Morgunblaðið - 11.07.2017, Page 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚLÍ 2017
Klárir Þessir ætluðu að fljúga gamla þristinum, DC 3, til Akureyrar, en vélin, amma flugsins hafði verið á flugdegi á Hellu um helgina. Gunnar Arthursson, Karl Hjartarson og Harald Snæhólm.
RAX
Hinn 28. júní 2017
kvað yfirskattanefnd
upp úrskurð nr. 113/
2017 í kæru erfingja í
dánarbúi Auðar
Sveinsdóttur sem sat í
óskiptu búi eftir mann
sinn Halldór Kiljan
Laxness. Undirritaður
þekkir vel til þess máls
enda höfundur hinnar
umræddu kæru og hef
ég veitt erfingjum í
dánarbúinu aðstoð og ráð allt frá
árinu 2013.
Grein þessi er ekki rituð í því
markmiði að deila á niðurstöðu yf-
irskattanefndar eins og hún snýr að
umbjóðendum mínum heldur til að
freista þess að vekja íslenska lista-
menn á hvaða sviði sem þeir starfa
til vitundar um þá feikilegu hættu
sem að þeim nú steðjar og hvernig
óskiljanlegri andúð íslenskra yfir-
valda á Halldóri Laxness ætlar seint
að linna
Til að öðlast skilning á því hvaða
áhrif tilvitnaður úrskurður yfir-
skattanefndar kann að hafa á erfða-
mál allra íslenskra listamanna sem
skilja eftir sig höfundarverk er
nauðsynlegt að líta til nokkurra
staðreynda.
Halldór Laxness lést 8. febrúar
1998 og Auður hinn 29. október
2012. Í apríl 2002 hafði ekkjan gefið
hinu íslenska ríki flestar eigur sínar,
þ.e. eigur hennar og skáldsins, svo
sem allt innbú á Gljúfrasteini, allt
safn handrita hugverka Halldórs
Laxness, allt bókasafn skáldsins og
allt annað lausafé hverju nafni sem
nefndist. Þessar eignir ásamt
Gljúfrasteini sjálfum mynda nú eins
og kunnugt er hornstein mikillar
þjóðargersemar sem auk stórbrot-
inna listaverka skáldsins verður
þjóðinni kær um aldir og órjúfan-
legur hluti þess sem
best og fegurst er til í
íslenskri menningu.
Áður hafði skáldið
falið Seðlabanka Ís-
lands til varðveislu
verðlaunagrip Nóbels,
gullpeninginn sjálfan.
Eftir hélt Auður höf-
undarétti Halldórs.
Höfundaréttur er
merkilegt fyrirbæri að
lögum. Þannig telst
hann til fjármunarétt-
inda og verður þar af
leiðandi metinn til fjár,
peningaverðs. Hann er eign og lýtur
því eignarréttarákvæðum laga. Höf-
undur fer með umráðarétt verka
sinna og getur með vissum takmörk-
unum framselt rétt sinn, þ.e. haft af
honum tekjur. Þessi umráðaréttur
er í grófum dráttum það sem erfist
við andlát höfundar og í honum felst
að erfingjar eins og höfundur í lif-
anda lífi geta aflað tekna af höfunda-
réttinum. Venjulega er það gert með
beinni sölu verka listamannsins, t.d.
málverka eða með samningum um
tekjur af útgáfurétti verkanna.
Í samræmi við reglur skattaréttar
koma þær tekjur til fullrar skatt-
lagningar hjá eigendum höfunda-
réttarins, höfundi eða erfingjum.
Enginn ágreiningur er um réttmæti
þeirrar skattlagningar.
Vafasamt er að hefja tæknilegar
umræður á þessu stigi en í kæru
þeirri sem yfirskattanefnd hafnaði
með úrskurði sínum nr. 113/2017
fólst engin tilraun til að víkjast und-
an skattlagningu tekna af útgáfu-
rétti sem af höfundarétti er leiddur
heldur til þess að fá viðurkennt að
sæmdarréttur væri í eðli sínu verð-
laus og óheimilt væri að áætla
tekjur áratugi fram í tímann og
skattleggja síðan núna einmitt þeim
sömu áratugum áður en hinar skatt-
lögðu tekjur verða til.
Það er nefnilega svo að það sem
ekki erfist og getur aldrei erfst eðli
máls samkvæmt er hinn svokallaði
sæmdarréttur því sá er bundinn höf-
undi og verður aldrei frá honum tek-
inn.
Sæmdarrétturinn er því í raun
óendanlega verðmætur en um leið
algerlega verðlaus.
Hafa ber einnig í huga að höf-
undarétt og þar með útgáfurétt og
sæmdarrétt eiga allir þeir sem
skapa höfundarverk, hvort sem um
er að ræða bókmenntir, tónlist,
myndlist, dans, hönnun hvers konar
og raunar hvað annað sem sprettur
fram í huga höfundar og hann kýs
að miðla til annarra.
Eins og áður sagði er fullkomlega
eðlilegt að af þeim tekjum sem höf-
undur og þar með erfingjar hans
afla sér séu greiddir skattar, tekju-
skattar, og er enginn ágreiningur
um að listamenn skulu greiða slíka
skatta að fullu eins og allir aðrir sem
tekna afla. Vandinn vex þegar reynt
er að skattleggja sæmd.
Ein grundvallarregla íslensks
skattaréttar er að tekjur skulu
skattlagðar þegar þeirra er aflað,
hugsanlega nokkru eftir að þeirra
var aflað en aldrei áður en þeirra er
aflað enda eðilega ekki með nokkru
móti hægt að sannreyna óorðna
framtíð.
Það að finna leið til að skattleggja
framtíðartekjur virðist, ef mið er
tekið af kærumáli því sem hér er
rætt, vera keppikefli skattyfirvalda.
Regla sem þau gætu verið að freist-
ast til að reyna að koma á, sé tekið
mið af því sem fólgið er í úrskurði
yfirskattanefndar nú og þar áður af
meðferð erfðamálsins hjá sýslu-
manni og matsmanni hans. Skatt-
yfirvöld virðast að því best verður
séð freista þess nú að koma á nýrri
og áður óþekktri skattlagningarleið
sem sé skattlagningu tekna sem enn
ekki hefur verið aflað. Hin nýja
regla, ef í gildi kæmist þó ekki væri
nema vegna þess fordæmis sem
þegar er fengið, mun að óbreyttu
jafnvel gera kleift að áætla framtíð-
artekjur af hvers konar eign sem
erfist. Það jafnvel áratugi fram í
tímann með því einu að beita afar
umdeilanlegri tækni hagfræðinnar
og skattleggja síðan tekjur þannig
áætlaðar þótt engin trygging sé
nokkru sinni fyrir því að umræddra
tekna verði yfirleitt aflað.
Að þessu gættu er jafnvel hugs-
anlegt að verði þessi skilningur
staðfestur gætu alls óvissar framtíð-
artekjur af hvaða eign sem erfist
hvort heldur er húseign, höfunda-
réttur, málverk eða hvað annað sem
skattyfirvöldum dytti í hug að
ákveða orðið andlag skattlagningar
á grundvelli heimildar til skattlagn-
ingar framtíðartekna.
Þessi ákafi í skattlagningu á afar
vafasömum grunni er það sem ég vil
eindregið vara við að íslenskir lista-
menn og raunar íslensk þjóð láti yfir
sig ganga.
Úrskurður yfirskattanefndar nr.
113/2017 er afar snjall. Þar er kær-
unni hafnað en ekki á þeim grunni
að matið sem skattlagningin byggist
sé rangt. Þvert á móti er því hamp-
að.
Í niðurlagi úrskurðarins segir: „ ...
og þar sem ekki verður séð að neinir
slíkir ágallar séu á verðmatinu sem
gera að verkum að það verði ekki
lagt til grundvallar ákvörðun erfða-
fjárskatts...“
Yfirskattanefnd kýs hins vegar að
hafna kærunni á grundvelli ákvæða í
skiptalögum sem kveða á um að
gangi fram komið mat matsmanns
ekki til yfirmats gildi það einfald-
lega hversu rangt að efni og gerð
upphaflega matið kunni að vera,
jafnvel löglaust.
Erfingjar sem þvingaðir eru að
leggja út í gríðarlegan kostnað við
mat og eiga ef til vill ekki þess kost
að efna til stóraukins kostnaðar við
yfirmat en leita þess í stað á náðir
yfirskattanefndar í von um réttláta
niðurstöðu fá þau skilaboð ein að
ekkert sé á rök þeirra hlustað. Mat
gildi sé ekki metið að nýju með yf-
irmati.
Þetta er alvara málsins. Þetta er
það sem ekki má láta yfir íslenska
listamenn ganga.
Nú verður að leita til dómstóla og
fá til þess þá lögmenn sem við eigum
hæfasta í landinu. Meðal lögmanna
býr afar mikil þekking fólks sem
ítrekað hefur sýnt skattyfirvöldum
fram á að við ofríkistilburði þeirra
verði ekki unað.
Leyfum því fólki að vinna verk sín
og hnekkja þessari ósvinnu.
Nú eiga íslenskir listamenn að
rísa úr rekkju og safna liði. Nú eiga
íslenskir listamenn sem sífellt eru
burðarásar því sem næst allra til-
burða til fjáröflunar í góðu skyni hér
á landi með gjafavinnu sinni að
segja: Þetta látum við ekki yfir okk-
ur ganga.
Íslenskir listamenn: Ég eggja
ykkur lögeggjan. Erfingjar Hall-
dórs Laxness standa sneypt eftir að
hafa treyst á að skattyfirvöld tækju
rökum og búa ekki að þeim fjár-
munum sem þarf til að standa
straum af málaferlum gegn hinu ís-
lenska ríki.
Ég er þess viss að verði nú brugð-
ist við af afli muni dómstólar komast
að farsælli niðurstöðu í þessu máli
svipað og gerðist í aðför ríkisvalds-
ins að prentfrelsi í landinu þar sem
Halldór Laxness fór fyrir hópi
manna er buðu valdinu birginn. Við
Íslendingar njótum alla tíð þótt ef til
vill öllum sé ekki í minni nú.
Eftir Gunnar
Haraldsson » Leggja erfðafjár-
skatt á framtíðar-
tekjur dánarbús Hall-
dórs Kiljans Laxness.
Gunnar
Haraldsson
Höfundur er hagfræðingur.
Yfirvöld fara offari í skattheimtu