans.
Verkið veitir einstaka innsýn í líf
manns með geðklofa, líf á ofsahraða
og líf þar sem einn dagur er tekinn
fyrir einu og þannig sigrast á erf-
iðleikum. Fylgst er með persónunni
Guðmanni halda fyrirlestur um Garð-
ar Sölva, besta vin sinn og umbun-
arkerfið hans. Fyrirlesturinn tekur
heldur óvænta stefnu og þróast ekki
beint eins og Guðmann ætlaði sér.
Allt gengur á afturfótunum, einföld-
ustu hlutir verða flóknir og Guðmann
strögglar við að leysa málin. Á köfl-
um brýst leikhúsið inn í verkið líkt og
ranghugmynd og það skásta sem
Guðmanni dettur í hug að gera til að
fela stressið er að „detta í“ að segja
eina og eina sögu inn á milli þess
sem hann ætlar sér að byrja fyrirlest-
urinn.
Bæði höfundur bókarinnar og höf-
undur einleiksins hafa unnið náið
með Garðari Sölva. Í bókinni Glímt
við geðklofa segir Garðar Sölvi sögu
sína á einlægan og fræðandi hátt
Allur hagnaður af sölu bókarinnar
rennur til styrktar ferðafélagsins Víð-
sýnar sem er ferðafélag fólks með
geðraskanir.
Einleikur í Tjarnarbíói
Þú kemst þinn veg F.v. Garðar Sölvi,
Ívar Rafn og Finnbogi Þorkell.
Innsýn í líf
manns með
geðklofa