Morgunblaðið - Sunnudagur - 29.01.2017, Blaðsíða 15

29.1. 2017 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
Sindri Sigurðarson, 12 ára
Hvað færðu þér í morgunmat?
„Ég fæ mér nær alltaf Cheerios en stundum
hafragraut. Ég tek stundum lýsi og fæ svo
ávöxt í morgunhressingu í skólanum.
Hvar áttu heima og hvernig eru matmáls-
tímar hjá þér og hvað er í matinn?
„Ég á heima í Garðabæ og er í Hofsstaða-
skóla. Ég fæ heitan mat í hádeginu í skólanum
en þar er alltaf fiskur tvisvar í viku. Hina
dagana er alls konar í matinn, lasanja,
pasta, súpa, kjötbollur og ýmislegt. Eftir
skóla og áður en ég fer á fótboltaæfingu fæ
ég mér annaðhvort Cheerios með bláberj-
um eða brauð. Í kvöldmatinn er heitur
matur sex daga vikunnar og snarl
einn dag. Við erum til dæmis með
fisk, kjúklingarétti, hakk og spa-
gettí. Ég fæ oft lambakjöt um
helgar hjá ömmu. Klukkan níu á
kvöldin fæ ég mér alltaf skyrbúst
sem ég útbý sjálfur í blandaranum.
Ég drekk alltaf vatn með matnum og
stundum mjólk.“
Hvaða grænmeti borðarðu
með kvöldmatnum og
hvaða ávexti borðarðu
dagsdaglega?
„Það er eiginlega alltaf brok-
kolí í kvöldmatinn, gulrætur,
kartöflur og sætar kartöflur. Ég
borða mikið af ávöxtum á hverj-
um einasta degi, bæði í skól-
anum og heima. Þegar ég geri
skyrbústið á kvöldin set ég alltaf
bláber og banana út í og stundum
jarðarber.“
Er eitthvað sem þú getur ekki
hugsað þér að smakka og er einhver
matur sem þú hefur smakkað sem
þér finnst vondur?
„Mig langar ekki að smakka tarantúlu
en ég er opinn fyrir öllu öðru. Mér finnst
rósakál og blómkál vont. “
MATARUPPELDI Í NÚTÍMANUM
Skyrbúst á hverju kvöldi
Kvöldnasl Sindra
er hollur drykkur
sem hann blandar.
Sindri Sigurðarson fær tvær
heitar máltíðir á dag.
Þótt mismunandi aldur, bakgrunnur,efnahagur og búseta Íslendinga gerimatarvenjur þeirra að einhverju leyti
ólíkar er sumt sameiginlegt. Við borðum til
dæmis of mikið salt og tökum of lítið D-
vítamín. Við eigum það flest sameiginlegt að
versla í stórmörkuðum en ekki litlum sérversl-
unum. Raunar eru um næstu helgi heil fjörutíu
ár frá því að við hættum að kaupa mjólkina,
ostinn og skyrið í sérstökum mjólkurbúðum
þegar þeirri síðustu var lokað.
Það er að sjálfsögðu ekki síst vegna meira
framboðs sem matur okkar er fjölbreyttari.
Vörur hafa bæst við og haslað sér völl en aðrar
fokið aftur út af markaðnum þrátt fyrir tíma-
bundnar vinsældir.
Meðal þeirra sem héldu
velli var AB-mjólk sem
kom á markað í búðum
hérlendis 1987 en þessi
tegund mjólkur var
fyrst sett á markað í
Danmörku undir nafn-
inu Cultura.
Einstaka drykkir hafa
líka komið og farið og á
9. áratugnum voru
markaðssettir mjólkur-
og mysudrykkir bland-
aðir í litlum fernum, svo
sem Sopi, Gosi, með
epla- og appelsínubragði,
og Mangósopi. Fram-
leiðendur sögðu að mysu-
drykkir væru viðbrögð við aukinni mysuneyslu
þjóðarinnar á 8. áratugnum.
Í Gosa var sett önnur nýjung ársins 1984 –
Nutra Sweet, sætuefni sem við höfðum ekki
þekkt áður en þekkjum í ýmsum myndum í
dag.
Á sama tíma kom hnetu- og karamellujóg-
úrt á markað og ólíkt drykkjunum fæst það
enn í verslunum. Mjólkurvörur hafa alltaf ver-
ið áberandi í alls kyns tilraunum með nýjungar
og hafa margar öðlast fastan sess í ísskápnum.
Við höfum verið móttækileg fyrir ýmsum er-
lendum áhrifum í matargerð okkar, kannski
ekki síst ítölskum, og árið 1994 var ekki rætt
um annað en pestó manna á milli og pestó-
krukkur eru án efa í fjölmörgum ísskápum í
dag.
Alls kyns sósum höfum við
fengið að kynnast smátt
og smátt. HP-sósan
enska varð vinsæl á 6. ára-
tugnum, Tabasco-sósan
fór að sjást mikið í upp-
skriftum á 8. áratugnum,
pítusósa og sojasósa
áratuginn á eftir,
salsasósa (við köllum
hana það þótt það
þýði sósa-sósa) á 10.
áratugnum, satay og
teryaki upp úr 2000
og majónesið hefur
átt ákveðna endurkomu
síðustu árin. Tískusósa dagsins í dag
er án efa sú bragðsterka sriracha.
Hvað kjötneyslu varðar þóttu það til dæmis
mikil tíðindi og bylting þegar hið svokallaða
London-lamb kom á markað í kringum 1960
þar sem kjötið var léttreykt en Íslendingar
voru vanir að borða það steikt eða soðið, nú
eða vel reykt. Mjög margar þekktar afurðir
okkar hafa með tímanum farið að fást í alls
kyns sykur- og fituskertum útgáfum og sýnist
heilbrigðisstarfsfólki sitt hvað um það í gegn-
um tíðina. Á 9. áratugnum risu ritdeilur um
smjörlíki, hvort það væri hollara eða óhollara
en smjör. Létt og laggott, léttmjólk, fituskert
lifrarpylsa, sykurlausir gosdrykkir og fleira til
þekkjum við öll og það er enn verið að rann-
saka og reyna að skera úr um hvort við eigum
að kaupa okkur þetta með gervisykrinum eða
„alvöru sykrinum“.
Við eigum það flest sameiginlegt að gera innkaup í stórmörkuðum en ekki litlum sérverslunum.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
ALLS KONAR
NÝJABRUM
Bára Dís Guðjónsdóttir, 28 ára:
Hver var morgunmaturinn þinn sem barn?
„Stundum hafragrautur, stundum All Bran,
einhver trefjaríkur morgunmatur með engum
sykri. Ég tók lýsi og Frískamín.“
Hver er morgunmaturinn þinn í dag?
„Ég er ein af þeim sem borða ekki morg-
unmat. Ef ég myndi borða hann væri það Che-
erios.“
Hvar ólstu upp og hvernig voru matmáls-
tímar þegar þúi varst að alast upp?
„Ég ólst upp í Hafnarfirði og Reykjavík. Við
héldum ekki fast í að kvöldmatur yrði að vera
klukkan 7 eða á einhverjum nákvæmum tíma,
ég var í miklu tómstundastarfi, mamma í skóla
svo það var bara eldað þegar allir voru komnir
heim. Í matinn var gjarnan grænmetissúpa,
fiskur, eggjakaka,
pastaréttir og
grjónagrautur var
vinsæll. Við vorum
stundum með kjúk-
lingarétti í ofni en
það var lítið um kjöt,
kannski bara á
sunnudögum hjá
ömmu og afa.
Hvað hádeg-
isverðinn varðar þá
var það ekki fyrr en ég var komin í 9. bekk sem
það var boðið upp á heitan mat í skólanum svo
að í hádegismat fékk ég samloku með hnetu-
smjöri sem ég kom með að heiman. Síðdegis fór
ég stundum út í bakarí, stundum spældi ég mér
egg eða mamma skar niður ávexti. Við drukkum
alltaf vatn með kvöldmatnum. Stundum drakk
ég mjólk og djús.“
Hvernig eru matmálstímarnir þínir í dag?
„Ég er ekki með neina sérstaka matmáls-
tíma, hugsa ekkert um hvað klukkan er heldur
borða bara þegar ég er svöng. Þá finn ég mér
yfirleitt einhvern stað sem býður upp á tilbúinn
mat og er í næsta nágrenni svo ég geti fengið
mér strax að borða og þurfi ekki að bíða. Ég er
grænmetisæta og Pad-thai-núðlur eru í miklu
eftirlæti. Það er þægi-
legt að vera græn-
metisæta í Reykjavík,
nóg í boði. Ef það er
vegan-valkostur í boði
á staðnum, réttur án
allra dýraafurða, vel
ég hann yfirleitt. Ég
drekk vatn með
matnum og milli mála
drekk ég mikið kaffi.“
Hvaða grænmeti borðaðirðu með kvöld-
matnum þegar þú varst barn?
„Mjög fjölbreytt og mikið grænmeti þar sem
brokkolí var í eftirlæti. Við notuðum grænmetið
mikið í réttina sjálfa og ef það var lítið græn-
meti í réttunum sjálfum vorum við alltaf með
salat og grænmeti með sem meðlæti. Það var
líka alltaf mikið af fjölbreyttum ávöxtum sem
mamma var dugleg að skera niður.“
Hvað er eftirminnilegast af því sem þú hefur
smakkað sem var nýjabrum þá en sjálfsagð-
ur matur í dag?
„Sushi fannst mér mjög skrýtið þegar ég
smakkaði það fyrst en finnst það mjög gott í
dag. Að vísu vantar svolítið upp á fjölbreytnina í
grænmetis-sushi hérlendis.“
MATARUPPELDIÐ Á 9. ÁRATUGNUM
Bára Dís Guðjónsdóttir drekkur mikið kaffi.
Grænmetis Pad-thai núðlur
eru í eftirlæti hjá Báru.
Engir matmálstímar lengur
Við vinnslu greinarinnar var meðal annars
stuðst við fjölmargar íslenskar fréttir og blaða-
og tímaritagreinar um mataræði í gegnum tíðina
og einnig var stuðst við niðurstöður ýmissa
rannsókna og kannana, svo sem neyslukönnun
Manneldisráðs Íslands frá 1979, könnun á mat-
aræði Íslendinga 1990, könnun á mataræði Ís-
lendinga 2002 og könnun á mataræði Íslendinga
2010-2011.
Sérstaklega má nefna að skrif Laufeyjar Stein-
grímsdóttur næringarfræðings síðustu áratugi í
blöð og tímarit búa yfir miklum fróðleik sem
eru upplýsandi fyrir svona samantekt enda hef-
ur hún verið kölluð „næringarfræðingur Ís-
lands“. Þá hafa Íslendingar greinilega mikinn
áhuga á neytendamálum því mikil skrif er að
finna í gegnum tíðina um matvörur í dagblöðum
og tímaritum.
HEIMILDIR