SÍBS blaðið - 01.06.2015, Blaðsíða 4

SÍBS BLAÐIÐ 2015/24
Erlingur Jóhannsson, PhD. Prófessor, Rannsóknarstofa í íþrótta- og heilsufræði á
Laugarvatni Menntavísindasvið Háskóla Íslands
Grein
Hreyfing – mikilvæg
heilsuhegðun
Miklar breytingar hafa orðið á lifnaðarháttum
fólks á Íslandi sem og í hinum vestræna heimi
á undanförnum tveimur til þremur áratugum.
Afleiðingar þessara breytinga eru m.a. aukn-
ing á heilsufarstengdum vandamálum meðal
barna og unglinga, fullorðinna, sem og aldraðra.
Fjölmargar rannsóknir, m.a. vísindamanna við
Háskóla Íslands, á undanförnum árum hafa sýnt
að heilsufarsvandamálum sem tengjast nútíma
lifnaðarháttum hefur fjölgað og er þetta sam-
þætt og flókið vandamál. Ofþyngd, hreyfingar-
leysi, og óhollt mataræði eiga þar sennilega
stærstan þátt.
Í þessu samhengi er áhugavert að skoða
hvernig lifnaðarhættir fólks voru fyrir u.þ.b. 20 til
30 árum og þá einkum að skoða hvernig þjóðfé-
lagið í „gamla daga“ var uppbyggt og skipulagt.
Á sjöunda áratug síðustu aldar var það nokkuð
algengt að móðirin vann ekki utan heimilis, í það
minnsta ekki á meðan börnin voru lítil og þurftu
umhyggju. Móðirin sá um matargerð, hugsaði
um börnin, sá um flesta þætti heimilisins og
samverustundir fjölskyldunnar voru virkar og
reglulegar. Umhverfi barnanna í „gamla daga“
var aðgengilegt og einfalt. Á þessum tímum
léku flest börn sér úti í náttúrunni og nánasta
umhverfi heimilisins, kyrrsetuhvetjandi þættir
eins og sjónvarp og tölvur voru ekki til staðar
og má í þessu sambandi nefna að ekki voru
sjónvarpsútsendingar í júlí og aldrei á fimmtu-
dögum allt árið um kring. Hreyfingarleysi barna
þekktist varla og mjög fá börn voru of þung,
hvað þá of feit. Almennt séð voru efnishyggja og
lífsgæðakapphlaup sennilega ekki eins ríkjandi
þættir í lífi fólks og raunin er í dag.
Á Íslandi og í hinu vestræna þjóðfélagi hefur
á undanförnum árum þróast lífsstíll sem ein-
kennist af aukinni efnishyggju þar sem aukið
álag og meiri kröfur eru gerðar til flestra þjóðfé-
lagsþegna. Krafan um að ná árangri og frama í
starfi og á sama tíma að eiga börn og fjölskyldu
er hávær, og mikill hraði ríkir í frekar flóknu og
stressuðu þjóðfélagi. Flestir grunnþættir í lífi
fjölskyldunnar eins og matargerð eru að stórum
hluta í höndum annarra en foreldra, virkum og
reglubundnum samverustundum fjölskyldunnar
hefur fækkað og kynslóðir eiga minna sameig-
inlegt en áður tíðkaðist. Í hinu tæknivædda þjóð-
félagi okkar eru kyrrsetuþættir mjög ríkjandi í lífi
fólks og lífsmunstur fólks einkennist oft af miklu
sjónvarpsáhorfi og löngum setum við tölvur,
ýmist til að leika sér, vafra um á netinu eða nota
samskiptavefi. Hið manngerða umhverfi sem við
lifum í gerir það einnig að verkum að fólk þarf