Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.07.2017, Blaðsíða 4

Vagga knattspyrnu kvennahérlendis er á Ísafirði. „Fót-boltafélag Ísafjarðar var
stofnað 1912. Samkvæmt lögum þess
gátu eingöngu piltar orðið félagar og
þess vegna stofnuðu stúlkur
Kvennaknattspyrnufélagið Hvöt ár-
ið 1914 og starfræktu í þrjú ár,“ seg-
ir Sigmundur Ó. Steinarsson, rithöf-
undur, blaðamaður til áratuga og
fyrrverandi fréttastjóri íþrótta á
Morgunblaðinu. Sigmundur er haf-
sjór fróðleiks og vinnur nú að bók
um knattspyrnu kvenna á Íslandi,
frá upphafi til þessa dags, fyrir
Knattspyrnusambandið.
„Stúlkurnar á Ísafirði æfðu og
léku á hrossataðsvöllum, á Tangs-
túni og Riistúni, 1914 til 1916. Þær
voru á aldrinum 13-19 ára, meðal-
aldur 15,8 ára,“ sagði Sigmundur í
samtali við Sunnudagsblað Morgun-
blaðsins, í tilefni þess að Evrópu-
keppni kvenna er framundan í Hol-
landi. Íslenska kvennalandsliðið
tekur nú þátt í þriðju lokakeppni
EM í röð.
„Einar Oddur Kristjánsson gull-
smiður var leiðbeinandi stúlknanna.
Hann var frá Vopnafirði en fluttist
til Ísafjarðar árið 1910, eftir nám í
gullsmíði í Danmörku, þar sem hann
kynntist knattspyrnu,“ segir Sig-
mundur.
Driffjaðrirnar í stofnun og starf-
semi Hvatar voru Guðrún Skúla-
dóttir og Bergþóra Árnadóttir. Fé-
laginu var skipt í tvær fylkingar til
keppni og voru þær Guðrún og
Bergþóra fyrirliðar hópanna. „Þetta
voru kjarnorkukonur sem settu mik-
inn svip á bæinn í mörg ár í alls kyns
félagsskap, meðal annars í leikfélag-
inu,“ segir Sigmundur.
„Guðrún var góð söngkona og
stundaði um tíma söngnám í Kaup-
mannahöfn. Hún tók þátt í mörgum
söngskemmtunum á Ísafirði undir
stjórn móðurbróður síns, Jónasar
Tómassonar, tónskálds, organista og
skólastjóra Tónlistarskóla Ísafjarð-
ar, sem Jónas stofnsetti 1911 og var
fyrsti tónlistarskóli Íslands. Jónas
giftist Önnu Ingvarsdóttur, sem var
liðsmaður Hvatar. Guðrún söng t.d.
á konsertum með Sigvalda Kalda-
lóns er hann heimsótti Ísafjörð og
kynnti alþekkt og vinsæl sönglög
sín.“
Á þeim tíma sem ísfirsku stúlk-
urnar stofnuðu Hvöt átti Reykvík-
ingurinn Anna Borg sér þann draum
að stofna fótboltafélag fyrir stúlkur.
Anna, síðar fræg leikkona, kom á fót
félagi árið 1915, hafði ekki vitneskju
um starfsemi Hvatar á Ísafirði og fé-
lagið hóf í raun aldrei starfsemi.
„Önnu dreymdi um að verða
brautryðjandi í knattspyrnu eins og
móðir hennar, Stefanía Guðmunds-
dóttir leikkona, var brautryðjandi í
danslist hér á landi,“ segir Sigmund-
ur Ó. Steinarsson.
Hann segir fámennan hóp 11 til 13
ára stúlkna í miðbæ Reykavíkur
hafa verið með Önnu.
„Það hefur þó tæpast verið móður
minni neitt rífandi fagnaðarefni,
þegar ég á tólfta ári [1915] vildi sjálf
gerast brautryðjandi. Vinkonur mín-
ar og ég höfðum fengið þá ljómandi
hugmynd að stofna knattspyrnu-
félag,“ segir Anna í endurminn-
ingum sínum.
Sigmundur segir að æfingar hafi
loks getað hafist eftir mikil funda-
höld um búninga. „En smátt og
smátt rann móðurinn af Íslands
fyrstu knattspyrnukonum – senni-
lega vegna þess að okkur bárust til
eyrna þau geigvænlegu tíðindi að
maður fengi stóra fætur af að vera í
fótbolta! Og það var þróun sem
engri okkar leist á. Félagið var lagt
niður – knattspyrnuferli mínum var
lokið,“ segir Anna.
„Ég veit það ekki með vissu, en
ekki kæmi mér á óvart þó rekja
mætti orðróminn um stóru fæturna
til móður minnar,“ segir Anna enn-
fremur. „Hún hafði að vísu aldrei
með einu orði látið í ljós vanþóknun
sína á þessari kvenfélagsstarfsemi
okkar, en jafnan gætt þess að ég
slægi ekki slöku við við dansæfing-
arnar, og satt að segja þótti mér
miklu skemmtilegra að dansa en
sparka bolta.“
Litlum sögum fer af knattspyrnu-
iðkun kvenna hérlendis aftur fyrr en
1949 þegar fimleikastúlkur úr ÍR,
KR og Ármanni léku á grasbala í
Tívolí í Vatnsmýrinni í fjáröflunar-
skyni fyrir félögin. „Þetta var
skemmtiatriði og sagt var að áhorf-
endur hefðu skemmt sér konunglega
yfir tilburðum stúlknanna,“ segir
Sigmundur Ó. Steinarsson.
Síðan hefur mikið vatn runnið úr
Vatnsmýrinni.
Knattspyrnukonur
á Ísafirði
Á myndinni, sem var tekin
14. júlí 1914, eru stúlkurnar
í fyrsta og eina kvenna-
knattspyrnufélaginu á Ís-
landi, Hvöt á Ísafirði. 22
stúlkur í tveimur fylkingum
dökkklæddar og ljós-
klæddar, sem léku fyrsta
kappleik kvenna á Íslandi.
Efsta röð frá vinstri: Mar-
grét Ólafsdóttir, Guðný
Helgadóttir, María Marías-
dóttir, Margrét Sigurðar-
dóttir, Guðrún Helgadóttir
og Anna Ingvarsdóttir.
Þriðja röð: Fanney Jóns-
dóttir, Ólafía Ólafsdóttir,
Guðrún Andreassen, Sig-
ríður Kristinsdóttir, María
Bjarnadóttir, Guðbjörg
Guðjónsdóttir og Unnur
Guðmundsdóttir. Önnur
röð: Sigríður Sigurðar-
dóttir, María Tómasdóttir,
Anna Halldórsdóttir, Guð-
rún Skúladóttir, Lára
Magnúsdóttir, Bergþóra
Árnadóttir og Ingibjörg
Helgadóttir. Sitjandi fremst:
Kristín Björnsdóttir og
Camilla Jónsdóttir.
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9.7. 2017
Guðrún Skúladóttir var
önnur aðaldriffjöðrin í
hópnum sem stofnaði
Kvennaknattspyrnufélagið
Hvöt á Ísafirði 1914. Hún
var þá á 18. aldursári.
Tómas Jónasson, bóndi og
fræðimaður á Hróars-
stöðum í Fnjóskadal, var
móðurafi hennar en meðal annarra afkom-
enda hans eru tvær af landsliðskonunum
sem leika fyrir Íslands hönd á EM í Hollandi,
Fanndís Friðriksdóttir og Rakel Hönnudótt-
ir. Tómas var langalangalangafi Fanndísar í
móðurætt en langalanga-
langalangafi Rakelar í
móðurætt!
„Tómas Jónasson var
sagður léttur á fæti, lipur
og kunni handahlaup!“ seg-
ir Sigmundur Ó. Steinars-
son. Vert er að geta þess
að fleiri A-landsliðs-menn í
fótbolta eru afkomendur Tómasar; annars
vegar Lárus Orri og Kristján Sigurðssynir,
hins vegar Þorvaldur og Ormarr Örlygs-
synir. Einnig Lillý Rut Hlynsdóttir, leikmaður
Þórs/KA og fyrirliði landsliðs U-19.
Frænka EM-fara stofnaði
fyrsta og eina kvennafélagið
Fanndís
Friðriksdóttir
Rakel
Hönnudóttir
’
Fótboltafélag Ísafjarðar var stofnað 1912. Samkvæmt
lögum þess gátu eingöngu piltar orðið félagar og þess
vegna stofnuðu stúlkur Kvennaknattspyrnufélagið Hvöt
árið 1914 og starfræktu í þrjú ár.
Sigmundur Ó. Steinarsson, blaðamaður og rithöfundur
INNLENT
SKAPTI HALLGRÍMSSON
skapti@mbl.is
Stúlkur á Ísafirði brutu ísinn 1914
Unglingsstúlkur á Ísafirði stofnuðu Kvennaknattspyrnufélagið Hvöt árið 1914 sakir þess að þær fengu ekki að vera með
í Fótboltafélagi Ísafjarðar. Hvöt er eina knattspyrnufélagið eingöngu fyrir konur sem starfrækt hefur verið á Íslandi.
Fyrsti opinberi kvennaleikurinn
Gengið til leiks í fyrsta opinbera knattspyrnuleik kvenna á Íslandi, viðureign Reykjavíkur og Keflavíkur á Laugardalsvell-
inum 20. júlí 1970. Þetta var forleikur að vináttulandsleik Íslands og Noregs í karlaflokki þar sem Hermann Gunnarsson
gerði bæði mörk Íslands í 2:0-sigri. Fremst í flokki eru, frá vinstri, Oddný Sigsteinsdóttir, fyrirliði Reykjavíkur (leikmenn
voru úr Fram, Val og KR), Halldór Bachmann Hafliðason línuvörður, Sigrún Ingólfsdóttir dómari, fyrsta konan með dóm-
arapróf á Íslandi, Hannes Þ. Sigurðsson línuvörður og Guðbjörg Jónsdóttir, fyrirliði Keflavíkur. Leikið var í 2 x 10 mín.
Reykjavík vann 1:0 og það var Guðríður Halldórsdóttir úr Fram sem gerði eina markið. Leikmenn voru allt handboltast-
úlkur og segir sagan að Hafsteinn Guðmundsson og Kjartan Sigtryggsson hafi farið yfir knattspyrnureglurnar með Kefla-
víkurstúlkunum í rútunni á leiðinni til Reykavíkur! Til gamans má geta þess að áhorfendur voru á sjötta þúsund.