SÍBS blaðið - 01.06.2015, Blaðsíða 6

SÍBS BLAÐIÐ 2015/26
Aðgerðarleysi stjórnvalda
Heilbrigðis- og menntayfirvöld um allan heim
hafa á undanförnum árum reynt að sporna við
þessari neikvæðu þróun með ýmsum aðgerðum,
en án árangurs. Fjölmargar aðgerðir, sem miða
að því að lækna eða meðhöndla neikvæðan
lífsstíl fólks, sýna miðlungsárangur og oft verri
langtímaárangur. Flestar þessara aðgerða eru
skammtíma aðgerðir, herferðir eða áróður, þar
sem reynt er að hafa áhrif á hegðun fólks. Rann-
sóknir hafa á síðustu árum sýnt að aðaláherslan
eigi að vera á langtíma og vel skipulagðar
forvarnir og fyrirbyggjandi aðgerðir frekar en að
nota ákveðin meðferðarúrræði. Í þessu sam-
hengi er nauðsynlegt að einblína á breytingar á
hinum offitustuðlandi og hreyfihamlandi þáttum
í þjóðfélaginu og umhverfi okkar, samhliða því
að stuðla að markvissum breytingum á atferli
og hegðun einstaklingsins. Lykilatriðið er að
reyna að hafa bein áhrif á umhverfi, hreyfivenjur
og hegðun fólks meðal annars með því að auka
heilsulæsi og þekkingu þess og þá um leið auka
líkurnar á að fólk beri meiri ábyrgð á eigin heilsu.
Aðgerðir mennta- og heilbrigðisyfirvalda á
Íslandi til að sporna við auknu hreyfingarleysi
hafa flestar verið ómarkvissar og tilviljunar-
kenndar. Tilfinnanlegur er skortur á skýrri
aðgerðaáætlun og framtíðarsýn. Fjölmargar
rannsóknir, bæði þverrsniðsrannsóknir og
íhlutunarrannsóknir, hafa verið framkvæmdar við
Háskóla Íslands sem og aðra háskóla, sem hafa
sýnt fram á með vísindalegum vinnubrögðum
hvað þarf að gera til að sporna við auknu hreyf-
ingarleysi. Þrátt fyrir að vísindalegar staðreyndir
liggi fyrir þá hafa ráðherrar kappkostað – og
það hefur í raun verið „í tísku“ hjá stjórnmála-
mönnum – að skipa starfshópa og ófáar skýrslur
hafa verið skrifaðar þar sem stöðu mála er lýst
og settar eru fram tillögur um aðgerðir, en hægt
miðar og fáar markvissar aðgerðir hafa litið
dagsins ljós.
Þrátt fyrir aðgerðaleysi stjórnvalda þá hefur
ýmislegt áunnist á undanförnum árum og í því
samhengi er áhugavert að velta fyrir sér hvað
hefur gerst og hvað þarf að gera t.d. í grunn- og
framhaldsskólum, hjá almenningi og meðal eldri
aldurshópa.
Grunnskólinn
Rannsóknir hafa sýnt að flest þau börn og ung-
lingar sem uppfylla ráðleggingar um daglega og
reglubundna hreyfingu hreyfa sig bæði á vikum
dögum og um helgar. Þau börn sem hreyfa sig
lítið eða ekki nægilega mikið hreyfa sig oftast
eingöngu í skólanum og ekkert um helgar. Þetta
undirstrikar að flestir grunnskólar og kennarar
passa upp á að börnin fái þá hreyfingu sem lagt
er upp með í skólanámskrá. Í ljósi þeirra sam-
félagsbreytinga sem hafa orðið á undanförnum
árum þá er engu að síður mikilvægt að gera enn
betur og má í því sambandi nefna að:
• mikilvægt er að fjölga tímum sem
tengjast heilsueflingu í skólum
• allir nemendur hreyfi sig 60 mín. á dag
• efla og styrkja þekkingu kennara á
heilsuuppeldi og heilsulæsi
• auka vitund, þekkingu og heilsulæsi
nemenda
Framhaldsskólinn
Eins og fram hefur komið þá hafa margar
rannsóknir sýnt að hreyfing meðal framhalds-
skóla nemenda fer hratt minnkandi með hverju
árinu sem líður og samhliða versnar líkamlegt
þrek þeirra, kyrrseta eykst og vægi annarra
neikvæðra áhættuþátta vex. Þessi þróun kemur
ekki á óvart í ljósi þeirrar stefnu sem mennta-
og menningamálaráðuneytið hefur framfylgt
undanfarin ár. Stjórnendur framhaldsskóla hafa
komist upp með það árum saman að ráða ekki
íþróttakennara til að sinna kennslu á sviði íþrótta
og heilsuræktar, en þess í stað hefur þessari
kennslu verið úthýst og einkaaðilar út í bæ hafa
séð um þennan þátt í skólastafinu. Þetta viðhorf
til kennslu á sviði íþrótta og heilsuræktar kemur
enn betur í ljós þegar nýlegar tillögur mennta-
og menningarmálaráðuneytisins eru skoðaðar
en þar er lagt til að fækka kennslustundum
í líkams- og heilsurækt í framhaldsskólum
um 50-70% samfara styttingu náms til stúd-
entsprófs. Það þarf ekki að hafa mörg orð um
þessar tillögur sem eru algjörlega á skjön við
það sem mælt er með, enda munu þær líklega
GÍRAR - FÆRIBÖND - RAFMÓTORAR - LEGUR
588 80 40
www.scanver.is
7.0 m
1.23 m
- -
Aðgerðir mennta-
og heilbrigðisyfir-
valda á Íslandi til að
sporna við auknu
hreyfingarleysi hafa
flestar verið ómark-
vissar og tilviljunar-
kenndar.