Fréttablaðið - 03.05.2018, Qupperneq 15

Bollívúdd og Nollívúdd
Heimurinn hefur breytzt. Árin eftir heimsstyrjöldina síðari voru Bandaríkin allsráðandi
að heita má, þau voru hálfur heimur-
inn. Landsframleiðsla Bandaríkjanna
var næstum helmingurinn af fram-
leiðslu alls heimsins eða 40% 1960
þótt Bandaríkjamenn teldu þá aðeins
6% af heildarmannfjölda heimsins.
Nú er landsframleiðsla Banda-
ríkjanna komin niður í fjórðung af
heimsframleiðslunni og tæpan sjött-
ung (15%) ef miðað er við kaupmátt
framleiðslunnar. Hlutdeild Banda-
ríkjanna í mannfjölda heimsins er
nú 4%.
Allt er þetta eðlilegt eins og ráða
má af því að Indland og Kína eru nú
einnig orðin að stórveldum, hvort á
sína vísu. Samanlögð hlutdeild Ind-
lands og Kína í heimsframleiðslunni
var 7% 1960 þótt meira en þriðjungur
mannkyns byggi þar þá eins og nú.
Risarnir tveir í austri eru glaðvakn-
aðir. Samanlagt framlag þeirra til
heimsframleiðslunnar er komið upp
í 18% af heildinni og 23% ef miðað
er við kaupmátt framleiðslunnar.
Landsframleiðsla Kína var innan
við fimmtungur af landsframleiðslu
Bandaríkjanna 1990 miðað við kaup-
mátt, sigldi fram úr Bandaríkjunum
2013 og stefnir nú í að verða helmingi
meiri en þar 2020. En þar eð Kínverjar
eru rösklega fjórum sinnum fleiri en
Bandaríkjamenn verður landsfram-
leiðsla á mann miðað við kaupmátt
þar austur frá þó ekki nema röskur
þriðjungur af framleiðslu á mann í
Bandaríkjunum 2020 ef svo fer sem
horfir. Kínverjar eiga ennþá langt í
land.
Heimur batnandi fer
Sænski lýðheilsufræðiprófessorinn
Hans Rosling sem lézt í fyrra þreytt-
ist aldrei á að minna menn á að
heimurinn hefur ekki bara breytzt
heldur hefur hann tekið stórstígum
framförum. Mörg okkar gera sér
ekki fulla grein fyrir þessu af ýmsum
ástæðum eins og Rosling rekur í bók
sinni Factfulness sem var að koma út.
Við höldum t.d. mörg að hamfarir og
hryðjuverk séu miklu algengari en
raun ber vitni um þar eð við heyrum
svo margar fréttir af slíkum hörm-
ungum og hræðumst þær. Framför
heimsins vekur minni eftirtekt og
ótta.
Rosling tekur mörg dæmi til að
hreyfa við lesendum sínum. Hann
spyr:
l Veiztu hversu hátt hlutfall allra íbúa
heimsins býr í lágtekjulöndum og
þarf að láta sér nægja 200 krónur
á mann á dag skv. mælingum
Alþjóðabankans? Rétt svar er 9%,
miklu lægra hlutfall en flestir gera
sér í hugarlund. Flest fólk býr nú
orðið í miðlungstekjulöndum.
l Veiztu hversu meðalævi allra íbúa
heimsins er löng? Rétt svar er 72
ár, mun hærri tala en flestir halda.
Meðalævi Kínverja er komin upp
í 76 ár, Indverja 69 ár og Afríku
sunnan Sahara 60 ár líkt og var hér
heima árin fyrir stríð.
l Veiztu hversu hátt hlutfall barna
heimsins fær bólusetningu nú
orðið? Rétt svar er 88%.
l Veiztu hversu hátt hlutfall heims-
byggðarinnar hefur aðgang að raf-
magni? Rétt svar er 80%.
Rosling lagði nokkrar svona spurn-
ingar fyrir allmarga leiðtoga heimsins
og viðskiptalífsins á ársfundi þeirra
í Davos í Sviss fyrir nokkru. Þegar
hann hafði farið yfir svörin gat hann
sagt þeim að simpansar myndu hafa
staðið sig betur á prófinu. Hann átti
við að blindar ágizkanir, ólitaðar af
fordómum, hefðu skilað fleiri réttum
svörum.
Nýtt landslag,
nýir landvinningar
Þessar tölur og margar aðrar vitna
um gerbreytt landslag heimsins, ekki
aðeins í efnahags- og heilbrigðismál-
um heldur einnig á öðrum sviðum.
Kaninn var á fyrri tíð allsráðandi í
bílabransanum og bíóbransanum en
það er hann ekki lengur. Asískir bílar
eru nú algengari en amerískir bílar
á Íslandi og annars staðar í Evrópu.
Bandaríkin eru komin niður í þriðja
sætið á listanum yfir þau lönd þar
sem flestar kvikmyndir eru fram-
leiddar. Í efsta sætinu er Indland með
2.000 kvikmyndir í fyrra, þar af eina
mynd á dag allt árið í Bollívúdd sem
er samheiti á kvikmyndaverunum
í Bombay sem heitir nú Múmbaí. Í
öðru sæti listans er Nígería þar sem
ein milljón manna vinnur nú við
kvikmyndagerð. Nollívúdd-myndir
seljast nú eins og heitar lummur um
alla Afríku og víðar. Sé löndum raðað
eftir hagnaði af kvikmyndagerð eru
Bandaríkin enn í forustu og á eftir
koma Kína, Bretland, Japan, Indland,
Frakkland og Suður-Kórea. Takið eftir
þessu: fjögur Asíulönd skipa 2., 4., 5.
og 7. sæti listans.
Indverjar byrjuðu að búa til kvik-
myndir um svipað leyti og Banda-
ríkjamenn, um og upp úr 1910 og
hafa verið að æ síðan. Lengi vel höfð-
uðu indverskar myndir lítt til annarra
en Indverja sjálfra, en það hefur
breytzt. Margar indverskar myndir
falla nú orðið vel að smekk útlend-
inga. Þessu veldur bæði mikil framför
í indverskri kvikmyndagerð og meiri
forvitni og víðsýni áhorfenda um
allan heim. Síðustu ár hefur Aamir
Khan gert hverja stórmyndina á eftir
annarri, fjölbreyttar, langar, inni-
haldsríkar og stundum rammpóli-
tískar myndir. Kvikmyndaunnendur
og gagnrýnendur um allan heim gefa
myndum Khans o.fl. Indverja jafn-
háar einkunnir og sumum dáðustu
og lífseigustu Hollívúdd-myndum
fyrri tíðar eins og t.d. Citizen Kane og
Kösublönku.
Þorvaldur
Gylfason
Í dag
Rosling lagði nokkrar svona
spurningar fyrir allmarga leið-
toga heimsins og viðskiptalífs-
ins á ársfundi þeirra í Davos í
Sviss fyrir nokkru. Þegar hann
hafði farið yfir svörin gat hann
sagt þeim að simpansar myndu
hafa staðið sig betur á prófinu.
Hann átti við að blindar ágizk-
anir, ólitaðar af fordómum,
hefðu skilað fleiri réttum
svörum.
www.sfs.is
Fjárfesting
forsenda
framfara
Ársfundur
Samtaka fyrirtækja
í sjávarútvegi
Ávörp:
Jens Garðar Helgason
formaður Samtaka fyrirtækja
í sjávarútvegi
Kristján Þór Júlíusson
sjávarútvegsráðherra
Afhending Hvatninga rverðlauna
sjávarútvegsins
Afhending styrkja úr Rannsóknasjóði
síldarútvegsins
Erindi:
„Hvernig má hámarka virði auðlindar?“
Heiðrún Lind Marteinsdóttir
framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja
í sjávarútvegi
„Auðlind vex af auðlind“
Lovísa Anna Finnbjörnsdóttir
sviðsstjóri fjármálaráðgjafar Deloitte
„Afrakstur samstarfs við framsækin
sjávarútvegsfyrirtæki“
Helgi Hjálmarsson
framkvæmdastjóri Völku
Fundarstjóri
Helga Sigurrós Valgeirsdóttir
viðskiptastjóri í sjávarútvegsteymi
Arion banka
Hilton Reykjavík Nordica, föstudagur 4. maí kl. 13.00–15.00
S k o ð u n ∙ F R É T T a B L a ð i ð 15F i M M T u d a g u R 3 . M a Í 2 0 1 8
0
3
-0
5
-2
0
1
8
0
4
:2
0
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
F
A
7
-E
D
6
C
1
F
A
7
-E
C
3
0
1
F
A
7
-E
A
F
4
1
F
A
7
-E
9
B
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
0
5
6
s
_
2
_
5
_
2
0
1
8
C
M
Y
K