Morgunblaðið - 01.12.2016, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. DESEMBER 2016
Framkvæmdir Áður en menn ná að snúa sér við eru hús rifin og ný reist. Lítil spýta breytir ef til vill ekki miklu í Tryggvagötu en af svip mannsins má ráða að verkinu sé hvergi nærri lokið.
Eggert
Seattle | Á síðustu ár-
um hefur alþjóða-
samfélagið tekið stór
skref til að bæta
heilsu barna. Verkinu
er þó hvergi nærri
lokið, þar sem millj-
ónir barna deyja enn
á ári hverju úr sjúk-
dómum sem hægt er
að koma í veg fyrir og
lækna þau af, svo sem
niðurgangi og lungnabólgu.
Flest fólk myndi giska á að mal-
aría eða jafnvel HIV/alnæmi væri
helsta dánarorsök barna. Reyndin
er sú að niðurgangur og lungna-
bólga eru mestu ógnvaldarnir – og
hafa verið það í þau 30 ár sem slíkt
hefur verið skráð. Samkvæmt ný-
útkominni skýrslu um þessa sjúk-
dóma, 2016 Pneumonia and Diarr-
hea Progress Report, létust 1,4
milljónir barna af þessum sökum á
síðasta ári, og var það fjórðungur
allra dauðsfalla barna undir fimm
ára aldri. Verst er ástandið í Suð-
ur-Asíu og Afríku sunnan Sahara.
Það kann að virðast risavaxið
verkefni að takast á við tvær
helstu dánarorsakir barna á heims-
vísu en við búum yfir allri þeirri
þekkingu sem þarf til að ná ár-
angri. Við vitum hvaða veirum,
bakteríum og sníkjudýrum við
þurfum að beina at-
hyglinni að og í hvaða
löndum aðgerða er
helst þörf.
Í aðeins 15 löndum
eiga sér stað 72%
dauðsfalla barna af
völdum lungnabólgu
og niðurgangs. Þetta
eru löndin sem
áhersla er lögð á í
Pneumonia and Diarr-
hea Progress Report.
Greining á viðleitni
innan hvers lands sýnir að þótt
framfarir hafi orðið í flestum lönd-
um hefur ástandið lítið batnað í
sumum fjölmennustu löndunum og
sums staðar hafa engar framfarir
átt sér stað. Flest dauðsföll verða á
fyrstu tveimur æviárunum.
Til að breyta þessu þurfa ríkis-
stjórnir að gera betur í viðleitni
sinni til að koma í veg fyrir
lungnabólgu og niðurgang, meðal
annars með því að sjá til þess að
foreldrar hafi aðgang að þeim upp-
lýsingum sem þeir þurfa til að
vernda börnin. Til að svo geti orðið
er nauðsynlegt að almennir borg-
arar rísi upp og láti stjórnvöld taka
ábyrgð.
Góðu fréttirnar eru þær að með
þremur tiltölulega einföldum úr-
ræðum er hægt að ná miklum ár-
angri.
Það fyrsta er brjóstagjöf. Hún
er ævaforn aðferð til að gefa barni
næringu, og kostar ekkert, en ef
hægt er að næra barn eingöngu á
brjóstamjólk fyrstu sex mánuðina
er það ein auðveldasta leiðin til að
komast hjá bæði niðurgangi og
lungnabólgu. Í móðurmjólkinni eru
öll þau næringarefni sem börn
þurfa til að vaxa, en einnig mótefni
sem styrkja ónæmiskerfið og verja
þau þannig fyrir sjúkdómum og
flýta fyrir bata.
Í skýrslunni er áætlað að hægt
væri að komast hjá helmingi allra
tilfella niðurgangs og þriðjungi
sýkinga í öndunarfærum með
brjóstagjöf. Þrátt fyrir það eru þau
börn fá sem nærast eingöngu á
móðurmjólk á fyrstu sex mánuðum
ævinnar. Í 10 af þeim 15 löndum
sem tekin eru fyrir í skýrslunni
fær minnihluti barnanna næringu
einvörðungu úr brjóstamjólk.
Til að auka brjóstagjöf þurfa
stjórnvöld að sjá til þess að mæður
fái þá leiðsögn og aðstoð sem þær
þurfa á að halda. Til þess þarf að
þjálfa heilbrigðisstarfsfólk, koma á
fót stuðningsneti í nærsamfélaginu,
svo sem jafningjafræðslu milli
mæðra, fjárfesta í herferðum til að
breyta hegðun og skapa menningu
þar sem hvatt er til brjóstagjafar.
Annað úrræðið er að bæta að-
gang að hreinu vatni og hreinlæti á
heimilum og í samfélögum. Sam-
kvæmt UNICEF búa 2,4 millj-
arðar manna á heimsvísu enn ekki
við nútíma hreinlætisaðstöðu, og
663 milljónir hafa ekki aðgang að
hreinu vatni. Mörg börn skortir
enn hreint drykkjarvatn, lágmarks
salernisaðstöðu og gott hreinlæti.
Lélegt vatn og skortur á áreið-
anlegum skólpkerfum leikur stórt
hlutverk í útbreiðslu sjúkdóma.
UNICEF greinir frá því að með
jafn einföldu ráði og handþvotti
með sápu sé hægt að fækka niður-
gangstilfellum um 40% og önd-
unarfærasýkingum um 25%.
Með því að fjárfesta ekki ein-
vörðungu í innviðum til að sjá fólki
fyrir hreinu vatni og hreinlætis-
aðstöðu, heldur einnig fræðslu til
að hvetja til betri hreinlætisvenja
og salernisnotkunar, geta stjórn-
völd rofið vítahring niðurgangs og
vannæringar sem veldur óaftur-
kræfum skaða á líkamlegum og
andlegum þroska. Börnin sem
hjálpað er verða þá líklegri til að
geta gengið í skóla og orðið heil-
brigt og vel menntað fullorðið fólk.
Þriðja úrræðið er bólusetning,
sem er hagkvæmasta inngripið til
að forðast veikindi barna og er
þegar fyrir hendi gagnvart flestum
algengum bakteríum sem valda
lungnabólgu (pneumokokkar og
Hib) og algengustu orsök niður-
gangs (rótaveiru). Samt býr helm-
ingur barna heimsins á svæðum
þar sem engin áætlun er á lands-
vísu um bólusetningu við pneumo-
kokkum, og einungis 15% barna í
fátækustu löndum heims hafa að-
gang að bólusetningu við rótaveiru.
Með því að gera bólusetningu
aðgengilega með áætlunum á
landsvísu geta stjórnvöld verndað
öll börn fyrir þeim sjúkdómum
sem eru líklegastir til að skaða þau
eða verða þeim að bana. Einnig
þarf að tryggja að fjölskyldur nýti
sér bólusetningar, meðal annars
með því að fræða foreldra um gildi
þeirra.
Börn ættu ekki að vera að láta
lífið af völdum lungnabólgu og
niðurgangs enn í dag. Engin ein
ráðstöfun mun duga. En með því
að flýta fyrir og samhæfa fram-
kvæmd þeirra þriggja úrræða sem
hér hefur verið lýst er hægt að
draga stórlega úr lungnabólgu og
niðurgangi, sérstaklega hjá varnar-
lausustu börnunum, og gera þeim
kleift að lifa heilbrigðu og gefandi
lífi.
Eftir Anitu Zaidi » Börn ættu ekki að
vera að láta lífið af
völdum lungnabólgu og
niðurgangs enn í dag.
Höfundur er framkvæmdastjóri áætl-
unar um meltingarfærasjúkdóma hjá
Stofnun Bill og Melindu Gates.
Þrjú úrræði til að bæta heilsu barna