SÍBS blaðið - 01.06.2015, Blaðsíða 9

SÍBS BLAÐIÐ 2015/2 9
10.000 skref á dag4. Þessar ráðleggingar áttu
að vera mjög sambærilegar þeim ráðleggingum
að hreyfa sig í 30-60 mínútur dag hvern. Upp úr
aldamótunum ruddu hröðunarmælar sér rúms
en þeir mæla hröðun líkamans og breyta í slög.
Þessir mælar eru mjög nákvæmir en nokkuð
hefur verið deilt um hversu mörg slög teljast
meðalerfið hreyfing5-7.
Hreyfing minnkar með aldrinum
Rannsóknarstofa í íþrótta- og heilsufræði
á Menntavísindasviði við Íþróttafræðasetur
Háskóla Íslands á Laugarvatni hefur undanfarinn
rúman áratug rannsakað hreyfingu barna, ung-
linga og ungs fullorðins fólks sem og aldraðra.
Á meðal barna og unglinga og fram á þrítugs-
aldurinn fer hreyfingin minnkandi með vaxandi
aldri og algengara er að yngri börn nái að upp-
fylla hreyfiráðleggingar Embættis Landlæknis.
Þó er svolítið erfitt að meta það því að mæli-
aðferðin er ekki alltaf sú sama (skrefmælar eða
hröðunarmælar) og breytingar hafa verið gerðar
á því hversu mörg slög á hröðunarmælunum
þarf til þess að hreyfingin teljist meðalerfið.
Þannig töldust nær öll 9 ára börn og 50-80%
15 ára barna ná ráðleggingum Embættis Land-
læknis um daglega hreyfingu samkvæmt þeim
slagafjölda sem Trost og félagar5 settu fram sem
viðmið um meðalerfiða hreyfingu. Þegar nýrri
og uppfærð viðmið um slagafjölda voru birt6,
náðu einungis 5% sömu 9 ára barna ráðlegging-
unum og 10% sömu 15 ára barna. Nýjustu tölur
meðal íslenskra skólabarna þar sem enn önnur
viðmið voru notuð7 sýna svo að um 40% barna
á grunnskólaaldri uppfylli ráðleggingar Embættis
Landlæknis8.
Þrátt fyrir þessar tilfærslur á viðmiðum um slaga-
fjölda fyrir meðalerfiða hreyfingu virðist hreyfing
barna og unglinga hafa minnkað undanfarin
áratug hverju svo sem er um að kenna. Ekki
verður horft fram hjá því að afþreying í formi
skjátíma hefur aukist en auk hefðbundinna tölva
hefur flóra leikjatölva aukist og spjaldtölvur og
snjallsímar hafa rutt sér verulega rúms síðustu
fimm árin. Einnig hefur útsendingartími sjónvarps
lengst. Því er ekki skrítið að skjátími taki upp
eitthvað af þeim tíma sem áður fór í hreyfingu og
þekkt er meðal foreldra að drengir spili heldur
fótbolta í leikjatölvu heldur en að fara út og spila
raunverulegan fótbolta. Eign á spjaldtölvum,
snjallsímum o.þ.h. eykst einnig eftir því sem
börn og unglingar verða eldri og gæti það að
hluta orsakað minnkandi hreyfingu með vaxandi
aldri. Því ber samt að halda til haga hreyfing
eldri barna og unglinga hefur alltaf verið minni
heldur en hinna yngri og því spila tækninýjungar
ólíklega stórt hlutverk í minnkandi hreyfingu með
vaxandi aldri.
Ungt fólk eins og gamalmenni
Hreyfing eldri unglinga og ungs fólks sem er rétt
komið yfir tvítugsaldurinn er verulegt áhyggju-
efni. Einungis um þriðjungur 18 ára unglinga
tóku 10.000 skref á dag9 og hreyfing unglinga
yfir átta ára tíma bil (frá 15 til 23 ára) minnkaði
mikið. Við 23 ára aldurinn var hreyfingin í raun
svo lítil að hana mátti bera saman við hreyfingu
gamalmenna sem voru komin hátt á áttræðis-
aldur. Það er hins vegar hægt að sporna við
þessari þróun og í íhlutunarrannsókn tókst að
auka hreyfingu sjö ára barna verulega10. Sú
íhlutun fór fram í skólum og hafði það að mark-
miði að auka hreyfingu á skólatíma þannig að
hvert barn fengi 60 mínútur af hreyfingu á dag í
skólanum. Þetta var ekki gert með því að fjölga
íþróttatímum heldur með því að auka hreyfingu
í hefðbundnum bóknámsgreinum. Auk þess
voru börnin viljugri til að sinna bóknáminu eftir
hreyfinguna.
Drengir hreyfa sig að jafnaði meira en stúlkur
og karlar meira en konur. Hvað veldur er ekki
alveg vitað en þó er talið að karlpeningurinn
velji sér áhugamál og vinnu sem krefjist meiri
hreyfingar. Drengir eru til að mynda líklegri til
að leika sér í ærslafullum leikjum með hlaupum
og jafnvel slagsmálum meðan stúlkur eru oftast
rólegri í leikjum sínum. Hins vegar ber svo við
að á meðal barna og unglinga með þroska-
hömlun fannst enginn kynjamunur á hreyfingu8.
Líklegasta ástæðan fyrir því er sú að hreyfing
barna með þroskahömlun var svo lítil að hún
var lítið meira en athafnir daglegs lífs. Verulegur
munur var á daglegri hreyfingu þessa hóps
og almennra skólabarna. Auk þess var enginn
munur á hreyfingu þeirra fyrrnefndu um helgar
og á virkum dögum en almenn skólabörn
hreyfðu sig meira á virkum dögum en um helgar.
Meira af hreyfingu barna með þroskahömlun
átti sér auk þess stað á skólatíma samanborið
við eftir skóla en enginn slíkur munur fannst
á meðal almennra skólabarna. Börn með
þroskahömlun voru mun líklegri til að taka þátt
í íþróttum sem stundaðar eru á lágri ákefð, s.s.
boccia, göngu eða dans meðan almenn skóla-
börn tóku frekar þátt í íþróttum af hárri ákefð
eins og fótbolta, handbolta eða frjálsíþróttum.
Ástæður barnanna fyrir að hreyfa sig voru einnig
ólíkar. Hærra hlutfall barna með þroskahömlun
stundaði hreyfingu/æfingar til þess að léttast
meðan almenn skólabörn hreyfðu sig fyrst og
fremst til að verða betri í ákveðinni íþrótt eða til
þess að komast í betra form.
Verða að hreyfa sig meira
Eins og sagði í upphafi stuðlar hreyfing að
heilsusamlegu lífi og því talsvert áhyggjuefni
að sjá hvað hefur dregið úr hreyfingu meðal
barna og unglinga undanfarinn áratug. Einnig
er hreyfing meðal fólks á þrítugsaldri mjög lítil
og börn með þroskahömlun hreyfa sig lítið
umfram athafnir daglegs lífs. Því má búast við
að heilsufari Íslendinga fari hrakandi á komandi
árum verði ekkert að gert. Skólar eru þar í lykil-
hlutverki og geta haft veruleg áhrif á hreyfingu
með fjölgun íþróttatíma sem og með því að
auka hreyfingu í bóknámstímum. Því skjóta
Fólk hugsar oft
ranglega að æfingar
séu eina hreyfingin
sem skipti máli á
meðan í raun öll
hreyfing skiptir máli.
Einnig er hreyfing
meðal fólks á
þrítugs aldri mjög
lítil og því má búast
við að heilsufari
Íslendinga fari
hrakandi á komandi
árum verði ekkert
að gert.