Morgunblaðið - 20.12.2017, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
HandtakaþriggjaPólverja
vegna gruns um
stórfelld fíkniefna-
brot og pen-
ingaþvætti og
haldlagning eigna
að verðmæti hátt í
200 milljónir mark-
ar ákveðin tímamót í löggæslu
á Íslandi.
Fyrir það fyrsta er hér kom-
in staðfesting á því, sem fram
kom í skýrslu greiningar-
deildar ríkislögreglustjóra í
haust að horft til síðustu fjög-
urra ára væri sýnt „að skipu-
lögð glæpastarfsemi hafi vaxið
hér að umfangi og hópar séu
nú fleiri en áður“.
Þá er full ástæða til að
staldra við umfang rannsókn-
arinnar.Í Morgunblaðinu í gær
kemur fram að lögreglurann-
sókn í tengslum við málið hafi
hafist í Póllandi árið 2014. Eft-
irlit með mönnunum þremur
hafi hafist haustið 2016. Alls
tóku 90 starfsmenn lögreglu
og tollgæslu þátt í aðgerð-
unum hér á landi í samstarfi
við lögreglu í Póllandi og Hol-
landi. Rannsókn málsins fór
fram með aðstoð Europol og
lagalegri ráðgjöf Eurojust.
Lögreglan lagði í aðgerðinni
hald á fíkniefni með áætlað
götuverðmæti 400 milljónir
króna. Einnig var lagt hald á
fasteignir, lausafé, hlutafé og
ýmislegt annað. Verðmæti
þess er hátt í 200 milljónir eins
og áður segir. Hér er því um
að ræða „margþætta brota-
starfsemi“ eins og Karl Stein-
ar Valsson, fulltrúi Íslands hjá
Europol, orðaði það á blaða-
mannafundinum þar sem að-
gerðin var kynnt í fyrradag.
Sú glæpastarfsemi, sem hér
er lýst, er tæplega einangrað
fyrirbæri. Karl Steinar vísaði
til þess að greiningardeildin
teldi að á Íslandi séu starfandi
tíu skipulagðir hópar.
Í skýrslu greiningardeild-
arinnar er eftirfarandi lýsing:
„Skipulögð brotastarfsemi er
hvað greinilegust í innflutn-
ingi, framleiðslu, sölu og dreif-
ingu fíkniefna á Íslandi. Ljóst
er að þessi markaður veltir
gífurlegum fjármunum og
starfsemin er þaulskipulögð
hjá mörgum þeirra af-
brotahópa sem nærri koma.
Fyrirliggjandi upplýsingar eru
á þann veg að hópum hafi
fjölgað frá síðustu skýrslu árið
2015 og að meðaltali hafi á síð-
ustu tveimur árum komið upp
eitt fíkniefnamál í hverjum
mánuði þar sem umfang máls-
ins og fjöldi þeirra sem við
sögu koma eru vísbendingar
um skipulagða brotastarf-
semi.“
Það er til marks um umfang-
ið eins og fram kemur í skýrsl-
unni að samkvæmt upplýs-
ingum lögreglunnar á
höfuðborgar-
svæðinu „hafa á
annað hundrað
manns á síðustu
tveimur árum
tengst fíkniefna-
málum sem flokk-
ast undir skipu-
lagða
brotastarfsemi,
innflutning, framleiðslu og
sölu“.
Telur lögreglan að hinir
skipulögðu hópar brotamanna,
sem starfi hér á landi, „búi
margir hverjir yfir umtals-
verðum styrk og fjármagni“ og
bætir við að eftir því sem þess-
ir hópar eflist verði „örðugra
fyrir lögreglu að sporna gegn
starfsemi þeirra“.
Á blaðamannafundi lögregl-
unnar kom fram að innflutn-
ingur á amfetamínbasa, sem
gerður var upptækur, sé vís-
bending um að amfetamín sé
framleitt á Íslandi. Mikið magn
af amfetamínbasa hefur verið
gert upptækt og ætla verður
að talsverðu magni hafi tekist
að smygla inn í landið. Eiturlyf
virðast flæða um landið og í
skýrslu greiningardeildarinnar
segir að fullyrða megi „að
fíkniefnaneysla hafi aldrei ver-
ið meiri í Íslandssögunni“.
Málið sem upplýst var í vik-
unni sýnir hvað umfang glæpa-
starfsemi er orðið mikið hér á
landi. Í skýrslu greiningar-
deildarinnar er farið ofan í það
hvaða stöðu slíkt bolmagn
skapar glæpamönnum: „Þeir
eiga auðveldara með að fela
slóð sína og fjárhagslegur
styrkur gerir þeim kleift að
kaupa sérfræðiþekkingu og
fela ágóða starfseminnar í lög-
legum rekstri. Slíkt pen-
ingaþvætti getur haft bein
áhrif á markaði t.d. vegna betri
samkeppnisstöðu sem ólögleg-
ur ábati tryggir. Hluta-
félagaeign, fjárfestingar, fast-
eignaviðskipti og lánastarfsemi
eru dæmi um hvernig illa
fengnu fé er ráðstafað í því
skyni að fela uppruna þess.“
Innan lögreglunnar er
greinilega komin þekking til að
glíma við fjölþætta glæpastarf-
semi. Þetta mál sýnir hins veg-
ar að sú glíma er gíðarlega
flókin og mannskapsfrek. Hátt
í hundrað manns tóku þátt í
þessari aðgerð. Rannsóknin
hefur staðið síðan í haust.
Ljóst er að þetta mál hefur
kostað tugi milljóna króna.
Þetta mál sýnir svo ekki
verður um villst að skipulögð
glæpastarfsemi hefur ekki
bara teygt anga sína hingað til
lands, heldur náð að hreiðra
hér um sig. Baráttunni við
slíka starfsemi lýkur aldrei, en
til þess að halda henni í skefj-
um þarf að tryggja lögreglunni
bolmagn til rannsókna og að-
gerða. Hafi augu ráðamanna
ekki verið opin fyrir því ættu
þau að vera það nú.
Eftir því sem skipu-
lögð glæpastarf-
semi nær hér betri
fótfestu verður
erfiðara að uppræta
hana}
Ráðist gegn glæpahring
F
jórða iðnbyltingin er ekki lengur
handan við hornið, hún er þegar
hafin. Birtingarmyndir hennar
eru sjáanlegar á öllum sviðum
þjóðlífsins, hvort sem litið er til
aukinnar sjálfvirknivæðingar í atvinnulífinu
eða snjallsímanotkunar almennings. Mörg
tækifæri felast í breytingum sem þessum, en
jafnframt miklar og krefjandi áskoranir. Ein
stærsta áskorunin snýr að tungumálinu okkar,
íslenskunni, og stöðu hennar í hinum stafræna
heimi. Eitt af stórum málum ríkisstjórnarinnar
er ný og fullfjármögnuð máltækniáætlun fyrir
íslensku 2018-2022, sem er svarið við þessari
áskorun. Markmið hennar er að tryggja að
hægt sé að nota íslensku í samskiptum við tæki
og í allri upplýsingavinnslu, og um leið varð-
veita dýrmæta tungumálið okkar til framtíðar.
En hvað felst í þessari framandi og viðamiklu áætlun? Í
grunninn má skipta verkefnunum í fimm þætti. Sá fyrsti
er talgreining, en í henni felst að þegar þú talar við tækið
þitt á íslensku umbreytir tækið talmálinu í ritmál. Þannig
verður fólki auðveldað að eiga samskipti við tölvur og tæki
með þeim hætti sem flestum þykir eðlilegast: með því að
tala. Annar þátturinn er talgerving. Talgervlar eru notaðir
til þess að lesa texta, til dæmis úr greinum, af vefsíðum
eða jafnvel heilu bækurnar, og breyta þeim í talað mál.
Þetta mun auka lífsgæði fólks með lestrarörðugleika og
gera því kleift að njóta þeirrar fjölbreyttu flóru upplýsinga
sem ritmálið geymir. Fólk mun meðal annars geta valið
um mismunandi karl- og kvenraddir til að
hlýða á. Þriðji þátturinn er vélþýðingar, sem
eru sjálfvirkar þýðingar milli tungumála. Það
er vöntun á þýðingahugbúnaði sem skilar þýð-
ingum nálægt fullnægjandi gæðum. Eitt af
markmiðum máltækniverkefnisins er að smíða
opna þýðingavél sem þýðir mili íslensku og
ensku. Það mun auka aðgengi að heiminum
fyrir fólk sem stendur höllum fæti í enskri
tungu og sömuleiðis fyrir þá fjölmörgu sem
sýna landinu okkar áhuga og vilja eiga sam-
skipti við okkur. Fjórði þátturinn er málrýni,
opinn og aðgengilegur villupúki sem nemur
textavillur af ýmsum gerðum og aðstoðar við
að leiðrétta þær. Í krefjandi náms- og starfs-
umhverfi, þar sem tímapressa er meiri, getur
hugbúnaður sem þessi nýst til hægðarauka við
að skila af sér vel unnum textum sem standast
gæðakröfur. Að lokum er það fimmti þátturinn, mál-
gögnin, mikið magn texta sem mynda munu gagnagrunn-
inn. Með slíkum gögnum verða ofangreind kerfi mötuð og
tækjunum þannig kennt það sem skiptir máli. Það verður
virkilega ánægjulegt þegar þessi metnaðarfulla áætlun
verður að fullu framkvæmd. Slíkt skiptir verulegu máli
fyrir framtíð íslenskunnar og málþroska barnanna okkar.
Í stað þess að segja „Talk to me in English“ við símann
sinn munu þau geta sagt „talaðu við mig íslensku“. Það er
fagnaðarefni.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Talaðu við mig íslensku
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Þáttaskil eru að verða á sviðiútlána rafbóka og hljóðbókahér á landi. Nú er hægt aðfá slíkar bækur lánaðar á 62
bókasöfnum hér á landi. Það eru tveir
opinberir aðilar, Landskerfi bókasafna
hf. og Borgarbókasafnið í Reykjavík,
sem haft hafa forystu í þessu máli og
gengur verkefnið undir nafninu Raf-
bókasafnið.
Rafbókasafnið var opnað fyrir
lánþega Borgarbókasafnsins í lok jan-
úar á þessu ári og 13 almennings-
bókasafna í júní, en aðildarsöfnum
fjölgaði verulega á dögunum þegar 48
almenningsbókasöfn bættust í hópinn.
Í Rafbókasafninu eru nú yfir 3.000 raf-
bækur og rúmlega 600 hljóðbækur.
Meginhluti efnisins er á ensku og í
formi rafbóka, en hlutur hljóðbóka fer
ört vaxandi, enda njóta þær mikilla
vinsælda. Líkt og á öðrum bókasöfn-
um er safnkosturinn fjölbreyttur, en
þar má finna skáldverk, fræðirit og rit
almenns efnis, bæði nýtt efni og klass-
ík.
Að sögn Þóru Gylfadóttur, verk-
efnisstjóra hjá Landskerfi bókasafna,
sem umsjón hefur með verkefninu,
eru heildarútlán frá upphafi orðin
9.396. Þetta þýðir að allur bókakost-
urinn í Rafbókasafninu hefur farið 2,5
sinnum í útlán.Vinsælasta rafbókin er
The Handmaid‘s Tale eftir Margaret
Atwood sem hefur farið 30 sinnum í
útlán frá því að Rafbókasafnið var
opnað.
Vonir standa til að innan tíðar
bætist fjöldi íslenskra rafbóka í safnið.
Rafbókum á íslensku hefur fjölgað
mjög að undanförnu og er til dæmis
hægt að fá margar jólabókanna á raf-
rænu formi hjá útgefendunum og á vef
Amazon. Þessar bækur eru hins vegar
enn ekki komnar í Rafbókasafnið.
Aldrei neinar sektir
Rafbókasafnið byggist á Over-
Drive rafbókaveitunni sem býður
bókasöfnum um allan heim samskonar
þjónustu. Íslenskir bókaútgefendur
þurfa að gera samninga sjálfir við það
fyrirtæki til þess að bækurnar komi
inn á innkaupavef Overdrive og þá
verður hægt að fara að kaupa þær inn
á bókasöfnum hér á landi.
Raf- og hljóðbækurnar má lesa
og hlusta á, ýmist á vef safnsins (raf-
bokasafn.is) eða í snjalltækjum með
öppunum Overdrive eða Libby. Þann-
ig geta lesendur notað hvert tækifæri
til að lesa sínar bækur, í síma eða á
spjaldtölvu (öðrum en Kindle), hvar
sem er og hvenær sem er. Í raun þýðir
þetta að lesendur hafa heilt bókasafn í
vasanum. Rafbókasafnið er alltaf opið
og þar eru engar sektir, því kerfið sér
sjálft um að skila bókum þegar láns-
tími er útrunninn.
Fimm bækur í einu
Til þess að geta fengið rafbók
lánaða er nóg að hafa gilt bókasafns-
skírteini. Hægt verður að nálgast
efnið í flestum tækjum, svo sem í
vafra í tölvum, spjaldtölvum og
snjallsímum. Auk þess er efnið að-
gengilegt í gegnum sérstakt Over-
Drive-app. Hægt er að lesa bæk-
urnar á öllum lesbrettum fyrir utan
Kindle, því það er samþætt Amazon.
Á vef Borgarbókasafnsins segir
að lánþegar geti valið hvort þeir
taki rafbók að láni í 7, 14 eða 21
dag. Hægt er að hafa 5 bækur
að láni í einu og setja inn 7 frá-
tektir. Lánþegar geta einnig
gert tillögur um innkaup bóka.
Hægt er að mæla með kaupum
á 3 bókum á 14 daga fresti. Raf-
bækur njóta æ meiri vinsælda
hér, en eru þó enn aðeins lít-
ill hluti bókamarkaðarins.
60% aukning varð á sölu
íslenskra rafbóka á
fyrstu 9 mánuðum þessa
árs.
Rafbókasafninu vex
fiskur um hrygg
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Bókasafn Það getur verið notalegt að koma sér vel fyrir með bók í hendi
á bókasafni. En nú geta menn líka farið á bókasöfnin heima hjá sér.
„Upphaflega var stofnað til verk-
efnisins með það að leiðarljósi
að gera íslenskar rafbækur að-
gengilegar lánþegum almenn-
ingsbókasafna í Rafbókasafn-
inu,“ segir Þóra Gylfadóttir
verkefnisstjóri hjá Landskerfi
bókasafna. „Þetta hefur gengið
hægar en væntingar stóðu til en
íslenskir bókaútgefendur vilja
stíga varlega til jarðar og eru
ákaflega tregir til þess að setja
rafbækur sínar inn í Raf-
bókasafnið. Íslenski bókamark-
aðurinn er viðkvæmur og ég
held að útgefendur óttist að
missa spón úr aski sínum
við að setja rafbækur sín-
ar þarna inn. Þeir ættu
frekar að horfa til þess að
Rafbókasafnið er tækifæri
til þess að koma bókum á
framfæri við lesendur
og þar með getur
eftirspurn eftir
þeim aukist,“
segir hún.
Tækifæri og
ætti að nýta
ÞÓRA GYLFADÓTTIR
Þóra
Gylfadóttir