Fréttablaðið - 25.02.2017, Blaðsíða 12

Útgáfufélag: 365 miðlar ehf. Stjórnarformaður: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir forStjóri: Sævar Freyr Þráinsson Útgefandi og aðalritStjóri: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is
aðStoðarritStjórar: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is, Hrund Þórsdóttir hrund@stod2.is, Kolbeinn Tumi Daðason kolbeinntumi@365.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSn 1670-3871 fréttaBlaðið Skaftahlíð 24, 105 reykjavík Sími: 512 5000,
ritstjorn@frettabladid.is ÞróunarStjóri: Tinni Sveinsson tinni@365.is helgarBlað: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is markaðurinn: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is menning: Magnús Guðmundsson
magnus@frettabladid.is lífið: Guðný Hrönn Antonsdóttir gudnyhronn@frettabladid.is ljóSmyndir: Vilhelm Gunnarsson villi@365.is framleiðSluStjóri: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Gunnar
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir
Kristín
Þorsteinsdóttir
kristin@frettabladid.is
Ella væri
eðlilegt næsta
skref að
stofna fata-
verslun
ríkisins,
matvöru-
verslun
ríkisins og
þar fram eftir
götunum.
Valentínusardagur árið 1990. Staður: Höfuð-stöðvar NASA. Voyager 1, geimfar NASA, nálgast jaðar sólkerfis okkar. Það hefur lokið hlutverki
sínu sem var að rannsaka Júpíter og Satúrnus. Nú á að
slökkva á myndavélunum til að spara orku svo að farið
megi sigla sem lengst út úr sólkerfinu. En það heyrast
mótbárur. Carl Sagan, einn vísindamannanna að baki
leiðangrinum, hefur árum saman grátbeðið yfirmenn
sína um að beina myndavélunum að jörðinni og smella
af. Þeir láta loks undan. Niðurstaðan er ein frægasta
ljósmynd sem tekin hefur verið af Jörðinni en á henni
birtist heimili okkar sem agnarsmár, fölblár depill
umkringdur svartnætti himingeimsins.
Breytt heimsmynd
Á ný hafa fjarlægir deplar fangað hug okkar, að þessu
sinni svartir skuggar á rauðri dvergstjörnu. Margir biðu
spenntir eftir blaðamannafundi sem NASA boðaði til í
vikunni. Var þar tilkynnt að fundist hefði sólkerfi með
sjö reikistjörnum á stærð við Jörðina. Fljótandi vatn –
skilyrði fyrir lífi – kann að vera á þremur þeirra.
Á sama tíma og NASA tilkynnti með viðhöfn um
hugsanlegt líf á öðrum hnöttum var stigið annað, öllu
hljóðlátara, skref í átt að breyttri heimsmynd. Í vikunni
sem leið var nýrri bók dreift í grunnskóla í Bretlandi.
Það væri ekki í frásögur færandi ef ekki væri fyrir
tvennt: 1) Lesefnið hafði þurft samþykki hæstaréttar
landsins. 2) Það var fjármagnað gegnum hópfjármögn-
unar-vefsíðu. Árið 2015 komst hæstiréttur í Bretlandi
að þeirri niðurstöðu að þarlendum skólum bæri að
breyta trúarbragðakennslu sinni. Samhliða því að
fræða börn um mismunandi trúarbrögð væri þeim
skylt að fjalla um lífsskoðanir sem byggðu á trúleysi. Í
kjölfarið hóf Húmanistafélag Bretlands söfnun fyrir riti
handa börnum þar sem fjallað er um veraldlegar lífs-
skoðanir. Skólabörnum er nú kynntur afraksturinn.
Á dánarbeði
Hver erum við? Hvað erum við? Hver er tilgangurinn
með þessu öllu saman?
Enn, við upphaf 21. aldar, einoka trúarbrögð stóru
spurningarnar er varða tilvist mannsins. Svo föst erum
við í þeim þankagangi að ekkert annað en blákalt til-
gangsleysi sé að finna í efnisheiminum að hæstaréttar-
dóm og hópfjármögnun þarf til svo að kynna megi
börnum andstæður þess yfirnáttúrulega.
Fyrrnefndur Carl Sagan, sem á Valentínusardaginn
fyrir tuttugu og sjö árum tryggði okkur einstaka sýn á
okkur sjálf með myndatöku úr Voyager 1 geimfarinu,
var kunnur víða um heim fyrir að miðla uppgötvunum
og aðferðum vísindanna á skiljanlegan hátt. Carl var
jafnframt trúleysingi og barðist alla tíð gegn hindur-
vitnum hvers konar. Carl lést árið 1996, aðeins 62 ára
að aldri, eftir erfiða baráttu við sjaldgæfan beinmergs-
sjúkdóm. Að honum látnum var ekkja hans, rithöf-
undurinn Ann Druyan, ítrekað spurð að því hvort Carl
hefði bugast á dánarbeðinu og tekið trú í von um líf
eftir dauðann. Ann svaraði með svo magnþrunginni en
jarðbundinni ástarjátningu að frekari rök ætti ekki að
þurfa fyrir ágæti – og réttmæti – veraldlegra lífsskoðana:
„Carl mætti endalokum sínum af óbilandi hugrekki
og leitaði aldrei huggunar í tálvonum. Það var sorglegt
en við vissum að við sæjumst aldrei aftur. Ég veit að við
munum aldrei verða saman aftur. En hið góða er að
vegna þeirrar vissu gættum við þess öll þau tuttugu ár
sem við áttum saman að vera meðvituð um hversu stutt
og dýrmætt lífið er. Við gerðum aldrei lítið úr dauð-
anum með því að láta eins og hann væri eitthvað annað
en endalokin.
Hvert einasta andartak lífs okkar – hver einasta stund
sem við áttum saman – var kraftaverk. Ekki í þeim
skilningi að um væri að ræða eitthvað óútskýranlegt
eða yfirnáttúrulegt. Heldur vissum við að við nutum
góðs af tilviljunum; að tilviljanirnar höfðu verið okkur
örlátar, hliðhollar; að okkur tókst að finna hvort annað
þrátt fyrir víðáttu alheimsins og býsn tímans … Það er
það sem heldur mér gangandi, í því finn ég tilgang.“
Er ekki ástæða til að íslensk skólabörn, eins og þau
bresku, eignist bók þar sem fjallað er um tilganginn í
hinu efnislega, fegurðina í því rökrétta og mikilfeng-
leika agnarsmás fölblás depils? Er alheimurinn ekki
nóg? Þurfum við nokkuð meira?
Ástarjátning í alheiminum
#islenskaoperan · Miðasala: opera.is
HRÍFANDI UPPLIFUN
ÓPERA / LEIKRIT EFTIR POULENC & COCTEAU
SÍÐUSTU SÝNINGAR
TRYGGIÐ YKKUR MIÐA
„Fallegur samruni óperu og leikrits“
(JS/Fréttablaðið)
Það er best að segja það strax að ég styð það að einka leyfi rík is ins til sölu á áfengi verði af numið. Ef frum varpið fjallaði bara um það þá myndi ég líka ljá því stuðning minn. En frum varpið fjall ar ekki bara um það. Það fel ur í sér stór aukið aðgengi að áfengi og þar
stend ur hníf ur inn í kúnni.“
Þarna kemst Páll Magnússon, þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins, að kjarna málsins um áfengisfrumvarpið.
Andstaða við frumvarpið er rökrétt af þeirri ástæðu að
það feli í sér að okkur verði gert of auðvelt að nálgast
áfengi. En Áfengis- og tóbaksverslun ríkisins hefur ekki
reynt að torvelda fólki aðgang að guðaveigum, með sína
50 sölustaði, netverslun og auglýsingar undir fölsku
flaggi.
Þvert á móti tryggir ÁTVR landsmönnum prýðilegt
framboð á söluvarningi sínum, og raunar enn betra en
í mörgum löndum sem þó hafa gefið áfengisverslun
frjálsa. Sölustaðir ÁTVR eru umtalsvert fleiri en Bónus-
verslanir í landinu og opnunartíminn er sambærilegur.
Eru þar með ekki rökin um einkaleyfi ríkisins til sölu á
áfengi einfaldlega fallin um sjálf sig?
Andstæðingar frumvarpsins hafa heldur ekki haldið
því sérstaklega á lofti að hér hefur fjöldi veitingastaða
með vínveitingaleyfi margfaldast á skömmum tíma.
Enginn hefur þó stungið upp á því að ríkið taki að sér
rekstur öldurhúsa eða opni hverfisbari.
Þeir þingmenn sem efast um frumvarpið ættu því
með réttu, eins og Páll Magnússon, að horfa til þess sem
snýst um framboð og aðgang almennings að áfengum
drykkjum. Tilvist og framtíð ÁTVR er í því samhengi
aukaatriði. Almennt er einhugur um að verslunar-
rekstur sé einkaframtak. Ella væri eðlilegt næsta skref
að stofna fataverslun ríkisins, matvöruverslun ríkisins
og þar fram eftir götunum.
Áfengi er skaðvaldur. Um það er ekki deilt. Bestu
forvarnirnar eru upplýsingar og fræðsla, bæði innan
heimilis og utan. Þar eru foreldrar og fyrirmyndir í lykil-
hlutverki, en hlutverk ÁTVR er smátt. Sama gildir um
auglýsingabann sem ekki heldur meðan hér gilda aðrar
reglur en í nálægum löndum. Bannið gerir ekkert annað
en að neyða auglýsendur til að beina viðskiptum sínum
til útlanda, einkum til alþjóðlegra netrisa sem fitna eins
og púkinn á fjósbitanum meðan íslenskir miðlar þurfa
að horfa í hverja einustu krónu.
Tóbak er annar skaðvaldur, sem ríkið selur í heildsölu
með einkaleyfi. Miklir sigrar hafa unnist í tóbaksvörn-
um. Þar ráða fræðsla og upplýsingar mestu. En sigrarnir
byggjast líka á því að tóbaki er ekki lengur haldið að
fólki líkt og áður. Þó er það á boðstólum í matvöru-
verslunum og söluturnum, sem þurfa að lúta ströngum
skilyrðum. Þar hafa farið saman frelsi og ábyrgð. Af
hverju skyldi annað eiga við um áfengið?
Ummæli Steingríms J. Sigfússonar í umræðum um
að afnema bjórbannið svokallaða hafa oft verið rifjuð
upp. Hann spáði því að á landinu myndu rísa tugir ef
ekki hundruð ölstofa sem myndu leiða af sér upplausn.
Dæmi nú hver fyrir sig um spádómsgáfu þingmannsins.
Um aðgengi
2 5 . f e b r ú a r 2 0 1 7 L a U G a r D a G U r12 s k o ð U n ∙ f r É T T a b L a ð i ð
SKOÐUN
2
5
-0
2
-2
0
1
7

0
4
:3
5
F
B
1
1
2
s
_
P
1
0
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
1
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
0
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
C
4
F
-D
A
C
8
1
C
4
F
-D
9
8
C
1
C
4
F
-D
8
5
0
1
C
4
F
-D
7
1
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
5
A

F
B
1
1
2
s
_
2
4
_
2
_
2
0
1
7
C
M
Y
K