SÍBS blaðið - 01.06.2015, Blaðsíða 22

SÍBS BLAÐIÐ 2015/222
grein Horlings9 er talið að minnkaður vöðva-
styrkur sé mikilvægur áhættuþáttur fyrir dettni
og að draga megi úr fallhættu með því að auka
vöðvastyrk. Tengsl virðast því vera milli jafn-
vægis og vöðvastyrks og því mikilvægt að huga
að styrktarþjálfun fyrir neðri útlimi til að bæta
jafnvægi. Árangursríkast er þó að huga að öllum
þáttum hreyfingar og æfa styrk, þol, jafnvægi og
liðleika, sem alltaf má bæta með þjálfun.
Heimildaskrá
1. Tjon A Hen S, V. P. (2000). Postural control in rheumatoid
arthritis patients shedueled for total knee arthroscopy. Arch
Phys Med Rehabil, 81:1489-1493.
2. Hurvitz E, R. J. (2000). Unipedal stance testing as an
indicator of falls among older outpatients. Arch Phys Med
Rehabil, 70:319-325.
3. Richardson J, H. E. (1995). Peripheral neuropathy: A
true risk faktor for falls. J Gerontol A Biol Sci Med Sci,
50:M211-215.
4. Springer BA, M. R. (2007). Normative values for the
unipedal Stance Test with eyes open and closed. J Geriatr
Phys Ther. 2007;30(1), 30(1)8-15.
5. Bohannon R. (2006). Single limb stance time. A descriptive
meta-analysis of data from individuals at least 60 years of
age. Topics in Geriatric Rehabil, 22:70-77.
6. Vellas B, W. S. (1997). One-leg balance is an important
predictor of injurious falls in older persons. J Am Geriatr Soc,
45:735-738.
7. Iverson B, G. M. (1990). Balance performance, force
production and activity levels in noninstitutionalized men
60-90 years of age. Phys Ther, 70:348-355.
8. Hirsch MA, T. T. (2003 Aug;84(8)). The effects of balance
training and high-intensity resistance training on persons
with idiopathic Parkinson’s disease. Arch Phys Med Rehabil.,
1109-17.
9. Horlings CG, v. E. (2008 Sep). A weak balance: the
contribution of muscle weakness to postural instability and
falls. Nat Clin Pract Neurol, 4(9):504-15.
Jafnvægispróf
Hægt er að mæla hversu gott jafnvægi
einstaklingar eru með á nokkuð einfaldan
hátt. Ýmis próf eru til og eitt af þeim er
„strútsprófið“ (unipedal stance test, UPST).
Margar rannsóknir hafa sýnt tengsl milli
aukinnar hættu á dettni og lakari tíma á þessu
prófi2-3. UPST er gott mælitæki til að meta
jafnvægi á öðrum fæti, þar sem það kemur við
sögu í göngu, að snúa sér við, ganga stiga og
að klæða sig. Þá er bæði hægt að nota það
sem skimunartæki, til að kanna hvort eitthvað
sé að jafnvæginu og sem útkomumælingu í
endurhæfingu.
Við framkvæmd prófsins er gott að hafa eitt-
hvað nálægt sér, til að styðja sig við. Staðið
er á öðrum fæti, án stuðnings, með hendur
á mjöðmum. Tíminn er tekinn frá því öðrum
fætinum er lyft frá gólfi, með því að beygja
hné og mjöðm, og þar til fóturinn snertir gólf
aftur eða að hendur sleppi mjöðm. Fætur
mega ekki snertast í tímatökunni. Tíminn er
tekinn með augun opin og prófið svo endur-
tekið með augun lokuð. Tíminn sem þú getur
haldið stöðunni samræmist getu þinni í aldri.
Aldursflokkar Opin augu Lokuð augu
18-39 ára 44.7 15.2
40-49 ára 41.9 12.7
50-59 ára 41.2 8.3
60-69 ára 32.1 4.4
70-79 ára 21.5 3.1
80-99 ára 9.4 1.9
Taflan sýnir meðaltal beggja kynja í sek-
úndum á besta tíma af þremur mælingum á
UPST prófi í rannsókn Springer og félaga4, en
enginn marktækur munur var á frammistöðu
karla og kvenna í prófinu. Rannsóknir sýna
að eftir því sem aldur hækkar, styttist tíminn
sem fólk getur staðið á öðrum fæti5. Einnig er
tíminn alltaf marktækt lengri sem fólk nær að
standa með opin augu en lokuð.
Samkvæmt rannsókn Vellas og félaga6 þá
var fólki sem stóð skemur en fimm sekúndur
á öðrum fæti í prófinu 2,1 sinnum hættara á
að detta og slasast en þeim sem gátu staðið
lengur. Talið er að eldri einstaklingar eigi
erfiðara með að halda jafnvægi þar sem þeir
ná síður að aðlaga líkamsstöðuna að því að
standa einungis í annan fótinn. Þá er hugsan-
legt að minni vöðvastyrkur og úthald í neðri
útlimum sé ástæðan, en jákvætt samband
er milli tíma á UPST prófinu og vöðvastyrks í
mjöðmavöðvum7. Þannig að þeir sem ná að
standa lengur í prófinu eru sterkari. Einnig er
til fjöldi annarra jafnvægisprófa sem er gagn-
legt að nota, eins og seilingarpróf (functional
reach test) og TUG (Timed up and go), sem
metur færni og jafnvægi úr kyrrstöðu og á
hreyfingu.
Samkvæmt rann-
sókn var fólki sem
stóð skemur en
fimm sekúndur á
öðrum fæti í jafn-
vægisprófinu 2,1
sinnum hættara á
að detta og slasast
en þeim sem gátu
staðið lengur.