Dagblaðið Vísir - DV - 24.03.2017, Qupperneq 23

Helgarblað 24.–27. mars 2017 Umræða 23
rithöfunda sem tengdust útgáfunni.“
Það er alveg þess virði að skoða
þessa bók Ólafs, sem reyndar er
þriðja bindi endurminninga hans;
hinar tvær hétu Ævintýraþorpið, og
segir frá æskuárum í Keflavík, og
Byltingamenn og bóhemar, sem vís-
ar til áranna í Æskulýðsfylkingunni.
Lystræningi og vond listaskáld
Ef við segjum að Lystræninginn og
fólkið í kringum hann sé svona annar
armur þeirrar óformlegu ungskálda-
hreyfingar sem var í gangi á þess-
um tíma, þá mætti kannski segja að
Listaskáldin vondu væri hinn. Jafn-
vel myndu sumir tala um efra og
neðra lagið, og þá lítill vafi um hvort
er hvað. Á þessum árum var ég ung-
ur og feiminn aðdáandi umræddra
skálda, fylgdist með listgjörningum
þeirra eldri úr lotningarfullri fjar-
lægð og setti mig ekki úr færi um að
verða áheyrsla þegar þau lásu upp.
Einn slíkur upplestur var í Norræna
húsinu svona hálfu ári áður en Lista-
skáldin fóru í Háskólabíó, en dag-
skráin í Norræna húsinu var und-
ir hinu frægasta viðurnefninu sem
seinni tíma menn höfðu um Jónas
Hallgrímsson, í fleirtölu reyndar:
Ástmegir þjóðarinnar. Það var heill
eftirmiðdagur í sal Norræna hússins,
og ég held að stefnan þá hafi verið að
leyfa öllum að vera með; bara smala
inn sem flestum þeirra ungskálda
sem voru að byrja að birta verk sín
eða gefa út ritlinga. Allt varð þetta
fyrir vikið miklu umfangsmeira en
nokkur hefur eflaust reiknað með:
áheyrendur tróðu sér inn í hús-
ið meðan þess var nokkur kostur og
fylltu alla kima, fjöldi upplesara var
slíkur að dagskráin gekk þindarlaust
klukkutímum saman, og kannski
var skipulagið ekki niður njörvað,
í það minnsta voru sumir, kannski
að vonum, svo ánægðir með text-
ann sinn að þeir gátu ekkert hætt
að lesa: sumir byrjuðu bara fremst í
sinni ljóðabók og hættu ekkert fyrr
en hún var öll upplesin, og það þótt
langt væri liðið á dag og margir enn á
mælendaskrá.
Stúdentspróflausir menn
Svona feiknaleg velgengni og all-
ur þessi áhugi sem Ástmögunum
var sýndur kveikti trúlega þá hug-
mynd að þetta mætti endurtaka, og
þá með sal sem rúmaði fleiri, betra
skipulagi og færri upplesurum. Ég
held að frumkvæðið hafi komið
frá MR-ingunum, sem höfðu langa
reynslu af samstarfi og voru sumir
hverkir komnir á samning hjá stóru
forlögunum: áðurnefndir Pétur
Gunn og Siggi Páls og svo Steinunn
Sig, Hrafn Gunnlaugs og Þórarinn
Eldjárn. Þau fengu svo til liðs við sig
eldri skáld sem þegar höfðu skapað
sér nafn eins og þá Guðberg Bergs-
son og Megas. Þetta munu einhverj-
ir hafa upplifað svo að það væri ver-
ið að velja úrvalsdeild, svona eins
og þegar kapplið er valið í lands-
leik úr mun stærri æfingahóp. Ein
af fjölmörgum frábærum sögum frá
þessum tíma sem ég hef heyrt stór-
vin minn Ólaf Gunnarsson segja var
einhvern veginn eins og hér fer á eft-
ir, en Óli var einn af Ástmögunum.
Hann og annað ungskáld, gott ef ekki
Bjarni Bernharður sem oft var kall-
aður Beddi, hafi verið í heimsókn hjá
Degi Sigurðarsyni; skáldið Dagur sat
við skrifborð en gestirnir á dívan þar
í herberginu. Þá hafi komið inn tve-
ir af MR-ingunum og væntanlegum
Listaskáldum, þeirra erinda að biðja
Dag um að vera með í því tiltæki. Óli
sagði að Degi hefði greinilega sár-
langað að slá til, en ekki kunnað við
það af tillitssemi við Ástmegina á
dívaninum, sem hann gjóaði aug-
unum ótt og títt á meðan hann hugs-
aði sig um, en fengu semsé ekki sams
konar boð. Dagur hafi á endanum
sagt við MR-ingana, sinni hrjúfu
röddu: „Nei, ætli ég verði ekki bara
áfram í Lystræningjanum, með hin-
um tossunum.“ Seinna, sagði Óli mér
einnig, hafi Dagur svo verið pínulítið
spældur yfir því að svona fór, og sagt
við marga: „Það var auðvitað ekki
hægt að hafa Óla og Bedda með, því
þeir eru ekki með stúdentspróf!“
Þorlákshafnarrenesans
En þótt Dagur hafi að sögn tekið
svona til orða um tímaritið Lystræn-
ingjann, þá fer því fjarri að hann hafi
verið eitthvert tossablað. Öðru nær;
hann var fullur af alls kyns merkileg-
um skáldskap og myndlist og grein-
um um alls konar kúnst, auk þess
sem uppsetning blaðsins var oft
frumleg og skemmtileg. Hann var
fyrst um sinn gefinn út af skáldahópi
úr röðum Ástmaganna, en þegar
þurfti meira og betra skipulag og
skýrari forystu tók útgáfuna að sér
lítill vinahópur, þar á meðal áður-
nefndur Ólafur Ormsson, Þorsteinn
Marelsson og svo Vernharður Linnet,
sem þá var búsettur í Þorlákshöfn
og varð held ég prímusmótor svona
í því praktíska. Þorlákshöfn varð
þannig nokkurs konar heimahöfn
og varnarþing Lystræningjans, og
þar á milli varð skýr tenging í hugum
fólks; gott ef það var ekki Ólafur heit-
inn Jónsson sem í blaðagrein talaði
um „Þorlákshafnarrenesansinn.“ Ég
hef heyrt þá sögu frá fólki nákomnu
sjálfu nóbelsskáldinu á Gljúfrasteini
að glanstímarit eitt afar smart hafi
beðið hann um viðtal, gott ef það
var ekki Nýtt líf. Halldór var þá far-
inn að verða spar á slíkt, en var samt
spenntur fyrir að fara í spjall við um-
rætt blað, sem kom einhverjum á
óvart því að áherslan þar á bæ var
meira á ungt og frægt fólk og tísku og
hönnun og þess háttar. En Halldór á
að hafa svarað: „Jú, ég hef heyrt vel
af þessu blaði látið; mér skilst það sé
gefið út í Þorlákshöfn.“
„Boðið upp í dans“
Svo við snúum okkur aftur að bók-
inni Skáldaspegill eftir Ólaf Ormsson
þá er sjálfsagt að mæla með henni
við alla sem hafa áhuga á menn-
ingarsögu okkar tíma. Þar er margt
áhugavert; stundum minnir hún að-
eins á hrakfallasögur af því tagi sem
við þekkjum frá til dæmis höfundum
á borð við Jóhannes Birkiland, og á
það ekki síst við um eilíf íbúðakaup
Ólafs; mig minnir að fyrstu 100 síð-
urnar gerist á ekki löngum tíma, en
þó nær hann að flytja að minnsta
kosti þrjátíu sinnum, eflaust í von
um að kaupa jafnan og selja svo aft-
ur með hagnaði, án þess að maður
fái á tilfinninguna að það hafi lán-
ast til fulls. Þarna eru tragískar senur,
eins og um kvennamál höfundarins,
annað er drepfyndið eins og frásögn
af ferð og dvöl þeirra nokkurra lista-
manna í íbúðarhús Guðmundar
heitins Böðvarssonar að Kirkjubóli
á Hvítársíðu, sem Rithöfundasam-
bandið hafði um árabil til umráða
fyrir sína félagsmenn. Í þeirri ferð
var gripið til þess þegar menn sak-
ir ölvunar voru ekki lengur ökuhæf-
ir að láta þann minnst fyllsta, Ólaf
sjálfan, aka bílnum, og hafði hann þó
ekki bílpróf og aldrei fyrr sest undir
stýri. Og urðu ferðir þeirra eftir því.
Gallalaus er bókin ekki, hún hefði
þolað betri yfirlestur og ritstjórn,
hún verður sums staðar sundurlaus
og langdregin. Og svo gerir höfund-
urinn fullmikið af því að segja heldur
frá með lýsingarorðum en frásögn;
mönnum er oft lýst mjög hlýlega
án þess að maður fái nokkra hug-
mynd um karakterinn. Má þar nefna
að sameiginlegur vinur okkar Ólafs
Ormssonar, nafni hans Gunnars-
son sem áður er hér getið um, fær
að vonum loflega einkunn, sagt eitt-
hvað á þá leið að það væri „dauð-
ur maður“ sem ekki hefði hrifist af
hans sagnalist, en hvergi er til henn-
ar vitnað eða dregið upp hvers kyns
hún var.
En margt er semsé stórmerki-
legt. Má þar nefna frásagnir af til-
raun höfundarins til að græða með
því að vingast við hægri vænginn;
lengst af var hann mjög róttækur og
vinstrisinnaður og vitnar í ljóð eftir
sig þar sem er lína eitthvað á þessa
leið: „Það vaxa hvergi rósir, nema
í sporum Rauða hersins.“ En hann
semsé gerir útgáfusamning við AB
um skáldsögu þar sem flett yrði ofan
af skuggalegum áformum byltingar-
sinnanna í Fylkingunni, og geng-
ur þá svo langt að skrá sig einnig í
Sjálfstæðisflokkinn og fara að sækja
fundi í Valhöll með hinum brodd-
borgurunum. Bókin kom svo út und-
ir titlinum Boðið upp í dans; þar eru
sögupersónur undir dulnefni, sem
þó má stundum grilla í gegnum;
mig minnir að þar heiti Þorsteinn
frá Hamri „skáldið Sigurður Óli frá
Hóli“. En höfundurinn sem ætlaði að
gleðja hægri vænginn hefur lítið upp
úr krafsinu annað en heldur úrillan
dóm um bókina í Morgunblaðinu.
Semsé: Ein af þessum bókum
sem er með öllu óþarft að gleymist
og týnist. n
Halldór Laxness Halldór á að hafa svarað: „Jú, ég hef heyrt vel af þessu blaði látið; mér
skilst það sé gefið út í Þorlákshöfn.“
„Sumir byrjuðu
bara fremst í sinni
ljóðabók og hættu ekkert
fyrr en hún var öll upples-
in, og það þótt langt væri
liðið á dag og margir enn
á mælendaskrá.
Bjarni Blöndal
Löggiltur fasteignasali
bjarni@fastlind.is
Sími 662 6163
Ég kann að meta
eignina þína