Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.02.1985, Blaðsíða 21

32/1978 um hlutafélög). Ekki er heldur
gerð grein fyrir skattalegum áhrifum
þeirra viðskipta sem lýst hefur verið hér
að framan. Helstu ástæður þessa eru þær
að í íslenskum lögum um tekjuskatt og
eignarskatt er hvorki fjallað um samstæð-
ur eða samstæðuársreikninga né skatt-
lagningu þeirra.
í næsta kafla verður reynt að tengja þær
reikningsskilavenjur, sem nefndar hafa
verið í þessum kafla, íslenskum aðstæðum
með það fyrir augum að fá út einhvers
konar aðferðir við samstæðureikningsskil
er henta hér á landi.
3. ÍSLENSKAR AÐSTÆÐUR
3.1. íslenskar reikningsskilavenjur.
Hér á landi hafa orðið veigamiklar
breytingar á viðskiptaháttum á síðustu
áratugum. Félög hafa stækkað og við-
skiptatengsl og sambönd alls konar orðið
algengari. .Einn liður í þeirri þróun að
öðlast sambönd eða ítök í öðrum félögum
hefur verið að kaupa eignarhluta í við-
komandi félögum.
Á sama tíma og þessi þróun hefur átt
sér stað í viðskiptaháttum hefur ekki
orðið sambærileg þróun í reikningsskilum
varðandi þessi mál. Félög eignfæra yfir-
leitt hlutabréfaeign sína í öðrum félögum
á nafnverði og breyta þeirri eignfærslu
aðeins við móttöku jöfnunarhlutabréfa.
Einú tekjurnar sem félög færa í bókum
sínum af viðkomandi hlutabréfaeign er
móttekinn arður. Yfirleitt er ekki gerð
grein fyrir því hvort félag, sem á hlutdeild
í öðru félagi, sé í raun móðurfélag og litlar
eða engar tilraunir eru gerðar til þess að
eyða innbyrðis viðskiptum milli móður-
og dótturfélags.
Við breytingar á þessum aðferðum
verður að hafa í huga að ýmsar aðstæður
hér á landi gera það að verkum að ekki er
hægt að taka beint upp erlendar reiknings-
skilaaðferðir án þess að aðlaga þær
íslenskum aðstæðum.
Hér á landi hefur verðbréfamarkaður
verið mjög takmarkaður og hlutabréf
hafa yfirleitt ekki verið boðin til sölu á
almennum markaði. Ekkert skráð mark-
aðsverð er því til á hlutabréfum hér á
landi. Lítil eftirspurn hefur verið eftir
hlutafé hjá einstaklingum og hafa hluta-
bréf yfirleitt verið talin léleg fjárfesting.
Ef þessar staðreyndir eru bornar saman
við erlendar aðstæður t.d. í Bandaríkjun-
um kemur annað í ljós. Þar eru mjög mikil
viðskipti með hlutabréf og flest stærri
félög hafa skráð markaðsverð á hlutabréf-
um sínum. Einstaklingar og félög gera
mikið af því að fjárfesta í arðvænlegum fé-
lögum þar sem slík fjárfesting er yfirleitt
talin hagstæðari en að hafa fé í banka. Þar
sem hlutabréf eru mjög auðseljanleg er
algengt að félög leggi umframfjármagn í
kaup á hlutabréfum í von um skjóta ávöxt-
un. Einnig eru slík kaup ein leiö til vaxtar
félaga. Helstu kaup félaga á hlutafé
hérlendis hafa verið gerð til þess að
tryggja sér hráefni. í slíkum tilfellum er
það ekki fjárfestingin sem slík sem skiptir
megin máli eða ávöxtun hennar heldur
þeir hagsmunir sem tryggðir eru.
Pau atriði sem nefnd hafa verið hér að
framan ber að hafa í huga við gerö sam-
stæðuársreiknings hér á landi vegna þess að
erlendis eru samstæðuársreikningar helst
taldir gagnlegir fyrir mögulega fjárfesta
og hluthafa móðurfélags.
Hér á eftir verður leitast við að lýsa
þeim aðstæðum sem eru frábrugðnar
erlendum aðstæðum og jafnframt verður
reynt að finna viðeigandi aðferðir er nota
má við gerð samstæðuársreikninga hér á
landi.
3.2. Kostnaðarverðsaðferð breytt í hlut-
deildaraðferð.
Eins og lýst var hér að framan hafa
19