Morgunblaðið - 17.03.2017, Síða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. MARS 2017
Vöruhús veitingamannsins
allt á einum stað
Höfðabakka 9 | 110 Reykjavík | Sími 595 6200 | bakoisberg.is
Opið virka daga kl. 8.30-16.30
...Margur er knár
þótt hann sé smár
Nýji SX Rational 2/3 GN ofninn
gerir allt það sama og
stærri gerðirnar.
LAUGAVEGI 24 - 101 REYKJAVÍK
SÍMI: 552 0800
SKIPAGÖTU 7 - 600 AKUREYRI
SÍMI: 462 4646
Pilot
síðan 1937
Umræða um mál-
efni lífeyrissjóða hef-
ur verið áberandi á
síðum blaðanna síð-
ustu mánuði. Hún
hefur að mestu verið
neikvæð í garð sjóð-
anna og einkum snú-
ist um lýðræði eða
skort á lýðræði í líf-
eyrissjóðunum. Full-
yrt er að sjóðfélagar
hefðu engin áhrif á það hvernig fé
þeirra væri ráðstafað og ávaxtað
eða hverjir skipuðu stjórnir sjóð-
anna.
Hönnuð atburðarás
Umræðan er það fyrirferðar-
mikil á skömmum tíma frá fólki
sem ekki er þekkt fyrir að vera
sérstakir talsmenn hagsmuna al-
menns launafólks. Hún hefur öll
einkenni þess að vera hönnuð af
þeim sem vilja hafa áhrif á fjár-
festingar sjóðanna í anda þeirra
aðila sem vilja selja allar grunn-
stoðir innviða samfélagsins í hend-
ur einkafjárfesta. Meðal þeirra
sem hafa skrifað um valfrelsi og
lýðræði í lífeyrissjóðunum er for-
maður efnahags- og viðskipta-
nefndar Alþingis, Óli Björn Kára-
son, ötull talsmaður
einkavæðingar ríkiseigna. Hann
vill íhlutun Alþingis um aðferðir
við stjórnarkjör í lífeyrissjóð-
unum, að sögn til aukins lýðræðis.
Því er haldið fram af þeim sem
vilja afskipti löggjafans af
stjórnarfyrirkomulagi í lífeyris-
sjóðunum að sjóðfélagarnir hafi
ekki aðkomu að stjórnarkjöri. Það
er misskilningur. Á aðalfundum
stéttarfélaganna eru kjörnir
fulltrúar félaganna í stjórnir líf-
eyrissjóðanna. Gallinn er sá að fá-
ir mæta á þá fundi og því fela þeir
sem heima sitja fundarmönnum í
raun umboð sitt. Nákvæmlega
sama mundi gerast á aðalfundum
lífeyrissjóða eða í
póstkosningum til
stjórna. Því yrði auð-
velt fyrir þá sem
hefðu þekkingu og
tækni, sem fjárfestar
hafa yfirleitt, að
skipuleggja áróður
fyrir framboðum
þóknanlegra fulltrúa í
stjórnir sjóðanna og
fá þá kosna og ná þar
fram þeim áhrifum
sem þeir stefna að.
Aukið valfrelsi og afnám
samtryggingar
Eins og einhverjir muna, sem
fylgjast nú með umræðu um mál-
efni lífeyrissjóða, fluttu þau
Hjálmar Árnason, Pétur Blöndal,
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
og Jónína Bjartmarz frumvarp á
Alþingi árið 2001 til breytinga á
lögum um skyldutryggingu
lífeyrisréttinda og starfsemi líf-
eyrissjóða. Með frumvarpinu var
lagt til að fullt valfrelsi yrði hjá
launþegum um það í hvaða lífeyr-
issjóði þeir greiða iðgjöld sín. Það
var grundvallarbreyting frá því
sem nú er. Önnur grundvallar-
breyting sem þau lögðu til var af-
nám samtryggingar sem sjóðirnir
veita félögum sínum. Í greinar-
gerðinni með frumvarpinu er sagt:
„Valfrelsið, sem hér er lagt til,
mun flýta þeirri þróun, sem þegar
er hafin, að lífeyrissjóðir veiti
réttindi háð kyni, aldri og jafnvel
fjölskyldustöðu.“
Með flutningi þessa frumvarps
gengu þingmennirnir þvert á
stefnu samtaka atvinnurekenda og
verkalýðshreyfingar, sem sömdu
um stofnun lífeyrissjóða stéttar-
félaga innan ASÍ, um samtrygg-
ingu, jafnræði og samfélagslega
ábyrgð. Það gekk eins langt frá
félagslegum stefnumiðum og unnt
er. Hugmyndir að valfrelsi að líf-
eyrissjóðunum hafa oft komið
fram frá stofnun almennu lífeyris-
sjóðanna en sjaldnast frá sjóð-
félögum. Þær hugmyndir hafa
yfirleitt lotið að því að þeir sem
eru skyldugir til að vera í lífeyris-
sjóði gætu valið sér sjóði. Þeir
hugmyndasmiðir hafa almennt
verið mjög tengdir viðskiptalífinu
og bent á að tryggingafélög, bank-
ar og fjárvörslufélög gætu starfað
sem fullgildir lífeyrissjóðir. Kostn-
aður mun stóraukast Við valfrelsi
að sjóðunum myndi kostnaður líf-
eyrissjóðakerfisins stóraukast.
T.d. myndi kapphlaup lífeyris-
sjóða, banka, sparisjóða, verð-
bréfafyrirtækja og trygginga-
félaga um að ná lífeyrissparnað-
inum til sín kosta stórfé í
auglýsingum og áróðri. Flóðbylgja
slíkra auglýsinga myndi skella yfir
þjóðina með allskonar gylliboðum,
sem sjaldnast stæðust nánari
skoðun. Sá auglýsingakostnaður
sem fjármálafyrirtæki hafa í dag
eru smámunir miðað við það hvað
hann yrði í því kapphlaupi. Aug-
lýsingakostnaður er rekstrar-
kostnaður og dregst því frá ávöxt-
un þess fjár sem viðkomandi
fjárvörslusjóður, banki eða
tryggingafélag hefur með höndum
fyrir sjóðsfélagana. Núverandi
lífeyrissjóðakerfi er litið öfundar-
augum af öðum þjóðum. Kerfið
byggist á skylduaðild að lífeyris-
sjóðum verkalýðsfélaga og full-
trúalýðræði við val í sjóðstjórnir.
Sjóðfélagar lífeyrissjóðanna hafa
því enga hagsmuni af því að
breyta aðferðum við stjórnarkjör
sjóðanna eða valfrelsi um lífeyris-
sjóði.
Um lýðræði í lífeyrissjóðum
Eftir Árna
Þormóðsson » Sjóðfélagar lífeyris-
sjóðanna hafa því
enga hagsmuni af því að
breyta aðferðum við
stjórnarkjör eða val-
frelsi um lífeyrissjóði.
Árni Þormóðsson
Höfundur er eldri borgari.
Framkvæmdastjóri
og aðstoðarfram-
kvæmdastjóri SA opin-
beruðu aðkomu full-
trúa atvinnurekenda
og stéttarfélaga að
stjórn lífeyrissjóða í
Morgunblaðsgrein 11.
mars sl. undir fyrir-
sögninni: „Óvinafagn-
aður“, sem að þeirra
áliti var þingmanna-
frumvarp um breyt-
ingar á kosningu til stjórna sjóð-
anna, þar sem fulltrúar eigenda
kæmu að stjórn, en ekki þeir. Þeir
segja á sinn hátt: Við sem stjórnum
sjóðunum í dag eigum þá. Orðrétt:
„Iðgjöld sjóðfélaga og launagreið-
enda vegna þeirra eru því trygging-
ariðgjöld en ekki fjáreign þeirra.“
Síðan rekja þeir hvernig lífeyris-
sjóðir mynduðust í kjarasamningum
milli ASÍ og SA með skyldugreiðslu í
sjóðina 1969 og endurnýjuðum
samningi aðila 1995. Þá minnast þeir
á aðkomu löggjafans að þessum
samningum þeirra á milli, sem lög-
gjafinn hafi ætíð samþykkt. Loks
segja þeir hversu lífeyrissjóðirnir
séu vel reknir og hversu hátt fram-
lag þeirra sé á móti greiðslum TR
eða um 70% og því sé kerfið talið eitt
það besta í heimi.
Í nágrannalöndum okkar er
stuðningur ríkissjóðs og sveitarfé-
laga til ellilífeyrisþega frá um 60 til
80% á móti greiðslum lífeyrissjóða,
en hér á landi um 30%. Gæti verið að
það sé óvinafagnaður, sem snýr að
lífeyrisþegum, sem voru skyldaðir til
að greiða til lífeyrissjóða 1969 með
þeirri fullyrðingu þá,
að þetta væri þeirra
sparnaður, þeirra eign,
greidd frá þeim sjálfum
og atvinnurekendum, í
stað hækkaðra launa?
Lögbundnar
greiðslur launþega til
lífeyrissjóða eru hirtar
með lögum frá Alþingi,
til að greiða bætur al-
mannatrygginga til
þeirra sem verst
standa. Nýlega kom
fram að þessi greiðsla,
sem ríkisjóður hirðir af
lífeyrissjóðunum til að greiða eldri
borgurum og öryrkjum lágmarks
framfærslu, er samtals um 30 millj-
arðar á ári. Samhliða þessari eigna-
upptöku eru sett lög um síðustu ára-
mót, að lífeyrisþegar í þessari
fátæktargildru mega ekki vinna sér
til lífsbjargar nema fyrir 25 þúsund
kr. á mánuði, ella greiði þeir að við-
bættum skatti 45% skerðingu á
greiðslu TR. Hvað þá um þjófnað-
inn, miðað við það sem lagt var upp
með 1969, nú réttlætt með lögum og
sagt að þessi millifærsla sé það besta
sem þekkist í alþjóðlegum saman-
burði undir stjórn þeirra, sem sann-
arlega eiga ekki réttindin og ættu
því hvergi nærri að koma. Er þetta
ekki óvinafagnaður?
Lífeyrissjóðirnir
Um 40 skráðir lífeyrissjóðir í dag,
voru áður um 90, eiga tæpa 4000
milljarða með árlegan rekstrar-
kostnað um 10 milljarða að við-
bættum mörgum milljörðum til
þeirra, sem ráðleggja fjárfestingar.
Margir sjóðir töpuðu fljótlega með
lélegum fjárfestingum á kostnað eig-
enda og sameinuðust þá öðrum og
þekkt er a.m.k. 600 milljarða tap
þeirra í hruninu, eftir því sem þeir
sjálfir létu rannsaka. Ríkissjóður og
sveitarfélög töpuðu þar um 200
milljörðum af skattfé.
Árleg inngreiðsla til sjóðanna af
launum var á síðasta ári um 195
milljarðar, þar af undanþegin skatt-
greiðsla með reglugerð um 72 millj-
arðar. Á þessu ári hækka þessar
greiðslur með 3-4 % hækkun inn-
greiðslu til sjóðanna frá atvinnurek-
endum. Þessi undanþága var sam-
þykkt 1969 og innleidd með reglu-
gerð, en ákveðið 1988 með upptöku
staðgreiðslu skatta að launþegi
greiddi skatt af sinni greiðslu til síns
lífeyrissjóðs, en greiðsla atvinnurek-
enda væri áfram undanþegin skatti.
Í kjarasamningum 1995 var um það
samið að iðgjöldin yrðu frádráttar-
bær að nýju, þ.e.a.s. að skattur ríkis-
sjóðs væri greiddur til lífeyrissjóð-
anna, en sjóðirnir greiddu síðan út
til lífeyrissjóðsþega að frádregnum
skatti, þegar að því kæmi.
Þannig eru ellilífeyrisþegar í dag
að greiða skatt af hluta lífeyrissjóðs-
greiðslna sinna í annað sinn. Hvergi
annars staðar í heiminum fá lífeyris-
sjóðir að höndla með skattpening
ríkissjóðs. Er það ekki óvinafagn-
aður?
Tillaga varðandi
lífeyrissjóðina
Í kosningabaráttunni lagði Flokk-
ur fólksins til að lífeyrissjóðirnir
væru sameinaðir í einn deildaskipt-
an sjóð, sem yrði núllstilltur með
lagabreytingu, þannig að ríkissjóður
innheimti skatt við inngreiðslu í
sjóðinn, en útgreiðsla úr sjóðnum
væri skattfrjáls að ákveðnu marki,
t.d. 300.000 kr. á mánuði, sem yrðu
þá mörk skattleysismarka, sem allir
nytu. Samhliða yrðu frítekjumörk og
skerðingar afnumdar. Skattar yrðu
þá hækkaðir í tveimur þrepum fyrir
ofan skattleysismörkin, þannig að
skattgreiðslur í þeim þrepum yrðu
svipaðar fyrir og eftir breytingu.
Ef ríkissjóður innheimti skatt við
inngreiðslu í sjóðinn, fengjust strax
nokkrir tugir milljarða á ári til rík-
issjóðs til að styrkja öll stoðkerfi
landsins. Samhliða yrði reiknuð út
inneign ríkissjóðs og sveitarfélaga á
skattfé og þeim gert að greiða þá
inneign upp á nokkrum árum, lík-
lega um 1000 milljarðar bundnir í
fjárfestingum.
Áhættan hlýtur að teljast talsverð
með kaupum þeirra á öllum helstu
fyrirtækjum landsins, – já oft með
kaupum á hækkuðu hlutafé hver af
öðrum, með sínum hliðaráhrifum.
Rekstur lífeyrissjóðanna í dag, er að
stórum hluta orðin gegnumstreym-
isgreiðsla með fullkominni óvissu
um hverju eignirnar skili, þegar að
því kemur, að innkoma með fjölgun
ellilífeyrisþega verður lægri en út-
greiðsla sjóðanna til þeirra. Er það
ekki óvinafagnaður?
Eftir Halldór
Gunnarsson » Árleg inngreiðsla til
sjóðanna af launum
var á síðasta ári um 195
milljarðar, þar af und-
anþegin skattgreiðsla
með reglugerð um 72
milljarðar.
Halldór
Gunnarsson
Höfundur er varaformaður
Flokks fólksins.
Hver er óvinafagnaðurinn?Móttaka að-
sendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi
umræðu í landinu og birtir aðsend-
ar greinar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgun-
blaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðs-
ins. Kerfið er auðvelt í notkun og
tryggir öryggi í samskiptum milli
starfsfólks Morgunblaðsins og höf-
unda. Morgunblaðið birtir ekki
greinar sem einnig eru sendar á
aðra miðla.
Að senda grein
Kerfið er aðgengilegt undir
Morgunblaðslógóinu efst í hægra
horni forsíðu mbl.is. Þegar smellt
er á lógóið birtist felligluggi þar
sem liðurinn „Senda inn grein“ er
valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendi-
kerfið er notað þarf notandinn að
nýskrá sig inn í kerfið. Ítarlegar
leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í
skráningarferlinu. Eftir að viðkom-
andi hefur skráð sig sem notanda í
kerfið er nóg að slá inn kennitölu
notanda og lykilorð til að opna
svæðið. Hægt er að senda greinar
allan sólarhringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfs-
fólk Morgunblaðsins alla virka
daga í síma 569-1100 frá kl. 8-18.
mbl.is
alltaf - allstaðar