Morgunblaðið - 20.12.2017, Side 34

34 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 2017
HURÐIR
Tunguháls 10, 110 Reykjavík, sími 567 3440, vagnar@vagnar.is, vagnar.is
• Stuttur afhendingartími
• Hágæða íslensk
framleiðsla
• Val um fjölda lita í
RAL-litakerfinu
• Vindstyrktar hurðir
Bílskúrs- og iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir með gönguhurð
Bílskúrshurðir
Hurðir í trékarma
Tvískiptar hurðir
Smíðað eftir máli
Fyrsta flokks þjónusta og ráðgjöf
Listhúsinu við Engjateig, 105 Reykjavík, sími 551 2050
UH
Vandaðar jólagjafir
frá sænska fyrirtækinu Bengt & Lotta
Opið í desember: Virka daga kl. 11.00-18.00,
laugardaga kl. 11.00 til 17.00,
sunnudaga kl. 13.00 til 16.00.
VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Þessi bók kom til mín þar sem ég
ætlaði að skrifa mig út úr
ákveðnum samtímavanda og vanda
í mínu lífi. Ætlunin var að skrifa
fimmta bindi sjálfsævisögu minnar,
en svo fór ég að skrifa þessa bók
samhliða og á endanum tók hún yf-
ir,“ segir Oddný Eir Ævarsdóttir
rithöfundur um skáldsöguna Undir-
ferli. Bókin fjallar um veirufræð-
inginn Írisi sem rannsakar áhrif
umhverfis á óþekkta veiru úr
Surtsey. Þegar Smári, æskuvinur
hennar og æsku-
ást, er ráðinn að-
stoðarmaður
hennar á til-
raunastofunni í
Vestmannaeyjum
verður yfirmað-
urinn, Aron,
fyrrverandi
eiginmaður
Írisar, órólegur
og loft lævi
blandað. Smári vinnur að þróun
óvenjulegs mælitækis sem ætlað er
að mæla heilindi og manngildi.
„Mér fannst ég þarna fá tækifæri
til að skilja flókin tengsl ástar og
ofbeldis, ástríðu og yfirgangs. Það
er knýjandi að skrifa um þau,“ seg-
ir Oddný Eir og bendir á að í bók-
inni takist á annars vegar gamla
heiðna hefndin og hins vegar hug-
myndir um sátt og fyrirgefningu.
„Upphafið hjá mér var að ég lét
heiðnu goðin ræða við kristnu kær-
leikspostulana í nokkurs konar
djöfullegum helgileik, sem endaði
síðan í þessari skáldsögu.“
Í grasafræðinni leynist
flókið tilfinningalíf
Þú vinnur markvisst með marg-
vísleg tákn í bók þinni t.d. í heiti
persóna. Af hverju urðu þessi tákn
fyrir valinu?
„Mér finnst áhugavert að búa til
formgerð út frá táknmyndum. Ég
byrjaði að móta frásögnina út frá
grasafræðinni,“ segir Oddný Eir og
bendir á að Íris eða sverðliljan hafi
löngum verið notuð sem tákn í bar-
áttu fyrir sannleika. „Í kerfi þar
sem lygin ríkir birtist þrá eftir
heiðarleika og sannleika og þetta
blóm verður tákn fyrir það. Í fram-
haldinu taka valdablokkirnar blóm-
ið upp sem sitt tákn. Smárinn er
óþekktara tákn en hann vísar með
beinum hætti í Freyju sem ég
ákalla í bókinni. Þótt Freyja sé
mjög máttug og í fararbroddi lækn-
ingagyðja nær hún ekki að lækna
sjálfa sig af sorginni sem fylgir því
að maðurinn hennar, Óður, svíkur
hana og yfirgefur. Tár hennar eru
talin vera rauðsmárinn. Það leynist
því flókið tilfinningalíf í grasafræð-
inni.“
Þú virðist í bókinni einnig vera
að leika þér með ólíkar bókmennta-
greinar.
„Já, ég leik mér að því að fara
yfir mörk greina. Þannig er bókin
allt í senn vísindaskáldsaga, glæpa-
saga og vampýrusaga. Svo er þetta
líka riddarasaga og ástarsaga. Fyr-
ir mig prívat er þetta mín sjálfs-
ævisaga líka,“ segir Oddný Eir og
heldur áfram til útskýringar. „Í
sjálfsævisögum er maður að leika
sér með tengsl skáldskapar og
raunveruleika síns eigin lífs. Þótt
formið sé annað eru hlutföllin milli
skáldskapar og raunveruleikans
svipuð í Undirferli og fyrri bókum
mínum.“
Óður til samræðunnar
Stíllinn er líka býsna sérstakur.
Bókin byggist upp á eintölum
tveggja persóna, þ.e. Írisar og
Smára. Setti það ekki ákveðnar
skorður að skrifa í slíku formi?
„Jú, en það er mjög gott þegar
maður er að skrifa að búa sér til
nógu furðulegar skorður. Ramminn
má ekki vera ferkantaður og leiðin-
legur heldur verður að vera spenn-
andi auk þess sem nauðsynlegt er
að brjóta rammann upp meðvitað.
Því meira sem ég flakka milli bók-
menntagreina innan sömu bókar
því skemmtilegra. Ég vil ekkert
endilega að bókin gangi full-
komlega upp á vitsmunalegu plani,
miklu frekar á mystísku plani, því
ég skrifa ekki síður fyrir undirvit-
undina en rökhugsunina. Þessi bók
er í mínum huga óður til annars
vegar hins góða hlustara, því lög-
regluþjónar lögreglunnar í Vest-
mannaeyjum reynast vera mjög
góðir hlustarar, og hins vegar til
samræðunnar sem okkur skortir
tilfinnanlega í samfélaginu í dag.“
Siðleysinginn er áberandi leiðar-
stef í bókinni og honum líkt við
vampýru sem sýgur þrótt úr sam-
ferðafólki sínu. Hvernig kom þetta
mótíf til þín?
„Það er eitthvað í samfélagsgerð
okkar sem leyfir ákveðið siðleysi,
óskammfeilni, ofbeldi og lygi. Við
þurfum ekkert að fara út í samsær-
iskenningar til að fá það staðfest að
okkar pólitíski raunveruleiki er að
mörgu leyti lygi. Það var ekki fyrr
en ég upplifði á eigin skinni yfir-
gang og ofbeldi sem mér fannst ég
hafa forsendur til að skrifa um
þetta sem fyrirbæri. Mig langaði að
skilja yfirgangssegginn betur án
þess beinlínis að dæma hann,“ seg-
ir Oddný Eir og tekur fram að
samhliða skilningsþránni leynist
einnig fyrirgefningarvitleitni.
Í innbyrðis ástarsambandi
Þú sagðir áðan að þú hefðir teflt
saman hefnd gömlu heiðnu goðanna
og kærleiksboðskap kristninnar.
Kemstu að niðurstöðu í bókinni?
„Niðurstaða mín felst í Brísinga-
meni Freyju, sem er ekki bara
skrautmunur heldur krafthlutur
þar sem fegurðin og speglunin
verða að máttugu vopni. Þú þarft
að ná vopnum þínum en vopnið
þarf ekki að vera sverð heldur get-
ur falist í því að spegla illskuna til
baka. Þannig er skömminni skilað.“
Þú nefndir áðan að Undirferli
væri sjálfsævisöguleg. Muntu skil-
greina bókina sem fimmtu sjálfs-
ævisögu þína?
„Nei, þetta er hreinræktuð
skáldsaga. Fimmta sjálfsævisaga
mín er hins vegar komin langt á
leið. Hún verður sennilega í sam-
ræðum við þessa bók,“ segir Oddný
Eir og tekur fram að hún skynji
ávallt sterkt samtal milli bóka
sinna. „Það er eins og bækur eigi
innbyrðis í einhverju ástarsam-
bandi. Undirferli er í mínum huga
systurbók Ástarmeistarans, en báð-
ar snúast um skautun. Önnur ger-
ist í Grímsey, hin í Vestamanna-
eyjum og Surtsey. Ég byrjaði að
skrifa þessa bók til þess að öðlast
einhvers konar áttavita til að rata
betur í lífinu. Áttavitinn vísaði að
Surtsey sem í bókinni verður að
Freyjueyju. Þessi óbyggða-eyja
verður í bókinni að táknmynd fyrir
það sem við verðum að sýna meiri
virðingu og vernda í okkur sjálfum
og umhverfinu. Ég vona að les-
endur skynji þessi sterku tákn, en
það væri auðvitað ákveðin mikil-
mennska að halda að einhver geti
betur ratað í lífinu eftir lestur
skáldsögu – en ég leyfi mér að láta
mig dreyma um það.“
Skrifar líka fyrir undirvitundina
 Oddný Eir Ævarsdóttir leikur sér að því að fara yfir mörk bókmenntagreina í Undirferli
 Skynjar ávallt sterkt samtal milli bóka sinna  Segir flókið tilfinningalíf leynast í grasafræðinni
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Ást og ofbeldi „Mér fannst ég þarna fá tækifæri til að skilja flókin tengsl ástar og ofbeldis, ástríðu og yfirgangs.
Það er knýjandi að skrifa um þau,“ segir Oddný Eir Ævarsdóttir rithöfundur um skáldsöguna Undirferli.