Ægir - 01.04.2016, Side 24

24
einn af elstu geirfuglunum í
þessu, en þróunin hafi verið sú
að að honum safnist frekar ung-
ir strákar. Þeir eldist svo reyndar
eins og aðrir. Sumir skipstjórar
eru sagðir mikil hörkutól og
liggja gjarnan í brúargluggan-
um með mikil læti. Hilmar er
ekki einn af þeim.
„Það hefur verið mín skoðun
að það hafist ekki allt með ein-
hverjum öskrum og látum. Það
er ekki minn stíll. Maður lærði
mikið í mannlegum samskipt-
um í fragtsiglingunum. Þegar
ég var bátsmaður þurfti maður
að vera svolítið „dipló“, sigla
milli skers og báru milli undir-
og yfirmanna. Þá lærði maður
fljótt hvernig maður átti að
stjórna og ég hef haldið mig við
það. Það hefur bara gengið vel,
held ég. Nú eru menn líka orðn-
ir talstöðvartengdir á dekkinu
svo maður getur talað inn í
hjálminn hjá þeim ef þörf er á
þegar trollið er tekið og látið
fara. Eins geta þeir komið skila-
boðum upp í brú ef eitthvað er
að. Þannig er hægt að tala ró-
lega við hvern og einn.“
Breytt vaktkerfi
Ferillinn hjá Hilmari hefur verið
stórslysalaus. Hann hefur aldrei
misst mann, en hefur einu sinni
fengið slæmt brot á skipið.
„Brotið kom á fyrsta Gnúpinn
sem ég var með. Hann
skemmdist talsvert við það en
enginn slasaðist alvarlega. Auð-
vitað verða alltaf einhver smá-
slys um borð eins og gengur,“
segir hann.
Þegar talið berst að vinnu-
álagi um borð segir Hilmar að
skipið sé með nægan kvóta til
þess að unnið sé allan sólar-
hringinn. „Fyrir þremur árum
skiptum við um vaktakerfi úr
sex og sex í þrjár átta tíma vakt-
ir. Vaktirnar eru því rúllandi og
menn ekki alltaf á sömu vakt-
inni. Það líkar öllum betur því
þá ná menn lengri samfelldum
svefni og geta nýtt eina frívakt
að hluta til að gera eitthvað fyr-
ir sjálfa sig. Það er mjög sjald-
gæft að staðnar séu frívaktir
eins og oft var. Þetta gengur
allt jafnar fyrir sig. Við þetta
fækkaði líka slysum og óhöpp-
um því þau verða flest í kring-
um vaktaskiptin. Nú er búið að
taka þetta kerfi upp á flestum
togurum. Þetta er því allt orðið
mannúðlegra en áður og að-
staðan fyrir mannskap er al-
mennt mjög góð, sérstaklega í
nýjustu skipunum.“
Allt annar aðbúnaður
Hilmar segir að þegar hann var
að byrja á sjó hafi stundum að-
eins verið eitt klósett um borð,
stundum bara ein fata!
„Nú liggur við að þetta sé
eins og á hóteli. Ein veigamesta
breytingin er þegar áhöfnin fór
að geta haft regluleg samskipti
við fjölskylduna í landi. Nú eru
skipin nettengd og menn nota
bara sinn síma og sína tölvu í
gegnum gervihnött til að hafa
samband í land, til dæmis á
Facebook. Ég hef verið að lesa
bréf frá pabba til mömmu á sín-
um tíma og 1951 þurfti að
senda bréf með öðrum bát frá
Raufarhöfn til Siglufjarðar, því
ekkert pósthús var á Raufar-
höfn. Þá var þetta bréf hálfan
mánuð á leiðinni. Nú senda
menn tölvupóst utan af sjó,
sem kominn er samstundis á
áfangastað, hvar sem í heimin-
um.
Þegar ég var að byrja á síld-
inni 1966 var eina leiðin til hafa
samband heim að nýta sím-
stöðvarnar á þeim stöðum sem
komið var í land. Mig minnir að
á Seyðisfriði hafi verið þrír síma-
klefar. Þá pantaði maður símtal
og beið svo í einhverja klukku-
tíma eftir að röðin kæmi að
manni. Þetta er mesta breyting-
in til að létta mönnum lífið um
borð, að geta verið beintengdir
við fjölskylduna, geta verið inni
á samskiptamiðlunum og horft
á sjónvarp.“
Samningslausir í fimm ár
Sjómenn eru nú búnir að vera
samningslausir í fimm ár og
það þykir Hilmar ótækt, því
margt liggur þar fyrir.
„Ég efast um að aðrar stéttir
myndu láta það ganga yfir sig
og í gegnum tíðina man ég í
reynd ekki eftir nema kannski
tveimur samningum sem við
höfum gert. Við höfum alltaf
fengið á okkur lög. Það hefur
gengið mjög illa að semja eins
og venjulegir launþegar við at-
vinnurekendur. Það er reyndar
eitthvað að þokast núna, heyrir
maður.“
En um hvað semja sjómenn
og útvegsmenn sín á milli, þar
sem laun sjómanna ráðast af
hlutaskiptum? Þeir fá ákveðið
hlutfall af verðmæti aflans sem
laun. En fleira kemur til eins og
Hilmar útskýrir.
„Það er verið að tala um
breytt hlutaskipti í sumum til-
fellum. Útgerðin vill lækka hlut-
inn. Ef við svo förum aftur í olíu-
kreppuna sem var 1984, kom
inn ákvæði um að áhöfnin tæki
þátt í olíukostnaði. Það hefur
haldið sér algjörlega síðan og
svarar til 28% af óskiptum afla.
Ég held að nú séu ansi margir
útgerðarmenn á frírri olíu
vegna framlags sjómanna, sér-
staklega á línuskipum sem eyða
lítilli olíu. Það er einnig talað
um fækkun í áhöfn á uppsjávar-
skipum og ísfiskskipum en ekki
frystitogurum þar sem frekar er
talað um fjölgun í áhöfn sam-
hliða meiri fullvinnslu,“ segir
Hilmar.
Það er fróðlegt að heyra
hvað Hilmar hefur að segja um
þær miklu breytingar, sem orð-
ið hafa á löngum ferli hans. Að-
búnaður sjómanna og aðstæð-
ur eru nú allt aðrar en áður fyrr.
Það er vel að þeim búið á flest-
an hátt, þótt áralangt samn-
ingsleysi varpi þar nokkrum
skugga á. En það er eitt sem
aldrei breytist eða þannig, að
allt er í heiminum hverfult.
Náttúran breytist, fiskigengdin
breytist. Sjómennskan verður
alla tíð háð duttlungum náttúr-
unnar, en hin síðari ár hefur
mönnum tekist vel að laga sig
að þeim breytingum sem óhjá-
kvæmilega verða. Ferill Hilmars
er gott dæmi um það.
Skrúfupressur
og stimpilpressur
Lofthreinsibúnaður
Loftkútar - Loftsíur
Lofttengibúnaður
Loftþurrkarar
■ Ýmsar stærðir og gerðir
■ Einstaklega hljóðlátar
■ Þýsk gæði
Skeifan 3E-F · Sími 581-2333 · Fax 568-0215 · www.rafver.is
F A G M E N N S K A A L L A L E I Ð
„Þessir exelgaurar sem ég kalla svo, sem stjórna þessu, þekkja
ekki þetta ástand sem var hér áður. Það er málið.“