Ráðunautafundur - 15.02.1997, Page 271

263
nautaþjónusta búnaðarsambandanna hafði þegar í upphafi miklu hlutverki að gegna við fram-
þróun dómstarfanna. í þessu sambandi skal þess getið að búnaðarsambönd hófu rekstur leið-
beiningaþjónustu upp úr 1930 sem elfdist síðan mjög á árunum um og upp úr 1950, en leið-
beiningar í hrossarækt guldu lengi þess viðhorfs sem þá var mjög uppi vegna vélvæðingar í
sveitum og tilkomu bíla að hrossarækt væri ekki lengur í hópi nytsamra búgreina.
Næstu áratugina festist dómnefndarfyrirkomulagið síðan algerlega í sessi. Fimm manna
dómnefndir störfuðu á stórmótum en á minni sýningum þriggja manna dómnefndir, oft var
auk þess að störfum viljaprófunarmaður. Til algerra undantekninga heyrði ef landsráðunautur
starfaði einn að dómum, sem helst átti sér stað í forskoðun fyrir stórmót í hestfáum héruðum
eða þar sem leiðbeiningaþjónusta búnaðarsambandsins gaf hrossaræktinni afar lítinn gaum.
Á árunum fyrir 1990 jókst mjög umræða um mikilvægi þess að setja skýrt markaðar
reglur um alla þætti sýningahaldsins í hrossaræktinni og voru fyrstu drög kynnt árið 1988.
Þessari vinnu var framhaldið næstu árin, árið 1990 voru reglurnar samþykktar sem heildar-
reglur um sýningahald í hrossarækt og á endanum leiddi þessi vinna til útgáfu bókarinnar
Kynbótadómar og sýningar. Á bls. 5-7 í téðu riti eru ýtarlegar reglur um framkvæmd kyn-
bótadóma og sýninga og er hér með vitnað til þeirra. Mörg mikilvæg undirstöðuatriði fyrir
faglega sterkt starf að dómum kynbótahrossa eru þar nákvæmlega tilgreind.
Árið 1950 var byrjað að dæma kynbótahross hérlendis á dómstiga þar sem einkunnir
voru gefnar fyrir hvern eiginleika fyrir sig og þær síðan margfaldaðar með vægistuðlum til að
fá fram lokaeinkunn. Þarna var því byrjað að fella tölulegan kvarða á huglæga eiginleika reið-
hrossa, en ekki látið nægja að flokka hrossin gróflega í flokka eftir gæðum og fegurð. Á þann
veg var þó víðast unnið í hrossaræktinni erlendis og svo er víða enn. Þetta atriði, að kynbóta-
hross skuli hafa verið dæmd áratugum saman á samfelldum kvarða, hefur gert töl- og kynbóta-
fræðilega úrvinnslu gagna mögulega.
Fyrstu reglur um kynbótadómstiga eru frá 17. apríl 1950 en breytingar voru gerðar á
dómstiganum fyrir landsmótið 1954 og aftur fyrir landsmótið 1958. Dómstigi líkur þeim sem
nú gildir tók gildi stuttu síðar, en þó vógu bygging og hæfileikar ekki jafnt í aðaleinkunn,
kostir giltu 60%. Heildarvægi byggingar var þannig 40 og heildarvægi sköpulags 60. Þessi
dómskali fyrir einstaklingsdóma hefur verið notaður allar götur síðan en þó með nokkrum
breytingum sem nú frá greinir. Þannig hefur sköpulag og kostir vegið jafnt í lokaeinkunn
hrossins frá árinu 1961. Þessi breyting var einfaldlega framkvæmd með því að deila með
heildarvægjum fyrir byggingu annars vegar og hæfileikum hins vegar í gegn um summu ein-