Fréttablaðið - 03.05.2018, Síða 18

Í stefnu stjórnmálaflokka í efna-hags- og skattamálum má venju-lega sjá hvað einkennir viðkom-
andi flokka og með því að rýna í
þá stefnu má staðsetja stjórnmála-
flokka á hinum pólitíska ási. Jafn-
aðarmenn vilja dreifa byrðum og
jafna tekjur en hægri menn styðja
auðsöfnun fárra.
Við í Samfylkingunni viljum að
tekjuskattur sé þrepaskiptur og
gegni því tvíþætta hlutverki að vera
tekjustofn fyrir ríkissjóð og stuðla
að tekjujöfnun. Við viljum endur-
skoða bilin milli skattþrepa, fjölga
skattþrepunum og tryggja sann-
gjarnt framlag tekjuhærri hópa og
stóreignafólks til samfélagsins í
gegnum skattkerfið.
Við jafnaðarmenn viljum auka
vægi barna- og húsnæðisbóta sem
auk persónuafsláttarins eru mikil-
vægustu jöfnunartækin sem stjórn-
völd geta beitt.
Við viljum að heilbrigðisþjón-
ustan verði öllum aðgengileg og
ókeypis og á leiðinni að því marki
verði gjaldtaka af notendum vel-
ferðarþjónustunnar aldrei til þess
að mismuna fólki eða hindra að
nokkur manneskja geti nýtt sér
þjónustuna. Gjaldtakan nú er
mun hærri á Íslandi en í nágranna-
löndum okkar og er eitt form
skattheimtu sem eykur ójöfnuð og
dregur úr þrótti samfélagsins og
almennri hagsæld.
Stefna ríkisstjórnarinnar
Skattastefna ríkisstjórnar Katrínar
Jakobsdóttur er því miður langt frá
þeirri leið sem við jafnaðarmenn
viljum fara.
Í fjármálaáætlun ríkisstjórnar-
innar til næstu fimm ára er talað um
einfaldara skattkerfi og skattalækk-
anir rétt eins og Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur alltaf gert. Þak er sett á
barnabætur og boðað að þær verði
styrkur til fátækra en ekki leið til að
jafna stöðu barnafólks við hina sem
ekki eru með börn á framfæri. Fjöl-
skyldum sem njóta barnabóta hefur
fækkað um rúmlega 12 þúsund frá
árinu 2013, þegar hægri menn kom-
ust aftur til valda. Á Norðurlöndum,
og reyndar víða í Evrópu, hefur ríkt
mikil sátt um gildi stuðnings við
barnafjölskyldur en hér á landi
hefur verið dregið úr vægi barna-
bóta jafnt og þétt. Þeirri stefnu Sjálf-
stæðisflokksins á að halda áfram.
Barnabætur byrja að skerðast langt
undir lágmarkslaunum samkvæmt
ákvörðun ríkisstjórnarinnar.
Sama er uppi á teningnum hvað
önnur klassísk mál jafnaðarmanna
varðar. Hvergi er að sjá í fjármála-
áætluninni að gert sé ráð fyrir fjár-
magni í lengra fæðingarorlof sem þó
er talað um í stjórnarsáttmálanum.
Draga á úr húsnæðisstuðningi og
ekkert er nefnt í húsnæðismálum
sem tekur á þeim stóra vanda sem
snýr að efnahag en ekki síður að
velferð fólksins sem á í erfiðleikum
með að eignast eigið heimili.
Svar við ákalli
Verkalýðshreyfingin og stéttarfélög-
in hafa sett fram kröfur um bygg-
ingu fleiri almennra íbúða og betri
húsnæðisstuðning við leigjendur,
öflugra vaxtabótakerfi sem fleiri fá
að njóta og stórauknar barnabætur
og fæðingarorlof. Svar ríkisstjórnar-
innar er alltaf hið sama við þessu
ákalli: Samtal. Samtal um skatt-
kerfið og samspil við bótakerfin.
Samtal en ekki aðgerðir til að auka
jöfnuð og hagsæld. Forystumenn
ríkisstjórnarinnar velta vöngum
um hvaðan ójöfnuðurinn kunni að
spretta, þegar staðreyndirnar blasa
við. Ríkustu 200 fjölskyldurnar hér
á landi auka hratt við eignir sínar á
meðan þær fátækustu eru í stórkost-
legum vanda.
Lausnin fundin
Forsætisráðherrann velti því fyrir
sér á ársfundi Seðlabanka Íslands
sem haldinn var á dögunum hvaðan
ójöfnuðurinn sprytti og hvernig ætti
að taka á honum. Rétt eins og að
það hafi vafist fyrir Vinstri grænum
hingað til og að lausnina sé að finna
í samstarfinu við Sjálfstæðisflokk-
inn!
Skattar og jöfnuður
Oddný G.
Harðardóttir
formaður þing-
flokks Sam-
fylkingarinnar Ríkustu 200 fjölskyldurnar
hér á landi auka hratt við
eignir sínar á meðan þær
fátækustu eru í stórkost-
legum vanda.
Fyrir Sjálfstæðisflokkinn var Reykjavíkurborg djásnið í krúnunni, kjarninn í völdum
flokksins þaðan sem flokksmenn
gátu deilt og drottnað, úthlutað
lóðum, verkum og störfum að eigin
geðþótta til innmúraðra og inn-
vígðra. Borgin og völdin yfir henni
var aðeins áfangi á leið frama-
gjarnra Sjálfstæðismanna til að
komast til enn meiri áhrifa á lands-
vísu. Þannig leit oft út fyrir að hags-
munir borgarinnar væru afgangs-
stærð eða a.m.k. í öðru sæti hjá
borgarstjórum Sjálfstæðisflokksins.
Þetta breyttist allt með tilkomu
Reykjavíkurlistans. Reykjavíkurlist-
inn og að mestu farsæl stjórnartíð
hans opnaði augu borgarbúa fyrir
því hvernig Sjálfstæðisflokkurinn
hafði farið með völdin í borginni
og ekki síður hvernig völdin höfðu
farið með Sjálfstæðisflokkinn. Svo
fór að það gerðist sem áður var
óhugsandi, Sjálfstæðisflokkurinn
þurfti að deila völdum í borginni
með öðrum flokkum.
„Skiliði lyklunum“
Sjálfstæðismenn koma stundum
óvart upp um sig um hvernig þeir
umgangast völdin og hvernig þeir
telja sig réttborna til eigna og áhrifa
í samfélagi okkar. Það gerðist t.d.
þegar núverandi formaður flokks-
ins hrópaði úr ræðustól Alþingis
í heilagri vandlætingu „skiliði
lyklunum“, en það gerðist á afar
skammvinnu tímabili í lýðveldis-
sögunni, þegar Sjálfstæðisflokkur-
inn var ekki í ríkisstjórn. Eða þegar
frambjóðandi flokksins til borgar-
stjóra mætti nýlega á fund í Höfða
eins og það væri nánast formsatriði
og bara spurning um tíma hvenær
hann settist í stól borgarstjóra.
Afstaða Sjálfstæðismanna til
valdsins sýndi sig líka ágætlega í
afsagnarmáli innanríkisráðherra
þegar embættismenn sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hafði ráðið til
starfa, eyddu miklum tíma og
fyrirhöfn, ekki í að upplýsa málið,
heldur til að leita leiða til að bjarga
skinni ráðherrans sem hafði skipað
þau.
Á móti, til að vera á móti
Borgarlínuna svokölluðu reynir
Sjálfstæðisflokkurinn að tortryggja
á alla vegu (þó þetta séu bara venju-
legir strætisvagnar sem keyra inn á
sæmilegar biðstöðvar) eins og þeir
átti sig ekki á að það eru takmörk
fyrir því hvað hægt er að láta gatna-
kerfið taka mikið pláss. Eina svarið
við því er það svar sem borgir um
allan heim hafa gert í áratugi, sem
er að efla almenningssamgöngur.
Nema að Sjálfstæðismenn séu í
hjarta sínu sammála Borgarlínunni
en þykist vera á móti eins og helsti
leiðtogi þeirra um árabil lýsti í við-
talsbók (Í hlutverki leiðtogans, bls.
60) hvernig flokkar eigi að hegða
sér í stjórnarandstöðu:
„Ég gerði öll mál tortryggileg
… Ég tók því upp öll mál, jafnvel
þó að ég væri í hjarta mínu sam-
þykkur þeim, og hjólaði í þau … því
að ég leit á stjórnarandstöðu sem
stjórnar andstöðu.“
Sérhagsmunirnir ofar öllu
Vanhæfni Sjálfstæðisflokksins
hefur aldrei verið augljósari en í
málefnum ferðamanna þar sem
þeir hafa brátt í heil fimm ár sam-
fellt farið með ráðuneyti ferðamála
og klúðrað því að ná inn í ríkissjóð
eðlilegum gjöldum af erlendum
ferðamönnum. Flokkur eins og
Sjálfstæðisflokkurinn þar sem sér-
hagsmunaöflum er grímulaust beitt
gegn almannahagsmunum getur
einfaldlega ekki tekist á við mál af
þessu tagi þar sem alltaf er horft til
sérhagsmunanna við ákvarðana-
töku. Annað dæmi er Landsréttur
þar sem liggur við að flokknum hafi
tekist að eyðileggja nýtt dómstig
því svo mikið lá við að koma „réttu“
fólki að í dóminn.
Með breytingu á forystu Sjálf-
stæðisflokksins upp úr aldamótum
var ástæða til að ætla að þar hefði
orðið breyting til batnaðar og að
venjulegir stjórnmálaflokkar gætu
framvegis unnið með flokknum.
En eftir að Sjálfstæðismenn hlógu
sig máttlausa á fyrsta landsfundi
eftir hrun, þegar stungið var upp á
að þeir viðurkenndu að eiga þátt í
hruninu eða að þeir þyrftu að biðja
þjóðina afsökunar og bæta sitthvað
í eigin ranni, þá mátti öllum vera
ljóst að Sjálfstæðismenn höfðu
ekkert lært af hruninu og engu
gleymt um hvernig þeir eru vanir
að umgangast valdið.
Verulegar líkur eru á að morgun-
inn eftir kosningarnar í vor muni
Sjálfstæðismenn reyna að efna til
hins sama í borgarstjórn og þeir
gerðu eftir alþingiskosningarnar
í haust. Þeir muni setja sig í sam-
band við Vinstri græn og bjóða
þeim borgarstjórastólinn. Hverju
mun VG svara því tilboði?
Djásnið í krúnunni
Á undanförnum áratug hafa orðið meiri breytingar á ytra umhverfi íslensks máls
en nokkru sinni áður í málsög-
unni. Sumar þeirra eru samfélags-
legar, svo sem sprenging í fjölda
erlendra ferðamanna, mikil fjölgun
erlendra starfsmanna í ýmiss konar
þjónustustörfum, og alþjóðavæð-
ingin sem hefur áhrif á viðhorf
ungs fólks til tungumálsins. Aðrar
eru tæknilegar, einkum tilkoma
snjallsíma sem sítengja fólk við
erlendan menningarheim, efnis-
veitur eins og YouTube og Netflix
þar sem fólk hefur ótakmarkaðan
aðgang að óþýddu erlendu afþrey-
ingarefni, gagnvirkir tölvuleikir þar
sem spilarar út um allan heim eru í
samskiptum sín á milli á ensku, og
síðast en ekki síst raddstýrð tæki
eins og Amazon Alexa, Google Ass-
istant og Microsoft Cortana sem
eru komin inn á fjölda íslenskra
heimila og fólk talar ensku við.
Sameiginlegt með þessum tækni-
nýjungum er að þær höfða ekki síst
til barna og unglinga, allt niður í
börn á máltökuskeiði, og gætu því
haft mikil áhrif á stöðu og framtíð
tungunnar. Við vitum samt mjög
lítið um hver þau áhrif gætu verið,
og hvort og þá hversu mikið þeirra
er þegar farið að gæta. Skoðanir
um stöðu íslenskunnar eru mjög
skiptar – sumir telja að hún hafi
aldrei staðið sterkar en nú, en
öðrum þykir full ástæða til að hafa
áhyggjur af stöðu hennar og fram-
tíð. Allir ættu þó að geta verið sam-
mála um að það sé mjög mikilvægt
að fylgjast með þróuninni. Vand-
aðar og viðamiklar rannsóknir á
íslensku nútímamáli og stöðu þess
hafa aldrei verið brýnni en nú, svo
að unnt verði að meta hvort þörf sé
á að grípa til einhverra aðgerða – og
slíkar aðgerðir, ef til kæmi, verða
að byggjast á traustum fræðilegum
grunni.
Það hlýtur einkum að vera á
verksviði og ábyrgð námsbrautar
í íslensku við Íslensku- og menn-
ingardeild Háskóla Íslands að sinna
slíkum rannsóknum og leggja til
hinn fræðilega grunn. En forsenda
fyrir því að námsbrautin geti það
er að hún hafi mannafla til þess, og
því fer fjarri um þessar mundir. Í
ársbyrjun 2016 voru sjö málfræði-
kennarar í fullu starfi við náms-
brautina. Um mitt þetta ár munu
þrír þeirra verða farnir á eftirlaun
en aðeins einn hefur komið í stað-
inn, og þó aðeins að hálfu leyti því
að helmingur starfs hans er í mál-
tækni sem ekki er síður mikilvægt
að sinna. Kennurum í íslenskri
málfræði við námsbrautina hefur
þannig fækkað um meira en þriðj-
ung.
Í raun er þó staðan enn verri
en þessar tölur benda til. Af þeim
sjö málfræðingum sem voru í
starfi fyrir rúmum tveimur árum
fengust tveir einkum við sögulega
málfræði en fimm við íslenskt
nútímamál, þótt vissulega væri
sú skipting ekki alveg hrein. Þeir
þrír sem hafa hætt eru allir úr
síðarnefnda hópnum, og þar hefur
aðeins hálft starf komið í staðinn.
Kennurum námsbrautarinnar sem
sinna einkum íslensku nútíma-
máli fækkar þannig um helming
á aðeins tveimur og hálfu ári – úr
fimm í tvo og hálfan. Á sama tíma
og ytri aðstæður gera það brýnna
en nokkru sinni að fylgjast grannt
með stöðu íslenskunnar fækkar um
helming í hópnum sem þar þarf að
vera í fararbroddi.
Það er oft vitnað í orð Einars
Benediktssonar um að vilji sé allt
sem þarf, og ég efast ekkert um ein-
lægan vilja stjórnvalda til þess að
halda í íslenskuna og efla notkun
hennar á öllum sviðum þjóðlífs-
ins. En því miður hafði Einar rangt
fyrir sér – viljinn dugir skammt,
ef honum er ekki fylgt eftir með
athöfnum. Það þolir ekki bið að
efla íslenska málfræði við Háskóla
Íslands.
Brostin undirstaða
Eiríkur
Rögnvaldsson
prófessor
(bráðum emer-
itus) í íslenskri
málfræði við
Háskóla Íslands
Á sama tíma og ytri aðstæður
gera það brýnna en nokkru
sinni að fylgjast grannt með
stöðu íslenskunnar fækkar
um helming í hópnum sem
þar þarf að vera í farar-
broddi.
Bolli Héðinsson
hagfræðingur
Vanhæfni Sjálfstæðis-
flokksins hefur aldrei verið
augljósari en í málefnum
ferðamanna þar sem þeir
hafa brátt í heil fimm ár
samfellt farið með ráðuneyti
ferðamála og klúðrað því að
ná inn í ríkissjóð eðlilegum
gjöldum af erlendum ferða-
mönnum.
3 . m a í 2 0 1 8 F I m m T U D a G U R18 s k o ð U n ∙ F R É T T a B L a ð I ð
0
3
-0
5
-2
0
1
8

0
4
:2
0
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
F
A
8
-0
6
1
C
1
F
A
8
-0
4
E
0
1
F
A
8
-0
3
A
4
1
F
A
8
-0
2
6
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
B

F
B
0
5
6
s
_
2
_
5
_
2
0
1
8
C
M
Y
K